نگران‌کننده‌ترین تهدید زیست‌محیطی در حاشیه شیراز
شرق شیراز بار دیگر در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است؛ موضوعی که می‌تواند مستقیماً سلامت مردم را تحت تأثیر قرار دهد. استفاده از فاضلاب خام شهری برای آبیاری محصولات کشاورزی، به ویژه در زمین‌های اطراف شیراز، نه تنها غیرقانونی بلکه بسیار خطرناک است. طبق گفته‌های دکتر علیرضا شریعتی، رئیس مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که نشانه‌هایی از فعالیت دوباره افراد متخلف در زمینه کشت با فاضلاب مشاهده شده است.
✅ هشدار جدی درباره کشت با فاضلاب در شرق شیراز؛ سلامت عمومی در خطر است
زمان نامشخص برداشت ذرت؛ چالشی برای نظارت
یکی از محصولاتی که بیشتر با فاضلاب آبیاری می‌شود، ذرت است. برخلاف گندم و جو که در زمان مشخصی برداشت می‌شوند و قابل رصد هستند، ذرت به صورت سبز و در بازه‌های زمانی متغیر برداشت می‌شود. همین ویژگی موجب می‌شود تا نظارت و شناسایی مزارع آلوده به فاضلاب بسیار سخت‌تر شود. مسئولان بهداشت هشدار داده‌اند که اگر این روند در مراحل اولیه کنترل نشود، خطر آلودگی گسترده منابع آب و خاک منطقه و تهدید مستقیم سلامت مردم افزایش می‌یابد.
تجربه تلخ آتش‌زدن مزارع گندم آلوده در گذشته
در ماه‌های گذشته، پس از شناسایی چندین مزرعه گندم که با فاضلاب آبیاری شده بودند، اقدام به آتش‌زدن محصولات برای جلوگیری از ورود آن‌ها به چرخه مصرف شد. این اقدام گرچه در ظاهر راه‌حلی برای از بین بردن محصول آلوده بود، اما نشان داد که برخوردهای دیرهنگام و واکنشی، هزینه‌بر و ناکارآمد است.
ضرورت اقدام فوری و هماهنگ
دکتر شریعتی با بیان اینکه پرونده‌های قضایی علیه متخلفان تشکیل شده، تأکید کرد که باید اقدامات پیشگیرانه در دستور کار قرار گیرد. وی افزود:
«پیشگیری در مراحل اولیه، بسیار کم‌هزینه‌تر و اثربخش‌تر از اقدامات دیرهنگام در زمان برداشت محصول است.»
او خواستار اقدام فوری، قاطع و هماهنگ از سوی تمامی دستگاه‌های مسئول از جمله مرکز بهداشت، جهاد کشاورزی، شهرداری، فرمانداری و دادگستری شد.
ضعف برخوردهای قبلی؛ اخطارهای کتبی کافی نیست
یکی از انتقادهای جدی مطرح شده، بی‌اثر بودن اخطارهای کتبی گذشته به متخلفان است. دکتر شریعتی صراحتاً اعلام کرد که این اخطارها در گذشته بازدارنده نبوده‌اند. وی افزود:
«تجربه نشان داده تنها راه مقابله با تکرار این تخلفات، برخورد قضایی قاطع به‌ویژه با سرگروه‌های متخلف است.»
به گفته او، اگر برخورد قضایی در سطح وسیع‌تری صورت نگیرد، احتمال تکرار تخلف و گسترش آن در مناطق دیگر نیز وجود دارد.
پیشنهادهای اجرایی برای جلوگیری از تکرار تخلف
برای جلوگیری از استفاده مجدد از فاضلاب در کشاورزی، مرکز بهداشت چند پیشنهاد کاربردی ارائه داده است که شامل:
-
مدیریت دقیق و انسداد کانال‌های انتقال فاضلاب برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز کشاورزان متخلف
-
تسریع در صدور احکام قضایی و اجرای احکام علیه متخلفان
-
تخریب انشعابات غیرقانونی و پمپاژهای دستی نصب‌شده توسط کشاورزان
-
لایروبی و لوله‌گذاری اصولی کانال‌ها برای پیشگیری از برداشت غیرمجاز آب
-
نصب دوربین یا استفاده از گشت‌های دائمی برای نظارت مستمر در مناطق پرخطر
این راهکارها اگر به‌درستی اجرا شوند، می‌توانند تأثیر زیادی در مهار کشت با فاضلاب و حفظ سلامت عمومی داشته باشند.
تهدید سلامت عمومی؛ چرا باید نگران باشیم؟
استفاده از فاضلاب خام برای آبیاری محصولات، تهدیدی جدی برای سلامت مردم است. فاضلاب شهری حاوی انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها و فلزات سنگین است که در صورت ورود به بدن انسان، بیماری‌هایی مانند اسهال خونی، هپاتیت A، انواع مسمومیت‌های گوارشی و حتی سرطان را به همراه دارد.
علاوه بر سلامت جسمی، آلودگی منابع آب و خاک نیز پیامد بلندمدتی برای محیط‌زیست دارد. ورود فلزات سنگین و آلودگی‌های شیمیایی به خاک باعث کاهش حاصل‌خیزی زمین و انتقال این مواد سمی به چرخه غذایی انسان و دام می‌شود.
نقش مردم در نظارت عمومی
در شرایطی که تخلفات به صورت پنهانی و در زمین‌های دورافتاده رخ می‌دهد، مشارکت مردم در گزارش دهی و اطلاع‌رسانی بسیار مهم است. مرکز بهداشت از مردم خواسته است در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک در زمین‌های کشاورزی به‌ویژه در شرق شیراز، موضوع را سریعاً به مراکز بهداشت یا نهادهای مسئول اطلاع دهند.
آموزش کشاورزان؛ حلقه گمشده مبارزه با کشت آلوده
یکی دیگر از نکات مهمی که باید به آن توجه شود، آموزش و اطلاع‌رسانی مستمر به کشاورزان است. بسیاری از کشاورزان ممکن است به دلایل مالی یا کمبود آب، به استفاده از فاضلاب روی بیاورند. در این میان، آموزش درباره مضرات این کار و همچنین ارائه راهکارهای جایگزین برای تأمین آب کشاورزی می‌تواند در کاهش تخلفات مؤثر باشد.
جمع‌بندی؛ مبارزه با کشت آلوده نیازمند عزم جدی و همگانی است
تکرار استفاده از فاضلاب برای کشت در شرق شیراز، زنگ خطری جدی برای سلامت مردم و محیط‌زیست است. تجربه‌های گذشته نشان داده که بی‌توجهی و برخوردهای سطحی، تنها موجب گسترش تخلفات و افزایش خسارت‌ها می‌شود. اکنون زمان آن فرا رسیده که دستگاه‌های اجرایی و قضایی با عزم جدی وارد عمل شوند، برخورد قاطع داشته باشند و هم‌زمان آموزش و فرهنگ‌سازی را نیز در دستور کار قرار دهند.
همچنین مشارکت مردمی، گزارش‌دهی به‌موقع و اطلاع‌رسانی گسترده می‌تواند به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای پیشگیری عمل کند. در نهایت، همه ما در قبال سلامت جامعه و حفظ منابع طبیعی مسئولیم.
