به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت هشدار داد که عادی شدن مصرف سیگار، مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند آسیب‌های اجتماعی جدی، به‌ویژه برای نوجوانان و زنان، به دنبال داشته باشد. وی بر نقش فرهنگ، رسانه و خانواده در بهبود سلامت روان جامعه تأکید کرد.
بر اساس آخرین پیمایش سلامت روان در کشور، ۲۵.۱ درصد از جمعیت حداقل به یک اختلال روانپزشکی مبتلا هستند. این آمار در بازه زمانی ۱۱ ساله تا سال ۱۴۰۱، ۱.۵ درصد افزایش یافته است که اهمیت توجه به سلامت روان را نشان می‌دهد. افسردگی با شیوع ۱۳.۷ درصدی، همچنان رایج‌ترین اختلال روانی در ایران است.
با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که انگ اجتماعی، مانعی بزرگ در مسیر درمان است. بسیاری از بیماران به دلیل ترس از قضاوت دیگران، از مراجعه به روانپزشک و روانشناس خودداری می‌کنند. علاوه بر این، نظام درمانی کشور با کمبود زیرساخت مواجه است. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، در حال حاضر حدود ۱۱ هزار تخت روانپزشکی وجود دارد، در حالی که نیاز واقعی کشور حداقل دو برابر این تعداد است.
مسائل فرهنگی و چالش‌های درمان
دکتر محمدرضا شالبافان در گفت‌وگو با اخبار جهان، «مسائل فرهنگی» را در ماندگاری پزشکان در مناطق مختلف مؤثر دانست و توضیح داد: یک روانپزشک لزوماً با حضور در مرکز استان درآمد بیشتری ندارد و حتی ممکن است درآمدش کمتر هم باشد. با این حال، برخی متخصصان ترجیح می‌دهند با درآمد کمتر در تهران یا مراکز استان‌های اصلی فعالیت کنند. این تمایل به سیاستگذاریهای کلان کشور مرتبط است.
دسترسی به دارو و پوشش بیمه
شالبافان درباره وضعیت داروهای سلامت روان گفت: پوشش بیمه‌ای داروهای روانپزشکی مناسب است، اما ورود داروهای جدید به فهرست بیمه زمان‌بر است. وی افزود که با وجود تلاش‌ها برای رفع کمبودهای مقطعی، این مشکل هیچ‌گاه به‌طور کامل برطرف نمی‌شود و در حال حاضر برخی داروهای روانپزشکی در کشور کمیاب هستند. با این حال، داروهای روز دنیا با فاصله زمانی نسبتاً کمی وارد بازار ایران می‌شوند و امید است این فاصله کوتاه‌تر شود.
انگ‌زنی و راه‌های مقابله با آن
این روانپزشک مهم‌ترین راهکار برای مقابله با انگ بیماری‌های روانی را اطلاع‌رسانی علمی دانست. به گفته او، هرچه آگاهی جامعه از سلامت روان افزایش یابد، نگرش‌ها نیز تغییر خواهد کرد. وی هشدار داد که دخالت افراد غیرمتخصص و پیوند دادن مسائل سلامت روان با خرافات، انگ‌زنی را تشدید می‌کند. تعامل میان رسانه‌ها و متخصصان می‌تواند شرایط را بهبود بخشد.
شالبافان تأکید کرد که فرهنگ‌سازی در این زمینه وظیفه‌ای همگانی است و تنها به روانپزشکان و روانشناسان محدود نمی‌شود. او به نقش افراد مشهور اشاره کرد و گفت: «یک اظهارنظر اشتباه از سوی سلبریتی‌ها می‌تواند انگ‌زنی را افزایش دهد، همان‌طور که یک اقدام درست از سوی آن‌ها، مانند به اشتراک گذاشتن تجربه موفق درمانی، می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی در جامعه داشته باشد.»
اهمیت آموزش و پیشگیری
دکتر شالبافان بر ضرورت ارتقای سواد سلامت روان در مدارس و خانواده‌ها تأکید کرد و گفت: «اگر نگاه علمی در میان دانش‌آموزان که نسل آینده را می‌سازند شکل بگیرد، نگرش جامعه در آینده تغییر خواهد کرد.» وی همچنین با اشاره به بروز اختلالات اضطراب و افسردگی در سنین جوانی، خواستار توجه جدی دانشگاه‌ها به سلامت روان دانشجویان و تقویت ساختار حضور روانشناسان در این مراکز شد.
حضور روانشناسان در سازمان‌ها نیز از دیگر موارد مورد تأکید او بود. به گفته شالبافان، روانشناسان سازمانی باید با ارائه بسته‌های آموزشی در زمینه مهارت‌های زندگی و فرزندپروری، نقشی پیشگیرانه ایفا کنند.
افزایش مصرف مواد مخدر و الکل
شالبافان با استناد به شواهد و نتایج پیمایش سال ۱۴۰۱، از افزایش مصرف مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی در جامعه خبر داد. وی معتقد است این آمار باید در کنار تأثیرات دوران همه‌گیری کرونا تحلیل شود. او دو مولفه نگران‌کننده را مطرح کرد: اول، افزایش شیوع مصرف و دوم، مصرف این مواد در ملاءعام که یک چرخه معیوب ایجاد کرده و به عادی‌سازی و افزایش بیشتر مصرف منجر می‌شود.
این روانپزشک، شکسته شدن قبح اجتماعی مصرف این مواد را یک زنگ خطر برای همه، به‌ویژه گروه‌های در معرض خطر مانند نوجوانان و زنان، دانست. وی توضیح داد: «میزان مصرف الکل و مواد مخدر در میان زنان کمتر از مردان است، اما از آنجایی که زنان مسئولیت تربیت نسل آینده را بر عهده دارند و آسیب‌های جسمی ناشی از مصرف برای آن‌ها بیشتر است، عادی‌سازی این موضوع برای زنان یک زنگ خطر جدی محسوب می‌شود.»
نقش رسانه در سلامت روان
شالبافان نقش رسانه را در زمینه جلوگیری از انگ‌زنی و همچنین مقابله با عادی‌سازی مصرف مواد مخدر و الکل بسیار مهم دانست. او با انتقاد از نمایش غیرمسئولانه اختلالات روان در برخی آثار سینمایی و شبکه نمایش خانگی گفت: «متاسفانه، مصرف الکل و دخانیات در بسیاری از فیلم‌ها به صورت سبکی از زندگی به تصویر کشیده می‌شود و گاهی به آن نقشی سازنده داده می‌شود، مانند فردی که در یک تنش با کشیدن سیگار به راه‌حل می‌رسد.»
وی تأکید کرد که سلامت روان جامعه از فروش گیشه سینما مهم‌تر است و باید با هنرمندان برای نمایش مسئولانه این موضوعات گفتگو شود.
حمایت خانواده و زمان مراجعه به متخصص
این روانپزشک نقش خانواده‌ها را در درمان بسیار کلیدی توصیف کرد و گفت آن‌ها می‌توانند نقشی حمایتگر یا مخرب داشته باشند. او توصیه کرد که اگر خانواده و دوستان قصد دارند فردی را به درمان تشویق کنند، این کار باید در فضایی غیرقضاوتی انجام شود.
شالبافان در پاسخ به این سوال که افراد چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنند، گفت: «بهترین معیار، تغییر در حال و عملکرد فرد نسبت به گذشته است. اگر فردی احساس می‌کند حال خوبی ندارد و این موضوع عملکرد روزانه‌اش را تحت تأثیر قرار داده، این یکی از نشانه‌های اصلی است.» وی افزود: «اگر افراد در مورد آسیب روانی خود شک داشتند، بهتر است فرض را بر این بگذارند که آسیب دیده‌اند و به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنند.»
او در پایان توضیح داد که اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب به دلیل شیوع بالا و درمان‌پذیری، در اولویت نظام سلامت قرار دارند. همچنین اختلالات شدیدتر اما با شیوع کمتر مانند اسکیزوفرنیا و دوقطبی نیز به دلیل شدت بیماری، نیازمند درمان‌های ویژه هستند.
منبع: ایسنا
