به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، آغاز سال تحصیلی جدید در ایران با چالشی فرهنگی همراه شده است: فراوانی لوازم‌التحریر با تصاویر و نمادهای غربی در بازار. نمادهایی مانند مرد عنکبوتی، بتمن، باربی و دیگر شخصیت‌های کارتونی غربی، به وفور بر روی کیف‌ها، دفترها، جامدادی‌ها و حتی مدادهای رنگی دیده می‌شوند و به نظر می‌رسد که به سرعت در حال تبدیل شدن به انتخاب غالب در بازار لوازم‌التحریر هستند. این مساله نگرانی‌هایی را در خصوص تاثیر این نمادها بر هویت فرهنگی و تربیت کودکان و نوجوانان ایجاد کرده است.
گزارش‌های میدانی از نمایشگاه‌های پاییزه حکایت از غلبه چشمگیر این نمادهای غربی بر محصولات ایرانی و اسلامی دارد. به گفته‌ی برخی از والدین، پیدا کردن لوازم‌التحریر با طرح‌های ایرانی و اسلامی در این نمایشگاه‌ها کار دشواری است و تنوع بسیار محدودی در این زمینه وجود دارد. یک مادر دانش‌آموز در گفتگو با اخبار جهان بیان کرد: “برای تغییر ذائقه، بازار هم باید تغییر کند. نمی‌توان فقط از مردم خواست که کالاهای مناسب را بخرند، در حالی که این کالاها در دسترس نیستند یا تنوع بسیار کمی دارند.”
این والدین بر این باورند که بازار به شدت تحت تاثیر این تصاویر قرار گرفته و دانش‌آموزان نیز به ناچار از آن تاثیر می‌پذیرند. آنها اذعان دارند که جذابیت طرح‌های ایرانی برای دانش‌آموزان، به خصوص در مقاطع ابتدایی، بسیار کم است و طرح‌های موجود نیز از کیفیت و جذابیت لازم برخوردار نیستند. حتی برخی والدین با پذیرش برخی از تصاویر خارجی، نسبت به طرح‌هایی چون باربی بر روی کیف دختران خود ابراز نگرانی می‌کنند و آن را غیرقابل قبول می‌دانند.
کبری درویش‌پیشه، مشاور خانواده و روانشناس تربیتی، با اشاره به اهمیت مفهوم “همذات‌پنداری” در روانکاوی، به پیامدهای فرهنگی و تربیتی این پدیده هشدار می‌دهد. وی توضیح می‌دهد که همذات‌پنداری یکی از مراحل مهم رشد کودک و نوجوان است و اگر در مسیر صحیح هدایت شود، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او خواهد داشت. اما انحراف این روند می‌تواند به رفتارهای پرخطر و ناهنجاری‌های شخصیتی منجر شود. درویش‌پیشه با اشاره به کاهش سن تاثیرپذیری کودکان از تصاویر به دلیل گسترش ماهواره و اینترنت، بر لزوم هوشیاری خانواده‌ها و نهادهای فرهنگی تاکید می‌کند. وی ابراز نگرانی می‌کند که خانواده‌ها نه تنها نسبت به این موضوع حساسیت نشان نمی‌دهند، بلکه با خرید لوازم‌التحریر با تصاویر شخصیت‌های کارتونی غربی، این روند را تقویت می‌کنند.
این روانشناس تربیتی بر نقش مهم خانواده در شکل‌گیری فرهنگ رفتاری و اخلاقی کودکان تاکید می‌کند و پیشنهاد می‌کند که خانواده‌ها با انتخاب لوازم‌التحریر با تصاویر شخصیت‌های علمی، تاریخی، مذهبی و شهدا، ضمن حمایت از تولید داخلی، به ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی کمک کنند. وی همچنین به اهمیت مقاومت در برابر جریان ضدفرهنگی در صنعت لوازم‌التحریر اشاره می‌کند و عدم مقاومت در این حوزه را زمینه‌ساز تضعیف فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌داند. به عنوان مثالی از این آسیب، وی به نحوه پوشش برخی بانوان اشاره می‌کند که نشان از بی‌توجهی به فرهنگ بومی دارد.
درویش‌پیشه با اشاره به پیامدهای تربیتی استفاده از نمادهای غیربومی، بر الگوسازی ناهماهنگ با ارزش‌های تربیتی خانواده و مدرسه تاکید می‌کند. وی نفوذ فرهنگ غرب را نه تنها در لوازم‌التحریر، بلکه در سایر مایحتاج زندگی نیز مشاهده می‌کند و معتقد است ریشه بسیاری از منازعات خانوادگی و طلاق در عدم پایبندی به نهاد خانواده و بی‌توجهی به فضائل اخلاقی نهفته است. او نقش خانواده، مدارس و نهادهای فرهنگی را در هدایت انتخاب‌ها و تقویت تولیدات بومی بسیار مهم می‌داند و بر اهمیت محیط خانه به عنوان نخستین و پایدارترین عامل در رشد شخصیت کودکان تاکید می‌کند. وی تربیت دینی را یکی از ضرورت‌های عصر حاضر می‌داند و بر نقش مشاوران، مربیان تربیتی و کادر مدارس در شکل‌گیری اعتقادات مذهبی دانش‌آموزان تاکید می‌کند. همچنین، آموزش سواد رسانه‌ای را برای ارتقای فهم فرهنگی دانش‌آموزان بسیار مهم می‌داند. درویش‌پیشه در پایان بر لزوم فرهنگ‌سازی برای استفاده از کالاهای ایرانی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی تاکید کرده و به نیاز به نظارت بر کیفیت محصولات ایرانی اشاره می‌کند.
لوازم‌التحریر، فراتر از ابزار نوشتن و یادگیری، رسانه‌های خاموش و روزمره‌ای هستند که به طور مداوم بر ذهن، ذائقه، باور و هویت کودکان اثر می‌گذارند. تصاویر و نمادهای موجود بر روی این ابزارها، حامل پیام‌های فرهنگی هستند که می‌توانند مسیر تربیت را هموار یا منحرف کنند. غفلت از تولید و ترویج طرح‌های ایرانی و اسلامی، در شرایطی که نمادهای غربی به انتخاب غالب بازار تبدیل شده‌اند، زمینه‌ساز تضعیف تدریجی فرهنگ ملی و دینی در نسل آینده خواهد بود. همذات‌پنداری کودکان با این نمادها، بدون هدایت صحیح، ممکن است به الگوسازی ناهماهنگ با ارزش‌های خانواده و مدرسه منجر شود و پیامدهای تربیتی، اجتماعی و روانی گسترده‌ای به همراه داشته باشد. لذا، خانواده‌ها، مدارس، نهادهای فرهنگی و تولیدکنندگان داخلی باید نقش خود را در هدایت انتخاب‌ها، تقویت تولیدات بومی، آموزش سواد رسانه‌ای و ارتقای ذائقه فرهنگی کودکان جدی بگیرند. بی‌توجهی به این ابزارهای ساده، می‌تواند فردا ما را با چالش‌های عمیق‌تری در حوزه هویت، تربیت و فرهنگ مواجه کند.
منبع: خبرگزاری مهر
