به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، یک دستاورد علمی در دانشگاه تهران به ارائه نخستین الگوی جامع بومی برای طراحی محصولات ویژه سالمندان در کشور منجر شده است. این پژوهش در قالب رساله دکتری مرضیه اله‌دادی، دانشجوی طراحی صنعتی دانشکدگان هنرهای زیبای دانشگاه تهران، با راهنمایی علی فرجی و علیرضا اژدری انجام شده است تا به چالش‌های پدیده سالمندی سریع در ایران پاسخ دهد. هدف این الگو، بهبود کیفیت زندگی، حفظ استقلال فردی و کاهش فشار بر نظام مراقبتی سالمندان است.
علی فرجی، یکی از استادان راهنمای این رساله، در خصوص ضرورت این پژوهش گفت که یکی از چالش‌های اصلی سالمندان، تعامل با محصولات فناورانه فیزیکی است. این محصولات از وسایل کمک‌حرکتی و تجهیزات سلامتی تا لوازم خانگی هوشمند را شامل می‌شوند. به گفته وی، بسیاری از این ابزارها بدون توجه به ویژگی‌های جسمی، روان‌شناختی و اجتماعی سالمندان ساخته می‌شوند و در نتیجه، سالمندان در استفاده از آنها با پیچیدگی، عدم اعتماد، اضطراب و ناسازگاری مواجه می‌شوند که به کاهش استقلال و کیفیت زندگی آنان می‌انجامد.
وی افزود این رساله با هدف رفع این نیاز، یک مدل بومی در حوزه طراحی صنعتی تدوین کرده است. این مدل بر اساس بررسی جامع نظریه‌های بین‌المللی، مرور نظام‌مند پژوهش‌ها، گردآوری داده‌های میدانی از سالمندان ایرانی و تحلیل چندلایه یافته‌ها توسعه یافته است.
فرجی با اشاره به ویژگی‌های مدل پیشنهادی بیان کرد که در آن ابعاد فردی، روان‌شناختی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی در نظر گرفته شده است. همچنین عواملی مانند کاربردپذیری، ارگونومی و عناصر طراحی تعاملی و احساسی در آن لحاظ شده تا طراحان بتوانند تعامل میان سالمند و محصول را به شکلی کارآمد و ایمن سازمان‌دهی کنند. این مدل بر عناصری کلیدی مانند سادگی استفاده، اعتمادپذیری، زیبایی‌شناسی و حس کنترل تأکید دارد که در پذیرش فناوری توسط سالمندان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
یکی از نقاط قوت این پژوهش، توجه ویژه به بافت فرهنگی و اجتماعی ایران است. فرجی در این باره گفت: «اگرچه مدل‌های متعددی در سطح جهانی وجود دارد، اما تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی باعث می‌شود که بسیاری از آنها در جامعه ایران کارآمدی لازم را نداشته باشند.» این مدل بومی ضمن استفاده از تجارب جهانی، نیازها و اولویت‌های سالمندان ایرانی را مدنظر قرار داده و به همین دلیل، نخستین الگوی جامع بومی در کشور محسوب می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشکده طراحی صنعتی دانشکدگان هنرهای زیبای دانشگاه تهران اظهار داشت که پیاده‌سازی این مدل به تولید محصولاتی منجر خواهد شد که با نیازها و توانایی‌های سالمندان سازگارتر است، استقلال فردی آنها را تقویت می‌کند و امکان مشارکت فعال‌تر آنان در جامعه را فراهم می‌آورد. این محصولات همچنین می‌توانند فشار بر خانواده‌ها و نظام‌های مراقبتی را کاهش دهند.
فرجی در پایان گفت این پژوهش چشم‌اندازی روشن برای آینده طراحی صنعتی در ایران ترسیم می‌کند؛ آینده‌ای که در آن، طراحی محصولات رویکردی انسانی، اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت. او ابراز امیدواری کرد که نتایج این رساله، مبنای همکاری‌های میان‌رشته‌ای میان طراحان، متخصصان علوم رفتاری، مهندسان و سیاست‌گذاران حوزه سالمندی قرار گیرد و مسیر توسعه فناوری‌های دوستدار سالمند را هموار سازد.
گفتنی است پدیده سالمندی در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی و بهداشتی کشور تبدیل شده است. بر اساس گزارش‌های رسمی سازمان ملل متحد و مرکز آمار ایران، در حال حاضر بیش از ۱۰ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال هستند و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۱۴۳۰ به بیش از ۳۰ درصد برسد. افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ باروری از جمله دلایل این تغییر ساختاری در جمعیت ایران است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای توسعه محصولات و خدمات متناسب با نیازهای این قشر از جامعه است.
منبع: خبرگزاری مهر
