به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایندیپندنت، دو پژوهشگر اهل کشور هند با انجام یک بررسی علمی، به علت بوی بد کفش‌ها پی بردند و در نتیجه، موفق به طراحی جاکفشی‌ای شدند که با بهره‌گیری از اشعه فرابنفش، کفش‌ها را ضدعفونی کرده و بوی نامطبوع آن‌ها را از بین می‌برد. این پژوهش متفاوت، جایزه نمادین اما معتبر ایگ‌نوبل را برای آن‌ها به ارمغان آورد؛ جایزه‌ای که به پژوهشهای علمی غیرمعمول اما خلاقانه اختصاص دارد.
ویکاش کومار، ۴۲ ساله و استادیار طراحی در دانشگاه شیف نادار در نزدیکی دهلی، در دوران کارشناسی، استاد سارتاک میتال ۲۹ ساله بود. این دو پژوهشگر برای اولین بار در همان دانشگاه به ایده مطالعه و بررسی علل بوی بد کفش‌ها رسیدند.
میتال در گفتگو با ایندیا‌تودی توضیح می‌دهد که در دوران دانشجویی بارها مشاهده کرده بود که راهروهای خوابگاه با ردیفی از کفش‌ها پوشیده شده‌اند که در بیرون از اتاق‌ها رها شده بودند. ایده اولیه آن‌ها این بود که چرا یک جاکفشی شیک و زیبا برای دانشجویان طراحی نشود؟ اما با بررسی‌های بیشتر، این مسئله روشن شد که مشکل اصلی، شلوغی یا کمبود جا نیست؛ بلکه بوی بد کفش‌ها است که باعث می‌شود دانشجویان آن‌ها را بیرون از اتاق‌ها قرار دهند.
بنابراین، این دو پژوهشگر در خوابگاه‌های دانشگاهی اقدام به انجام نظرسنجی کردند تا دریابند که آیا بوی نامطبوع کفش‌ها، کارکرد جاکفشی‌ها را عملاً از بین برده است یا خیر. میتال که اکنون در یک شرکت نرم‌افزاری مشغول به کار است، می‌گوید: «ما متوجه شدیم که مسئله اصلی، تعریق مکرر و استفاده مداوم از کفش‌ها است که باعث ایجاد بوی بد در آن‌ها می‌شود.»
بررسی‌های آن‌ها روی ۱۴۹ دانشجو که ۸۰ درصدشان مرد بودند، تأیید کرد که بیش از نیمی از دانشجویان از بوی کفش‌های خود احساس ناخوشایندی دارند. تقریباً همه دانشجویان کفش‌های خود را در خانه در جاکفشی قرار می‌دادند و تعداد کمی از آن‌ها با محصولات موجود برای از بین بردن بوی کفش‌ها آشنایی داشتند. راهکارهای خانگی مانند قرار دادن چای کیسه‌ای در کفش، پاشیدن جوش شیرین یا اسپری کردن خوشبوکننده نیز تأثیر چندانی در رفع بوی بد نداشت.
این دو پژوهشگر در ادامه، به سراغ علم رفتند. آن‌ها از پژوهشهای پیشین اطلاع داشتند که عامل اصلی بوی نامطبوع کفش، باکتری کایتوکوکوس سدن‌تاریوس (Kytococcus sedentarius) است که در کفش‌های عرق‌کرده رشد می‌کند. آزمایش‌های آن‌ها نشان داد که تاباندن پرتو کوتاه فرابنفش (UVC) می‌تواند این میکروب‌ها را از بین ببرد و در نتیجه، بوی بد کفش را نیز حذف کند.
نتیجه این پژوهش، مقاله‌ای متعارف درباره طراحی ارگونومی جاکفشی نبود؛ بلکه طرحی نوآورانه و غیرمعمول بود: یک نمونه اولیه جاکفشی مجهز به نور فرابنفش یووی‌سی که نه‌تنها کفش‌ها را نگهداری می‌کرد، بلکه آن‌ها را ضدعفونی نیز می‌کرد. لازم به ذکر است که اشعه فرابنفش طیف گسترده‌ای دارد، اما تنها بخش سی آن خاصیت میکروب‌کشی دارد.
پژوهشگران برای انجام آزمایش‌های خود، از کفش‌های ورزشکاران که بوی بسیار شدیدی داشت، استفاده کردند. با توجه به این‌که بیشترین تجمع باکتری در ناحیه پنجه کفش است، تابش یووی‌سی را روی همان بخش متمرکز کردند. سپس، میزان بوی نامطبوع را در برابر مدت زمان تابش اندازه‌گیری کردند و دریافتند که تنها دو تا سه دقیقه تابش کافی است تا باکتری‌ها را از بین ببرد و بوی ناخوشایند را حذف کند.
البته این کار بدون چالش هم نبود؛ زیرا اگر اشعه بسیار شدید بود، گرمای زیادی تولید می‌کرد که می‌توانست به سوختن لاستیک کفش منجر شود. با این حال، این پژوهش نشان داد که یک مسئله روزمره و به ظاهر پیش‌پاافتاده مانند بوی نامطبوع کفش نیز می‌تواند به‌عنوان یک مسئله علمی مورد بررسی قرار گیرد. هرچند که این پژوهش در مرحله نمونه‌سازی با چالش‌هایی همچون تولید حرارت اضافی و آسیب به ساختار کفش مواجه شد، اما همچنان می‌تواند برای طراحی لوازم خانگی با رویکرد بهداشت‌محور الهام‌بخش باشد. از همین رو بود که این پژوهش توجه تصمیم‌گیرندگان جایزه ایگ‌نوبل را به خود جلب کرد.
جایزه ایگ‌نوبل از سال ۱۹۹۱ به همت سالنامه پژوهشهای غیرمعمول (Annals of Improbable Research) بنیان‌گذاری شده است و شعار آن این است: «تحقیقی که ابتدا مخاطب را به خنده و سپس به تفکر وامی‌دارد.» مراسم اهدای این جایزه هر سال در بوستون برگزار می‌شود و برندگان نوبل واقعی، پرتاب موشک‌های کاغذی و حتی اجرای اپراهای طنز از جمله برنامه‌های آن هستند.
هند در این جوایز سابقه‌ای طولانی دارد. از پژوهش روی «انگشت کردن در بینی» گرفته تا محاسبه «مساحت سطح بدن فیل‌ها» با معادلات، پژوهشگران هندی در این زمینه فعال بوده‌اند. حالا کومار و میتال بیست‌ودومین برندگان هندی جایزه ایگ‌نوبل شده‌اند.
منبع : ایندیپندنت
