به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری فارس، پس از وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ، برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی احتمال ارتباط آن با آزمایش‌های هسته‌ای را مطرح می‌کنند. بررسی علمی نشان می‌دهد که این گمانه‌زنی‌ها تا چه حد امکان‌پذیر است.
با لرزش ناگهانی زمین، ابتدا ترس و شگفتی ایجاد می‌شود و سپس موجی از اخبار و شایعات به راه می‌افتد. برای مثال، پس از زلزله اخیر که مرکز آن در زواره استان اصفهان بود و در قم و تهران نیز احساس شد، برخی نظرات غیرمعمول در فضای مجازی منتشر شد. این کاربران، مانند موارد پیشین، تلاش کردند این رویداد را به یک آزمایش هسته‌ای یا حتی انفجار اتمی ارتباط دهند. اما واقعیت علمی چیست و چگونه می‌توان از خطای جمعی جلوگیری کرد؟
دانش لرزه‌نگاری با بررسی پارامترهای مشخصی، تفاوت میان زلزله طبیعی و انفجار هسته‌ای را به سادگی تشخیص می‌دهد. مهم‌ترین عامل، عمق وقوع رویداد است. زلزله‌ها معمولاً در عمق چند تا ده‌ها کیلومتری زمین رخ می‌دهند. مرکز لرزه‌نگاری کشوری اعلام کرد زلزله اخیر در عمق ۱۰ کیلومتری زمین بوده است. در مقابل، انفجارهای هسته‌ای در سطح یا حداکثر در عمق چند ده متری انجام می‌شوند. عمیق‌ترین آزمایش هسته‌ای زیرزمینی ثبت‌شده مربوط به کره شمالی است که در تونل‌های کوهستانی و در عمقی کمتر از یک کیلومتر صورت گرفته است. مؤسسات لرزه‌نگاری بین‌المللی مانند USGS همواره این تفاوت را تشخیص داده و آزمایش‌های کره شمالی را به درستی «انفجار هسته‌ای» اعلام کرده‌اند. بنابراین، اگر عمق یک لرزش ۱۰ کیلومتر یا بیشتر گزارش شود، قطعاً یک انفجار سطحی نیست.
انجمن سلطنتی اخترشناسی بریتانیا (RAS) سال گذشته پژوهشی منتشر کرد که نشان می‌دهد هر آزمایش هسته‌ای در هر عمقی از زمین با دقت ۹۹ درصد قابل شناسایی است. دکتر مارک هاگارد، نویسنده اصلی این پژوهش، اعلام کرد: «روش جدید ما توانسته هر شش آزمایش هسته‌ای کره شمالی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ را به درستی شناسایی کند.»
نشانه علمی دیگر، الگوی امواج لرزه‌ای است. زلزله طبیعی ترکیبی از امواج طولی، عرضی و سطحی با الگویی مشخص تولید می‌کند. اما انفجار هسته‌ای عمدتاً امواج فشاری (P) با الگویی غیرطبیعی ایجاد می‌کند که به سرعت افت می‌کند. همچنین، زلزله انرژی خود را در چندین استان پخش می‌کند، اما انفجار هسته‌ای منطقه‌ای بسیار کوچک را با شدتی غیرعادی تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر انفجاری رخ داده بود، لرزش آن در تهران و قم احساس نمی‌شد، اما منطقه زواره باید با خسارت‌های شدید و گسترده‌ای مواجه می‌شد.
علاوه بر این، پیامدهای دو پدیده کاملاً متفاوت است. زلزله طبیعی فقط با لرزش همراه است، اما انفجار هسته‌ای نور شدید، حرارت بالا، موج ضربه‌ای و آلودگی رادیواکتیو ایجاد می‌کند که پنهان کردن آن ممکن نیست.
ایران بر روی یکی از لرزه‌خیزترین مناطق جهان، یعنی کمربند «آلپ–هیمالیا» قرار دارد و جزو ۱۰ کشور زلزله‌خیز جهان محسوب می‌شود. سالانه بیش از ۳۰۰۰ زمین‌لرزه در کشور ثبت می‌شود که نشان می‌دهد زلزله در ایران یک «قاعده» است، نه یک «استثناء». بر اساس گزارش مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، کشور در هفته اول مهرماه ۹۴ بار لرزیده است. مناطق مرکزی ایران مانند اصفهان و زواره نیز به دلیل وجود گسل‌های فعال، از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین، وقوع زلزله در زواره که در تهران و قم نیز احساس شود، بخشی از الگوی لرزه‌خیزی طبیعی کشور است.
تکرار شایعات پس از هر زلزله دلایل مختلفی دارد. ترس و ناآگاهی در شرایط بحرانی، ذهن را به سمت توضیحات غیرمنطقی سوق می‌دهد. جذابیت تئوری‌های توطئه نیز باعث می‌شود روایت‌هایی مانند «آزمایش مخفی بمب» برای عده‌ای باورپذیرتر از توضیحات علمی باشد. شبکه‌های اجتماعی نیز با اولویت دادن به هیجان و سرعت، به گسترش این شایعات کمک می‌کنند.
برای تفکر منطقی در چنین شرایطی، مهم‌ترین گام مراجعه به داده‌های معتبر از منابعی مانند مرکز لرزه‌نگاری کشوری است. این مراکز با ثبت دقیق مشخصات رویداد، ماهیت واقعی آن را مشخص می‌کنند. ترس از زلزله امری طبیعی است، اما ترس از شایعه ساخته ذهن انسان است. راه مقابله با زلزله، ایمنی و آمادگی است و راه مقابله با شایعه، تفکر علمی و حفظ آرامش.
منبع: خبرگزاری فارس
