به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از تابناک، تا ژانویه ۲۰۲۵، جمعیت ایران حدود ۹۲ میلیون نفر تخمین زده می‌شود، اما متاسفانه حدود ۱۸.۸ میلیون نفر از این جمعیت، یعنی بیش از یک پنجم کل، هنوز به دنیای دیجیتال دسترسی ندارند. این آمار که از گزارش جامع Digital 2025 وبسایت DataReportal به دست آمده، نشان‌دهنده وجود شکاف دیجیتالی عمیق در کشور است. علی‌رغم پیشرفت‌های قابل توجه، نابرابری‌های ساختاری همچنان به چشم می‌خورند. این مسئله، فراتر از بحث فیلترینگ، بیانگر وضعیت مردمی است که در عصر فناوری‌های نوین، همچنان در حاشیه قرار دارند. البته شاید بتوان گفت که این گروه، به نوعی زندگی راحت‌تری را تجربه می‌کنند!
**مفهومی ناآشنا**
تصور کنید یک خانواده روستایی در منطقه‌ای دورافتاده از سیستان و بلوچستان، با فرزندان کوچک خود، زیر نور کم‌فروغ چراغ نفتی نشسته‌اند و به آسمان پر ستاره خیره شده‌اند. در چنین مکانی، اینترنت نه تنها یک کالای لوکس و غیرقابل دسترس، بلکه مفهومی کاملاً بیگانه است. در مقابل، در کافه‌های تهران، جوانان با استفاده از گوشی‌های هوشمند خود به شبکه‌های اجتماعی متصل هستند و درباره آخرین ترندهای جهانی به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. اما در این روستا، حتی یک سیگنال ضعیف 2G نیز به سختی یافت می‌شود.
بر اساس گزارش‌های موجود، حدود ۲۷ درصد از جمعیت ایران در مناطق روستایی سکونت دارند و کمتر از ۶۰ درصد از این افراد به اینترنت دسترسی دارند. این شکاف جغرافیایی که بیش از ۵۵ هزار روستا را در بر می‌گیرد، بیانگر نابرابری‌هایی است که ریشه در کمبود زیرساخت‌های لازم دارد.
**هزینه‌های کمرشکن**
مشکل فقط به مسائل جغرافیایی محدود نمی‌شود. در شهرهای کوچک و حتی در حاشیه کلان‌شهرها، هزینه‌های بالای اینترنت، مانعی بزرگ برای دسترسی به این فناوری است. با توجه به پیش‌بینی تورم ۲۳.۹ درصدی برای سال ۱۴۰۴، هزینه یک گیگابایت اینترنت موبایل برای بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد، معادل هزینه چند وعده غذایی است. گزارش Freedom House در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که درآمد سرانه ۱۸,۱۳۰ دلاری در ایران با این هزینه‌ها تناسبی ندارد. سوال اینجاست که خانواده‌ای که برای تامین نان شب خود با مشکل مواجه است، چگونه می‌تواند بودجه‌ای را برای اتصال به دنیای دیجیتال اختصاص دهد؟ این وضعیت نشان می‌دهد که فقر، نه تنها از نظر مالی، بلکه از نظر دسترسی به فرصت‌های دیجیتال نیز محدودیت ایجاد می‌کند.
**نقش سن و سال**
سن و سال نیز نقش مهمی در این میان ایفا می‌کند. در میان افراد بالای ۵۰ سال، که حدود یک‌چهارم جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، کمتر از نیمی به اینترنت دسترسی دارند. زنان روستایی، با نرخ استفاده ۱۸.۱ درصد، حتی از این میانگین نیز عقب‌تر هستند. تصور کنید یک مادربزرگ در یک شهر کوچک، که داستان‌های قدیمی را برای نوه‌هایش تعریف می‌کند، اما هرگز نتوانسته از طریق تماس تصویری، چهره نوه دور از خود را ببیند.
سواد دیجیتال، که برای نسل جوان امری بدیهی به نظر می‌رسد، برای این گروه سنی، دنیایی ناشناخته است. گزارش مرکز افکارسنجی ملت در بهمن ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که ۱۴.۶ درصد از کل شهروندان ایرانی هرگز از اینترنت استفاده نکرده‌اند و این رقم در میان سالمندان و افراد کم‌سواد به مراتب بیشتر است.
**محدودیت‌های فنی**
محدودیت‌های فنی و سیاسی نیز تاثیر بسزایی در این مسئله دارند. اختلالات اینترنتی، مانند قطعی‌های ژوئن ۲۰۲۵، اگرچه برای کاربرانی که در حال حاضر به اینترنت دسترسی دارند آزاردهنده است، اما برای کسانی که در آستانه اتصال به این شبکه هستند، پیامی ناامیدکننده به همراه دارد: این دنیا برای شما نیست.
**ایران، پیشرو در خاورمیانه**
با این وجود، تمام ماجرا به محرومیت‌ها ختم نمی‌شود. ایران با ضریب نفوذ ۷۹.۶ درصدی اینترنت، در منطقه خاورمیانه رتبه بالایی دارد. در مقایسه با سال ۲۰۲۳، که ۱۹ میلیون نفر آفلاین بودند، امروزه ۷۲۱ هزار نفر دیگر به دنیای دیجیتال پیوسته‌اند. توسعه شبکه ۵G، که تا سال ۲۰۲۵ به ۳ درصد پوشش رسیده، و پروژه‌های فیبر نوری، امید به آینده‌ای روشن‌تر را افزایش می‌دهند. پیش‌بینی‌های Statista نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۶، نفوذ اینترنت در ایران به ۸۹.۸ درصد خواهد رسید، البته به شرطی که سرمایه‌گذاری‌های لازم در این زمینه ادامه یابد.
این ۱۸.۸ میلیون نفر، که از مزایای آموزش آنلاین، خدمات بانکی دیجیتال و فرصت‌های شغلی محروم هستند، نه تنها بخشی از جمعیت کنونی، بلکه بخشی از آینده ایران را تشکیل می‌دهند. محرومیت آن‌ها منجر به تشدید نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی شده و ایران را، با وجود رتبه ۷۵ در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل، از دستیابی به پتانسیل واقعی خود باز می‌دارد. اما در دل این چالش، فرصت‌هایی نیز نهفته است. اجرای برنامه‌های آموزش سواد دیجیتال برای سالمندان، ارائه یارانه برای دسترسی به اینترنت برای خانواده‌های کم‌درآمد و توسعه زیرساخت‌های اینترنتی در مناطق روستایی می‌تواند به کاهش این شکاف دیجیتال کمک کند. داستان «ایران آفلاین»، روایتی از چالش‌ها است، اما پایان آن می‌تواند با اتصال و امید به آینده رقم بخورد.
منبع : تابناک
