به گزارش اخبار جهان به نقل از عصر ایران، تصمیم اخیر شهرداری اصفهان برای برگزاری یک کنسرت در بستر خشک زاینده‌رود، بار دیگر توجهات را به وضعیت بحرانی این رودخانه و تعرضات مکرر به آن جلب کرده است. این اقدام، که با انتقادهای گسترده‌ای از سوی فعالان محیط زیست و مردم مواجه شد، تنها نمونه‌ای از دست‌اندازی‌های متعددی است که در طول سال‌ها به این شریان حیاتی وارد شده و غالباً بدون توجه کافی از سوی مسئولان و جامعه مدنی، نادیده گرفته شده‌اند.
بر اساس گزارش‌ها، قرار بود رویدادی تحت عنوان «امت ماه» با اجرای تعدادی از خوانندگان در بستر زاینده‌رود، در مجاورت پل تاریخی خواجو برگزار شود. انتشار تصاویری از ردیف‌های صندلی چیده شده و داربست‌های فلزی نصب‌شده در بستر خشک رودخانه، موجی از اعتراضات را در فضای مجازی به راه انداخت. منتقدان این اقدام را تلاشی برای عادی‌سازی خشکی زاینده‌رود و بی‌احترامی به میراث طبیعی و تاریخی اصفهان دانستند. کاوه مدنی، فعال محیط زیست، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، این اقدام را «پایکوبی بی‌شرمانه بر پیکر» زاینده‌رود توصیف کرد.
در پی افزایش انتقادها، شهردار اصفهان با انتشار ویدیویی اعلام کرد که برگزاری کنسرت در بستر رودخانه لغو شده و صندلی‌ها به محوطه سنگفرش پارک مجاور پل خواجو منتقل خواهند شد. با این حال، صدای بلند جشن‌ها در نزدیکی این پل تاریخی در شب‌های اخیر، نگرانی‌هایی را در مورد احتمال آسیب رسیدن به سازه آن برانگیخته است.
اما نکته‌ای که در این میان اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که این نخستین بار نیست که بستر زاینده‌رود مورد تعرض قرار می‌گیرد. در گذشته نیز اقداماتی مشابه با ابعاد بزرگ‌تر و تأثیرات مخرب‌تر انجام شده است، اما به دلایل مختلف، واکنش‌های اعتراضی مشابهی را برنیانگیخته‌اند.
بر اساس گزارش‌های میدانی اخبار جهان در تابستان سال ۱۴۰۱، پروژه‌های ساماندهی بستر رودخانه در شهرستان‌های غربی اصفهان با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شده‌اند. به عنوان مثال، یک جزیره به طور کامل در منطقه «سهروفیروزان»، در بالادست پل بابامحمود، محو شده است. انتشار تصاویری از ماشین‌آلات سنگین مانند بیل مکانیکی که در کف رودخانه به جابجایی خاک، شن و سنگ مشغول بودند، نگرانی‌های زیادی را در بین کارشناسان و فعالان محیط زیست ایجاد کرد. منتقدان معتقدند که این نوع ساماندهی فاقد طرح مهندسی مشخص است و یا اگر چنین طرحی وجود دارد، در معرض دید عموم قرار نمی‌گیرد.
کارشناسان دستکاری در بستر رودخانه را تأیید کرده و وجود نخاله‌های ساختمانی در کناره‌های رودخانه را گواهی بر این مدعا دانسته‌اند. علاوه بر این، کشاورزان مناطق غربی اصفهان گزارش داده‌اند که در مواردی خاک زمین‌های کشاورزی آن‌ها برای استفاده در جاده‌سازی کنار رودخانه برده شده و به جای آن، شن کف رودخانه به آن‌ها تحویل داده شده است. برخی از کشاورزان حتی شاهد انتقال شن‌های کف رودخانه با تراکتور بوده‌اند.
بر اساس قانون توزیع عادلانه آب، تعیین بستر و حریم رودخانه بر عهده وزارت نیرو است. شرکت آب منطقه‌ای اصفهان از سال ۱۳۹۲ طرح ساماندهی رودخانه را به صنف کشاورزی استان سپرده است. در آن زمان، اسفندیار امینی، رئیس این صنف، در گفت‌وگو با اخبار جهان اظهار داشت که یک نماینده مجلس با مدیر یکی از ارگان‌های مرتبط با آب در اصفهان تماس گرفته و خواستار اجازه برداشت شن از کف رودخانه برای استفاده یک پیمانکار شده است. او در پاسخ به انتقادها درباره نحوه بسترسازی رودخانه گفت که در طول سال‌ها، رسوبات زیادی بستر را از حالت طبیعی خود خارج کرده بود و هدف از این اقدامات، بازگرداندن خط‌القعر به حالت معمول بوده است.
با این حال، بررسی‌های میدانی خبرنگار عصر ایران با حضور کارشناسان نشان می‌دهد که در بسیاری از نقاط، بستر رودخانه به یک کانال تبدیل شده است تا آب هر چه سریع‌تر به مناطق شرقی اصفهان و به دست کشاورزان برسد. به عبارت دیگر، به جای حفظ حالت طبیعی رودخانه، آن را به کانالی برای انتقال آب تبدیل کرده‌اند. این اقدام خطرناک باعث کاهش میزان آبگیری زمین و افزایش خطر فرونشست می‌شود. در زمان تهیه این گزارش، اخباری مبنی بر نشست چندین متری در خیابان نشاط اصفهان منتشر شد که به گفته رئیس مدیریت بحران اصفهان، علت آن در دست بررسی است، اما احتمال خالی شدن زیر خیابان به علت فرونشست وجود دارد. جاری بودن زاینده‌رود در یک بستر کاملاً طبیعی برای آبگیری آبخوان لازم و ضروری است.
در حال حاضر نیز ماشین‌آلات سنگین در کف رودخانه مشغول به کار هستند. یک کارشناس مهندسی آب در اصفهان با اشاره به مشاهدات خود از انجام عملیات در کف رودخانه با ماشین‌آلات سنگین بین پل خواجو و سی و سه پل، از عدم اطلاع‌رسانی شفاف درباره علت این اقدامات انتقاد کرده است. علیرضا دلال‌زاده معتقد است که اگر قرار است پروژه‌ای در بستر رودخانه انجام شود، باید با نصب تابلویی درباره پروژه، کارفرما و پیمانکار آن به طور شفاف اطلاع‌رسانی شود، اما این کار معمولاً انجام نمی‌شود.
او با اشاره به اینکه علت حضور فعلی لودرها در کف رودخانه، از بین بردن و پاکسازی علف‌ها و گیاهان کف رودخانه به منظور جلوگیری از آتش‌سوزی و تجمع احتمالی بزهکاران است، تأکید می‌کند که شرایط بستر رودخانه در حالت حساسی قرار دارد و عبور و مرور لودرها و کامیون‌ها بر روی این بستر می‌تواند خاک را دچار کوبیدگی کرده و میزان جذب آب توسط آن را کاهش دهد.
دلال‌زاده با بیان اینکه پاکسازی گیاهان کف رودخانه را می‌توان با داس نیز انجام داد و نیازی به استفاده از ماشین‌آلات سنگین نیست، درباره ایجاد تغییرات در بستر پیش از بازگشایی رودخانه برای عبور سریع آب هشدار داده و تأکید می‌کند که رودخانه باید مسیر طبیعی خود را طی کند.
منبع: عصر ایران
