به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری صداوسیما، حمیدرضا بقایی، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت مدرس، در گفت‌وگویی پیرامون توسعه هوش مصنوعی در ایران، بر ضرورت بستر‌سازی‌های اساسی تأکید کرد. وی تحقق اهداف مندرج در سند ملی هوش مصنوعی و طرح ملی هوش مصنوعی مجلس را منوط به اجرایی شدن تحول دیجیتال در کشور دانست.
بقایی، که در سال ۲۰۲۱ جزو ۱٪ دانشمندان و نخبگان علمی برتر جهان شناخته شده است، تحول دیجیتال را فرایندی تعریف کرد که بر توسعه و پیاده‌سازی فناوری‌های دیجیتال در همه ابعاد زندگی، از سازمان‌ها و شرکت‌ها تا صنایع مختلف، متمرکز است. هدف اصلی این تحول، افزایش بازدهی، کاهش هزینه‌ها، ارتقای تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و قابلیت اطمینان سیستم‌هاست. به گفته وی، بدون این تحول بنیادین، دستیابی به اهداف بلندپروازانه در زمینه هوش مصنوعی امکان‌پذیر نخواهد بود.
یکی از مهمترین موانع در مسیر توسعه هوش مصنوعی در ایران، فقدان یک سازمان متولی مشخص و قدرتمند است. بقایی با اشاره به تئوری‌های مدیریتی مرتبط با تحول دیجیتال، بر ضرورت رویکردی از بالا به پایین تأکید کرد. وی تشکیل کمیته‌ها و برگزاری نشست‌ها را مفید، اما ناکافی دانست و تصریح کرد که وجود یک سازمان پاسخگو با برنامه اجرایی مشخص، برای پیشبرد این هدف حیاتی است. این سازمان می‌تواند در آینده با گسترش دامنه فعالیت خود، به عنوان متولی “گسترش فناوری‌های نوظهور” یا “تحول دیجیتال” عمل کند؛ اما مهم‌تر از نام و عنوان، وجود یک متولی قدرتمند و فعال است.
در راستای این ضرورت، بقایی به نقش حیاتی «راهبر تحول دیجیتال» (CDO) اشاره کرد؛ شخصیتی هم‌تراز با قائم‌مقام مدیرعامل یا بالاتر، که در بسیاری از کشورهای پیشرفته و شرکت‌های بزرگ، وظیفه حکمرانی داده‌ها و مدیریت تغییرات را برعهده دارد. وی تأکید کرد که بدون اعطای اختیارات لازم به این مقام، اجرای پروژه‌های تحول دیجیتال ناممکن خواهد بود. این مقام باید قدرت هدایت و اعمال تغییرات در سازمان‌ها را داشته باشد تا بتوان به اهدافی مانند ارتقاء ایمنی، تاب‌آوری، کاهش هزینه‌ها و مدیریت انرژی دست یافت. پروژه‌های تحقیق و توسعه نیز باید در خدمت این هدف کلان قرار گیرند.
بقایی در ادامه به فناوری زنجیره بلوکی (Blockchain) پرداخت و آن را به عنوان یک دفتر کل دیجیتال غیرمتمرکز توصیف کرد که تمام تراکنش‌ها و رویدادها در آن ثبت می‌شود. این فناوری نه تنها به عنوان زیربنایی برای بسیاری از فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، عمل می‌کند، بلکه به گفته وی، نقش مهمی در دور زدن تحریم‌ها و ایجاد شفافیت، محرمانگی و امنیت در تراکنش‌های مالی و اطلاعاتی خواهد داشت.
به باور بقایی، زنجیره بلوکی می‌تواند در ایجاد تحولات بنیادین در کشور ایفای نقش کند. از کاربردهای متعدد آن می‌توان به قراردادهای هوشمند، افزایش شفافیت در زنجیره تأمین کالاها، ایجاد سیستم‌های رای‌گیری امن، تسریع فرآیند خرید و فروش املاک، ذخیره‌سازی امن پرونده‌های پزشکی، ایجاد مالکیت منحصر به فرد برای دارایی‌های دیجیتال و بالاخره، افزایش امنیت در مناقصات و پیشنهادهای مالی اشاره کرد. وی همچنین به نقش این فناوری در کاهش ریسک حملات سایبری و افزایش اعتماد کنشگران اقتصادی اشاره کرد. تمامی این موارد بر ظرفیت این فناوری در مقابله با تحریم‌ها اشاره دارد.
در بخش دیگری از این گفت‌وگو، بقایی به کاربرد دوقلوهای دیجیتال با استفاده از هوش مصنوعی در بهینه‌سازی ابزار و تجهیزات راهبردی پرداخت. وی انقلاب صنعتی پنجم را متمرکز بر هوشمندی، هوش مصنوعی و شخصی‌سازی دانست و دوقلوهای دیجیتال را یکی از فناوری‌های کلیدی این انقلاب معرفی کرد. با استفاده از حسگرها و ادغام داده‌ها با هوش مصنوعی، می‌توان از این فناوری برای پایش وضعیت تجهیزات، پیش‌بینی خرابی‌ها و بهینه‌سازی برنامه‌های تعمیرات استفاده کرد. این رویکرد، به گفته بقایی، باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش دسترس‌پذیری و قابلیت اطمینان تجهیزات، به ویژه در صنایعی مانند برق، نفت، گاز و پتروشیمی می‌شود.
در پایان، بقایی بر ضرورت پیاده‌سازی عملی این فناوری‌ها تأکید کرد و هشدار داد که تأخیر در این زمینه می‌تواند به عقب‌ماندگی جبران‌ناپذیری منجر شود. وی خواستار تشکیل سازمانی پاسخگو با برنامه مدون برای اجرای هوش مصنوعی و تحول دیجیتال در همه ابعاد زندگی شد تا ایران بتواند گام‌های مؤثری در جهت پیشرفت و توسعه بردارد. به گفته وی، جهان با سرعت زیادی در مسیر توسعه فناوری پیش می‌رود و ایران برای حفظ جایگاه خود در عرصه جهانی چاره ای جز جدی گرفتن تحول دیجیتال و فناوری‌های نوظهور ندارد.
منبع: خبرگزاری صداوسیما
