به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، با فرا رسیدن پاییز و رنگ‌آمیزی طبیعت در شرق مازندران، تالاب میانکاله جان می‌گیرد و پذیرای نخستین دسته از پرندگان مهاجر می‌شود. فلامینگوهای صورتی، اردک‌ها و غازهای پیشانی سفید، پیش‌قراولان این سفر فصلی، به این زیستگاه ارزشمند می‌رسند و نویدبخش ورود هزاران پرنده دیگر هستند. این صحنه‌های زیبا برای پرنده‌نگران و دوستداران طبیعت، تجربه‌ای بی‌نظیر و بی‌مانند است. اما در کنار این زیبایی، بحران‌های زیست‌محیطی نیز به وضوح نمایان است و زنگ خطری جدی برای آینده تالاب به صدا درآمده است.
تالاب میانکاله، با مساحت حدود ۷۴ هزار هکتار، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در شمال ایران و پناهگاهی امن برای گونه‌های مختلفی از پرندگان همچون فلامینگو، غاز پیشانی‌سفید، اردک و چنگر است. علاوه بر اهمیت اکولوژیکی، این تالاب نقش مهمی در گردشگری طبیعی و پرنده‌نگری ایفا می‌کند و به عنوان یک مرکز مطالعات اکولوژیک مورد توجه محققان قرار دارد. با این حال، کاهش سطح آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی و افزایش دمای آب، باعث افزایش تبخیر و کاهش تراز آب تالاب شده است. علی یاوری، پرنده‌شناس و فعال محیط زیست، با اشاره به کاهش حدود ۵۰ سانتی‌متری سطح آب دریای خزر بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ و عقب‌نشینی ۱۰ تا ۱۰۰ متری در سواحل مختلف، هشدار می‌دهد که اگر اقدامات حفاظتی فوری انجام نشود، تالاب میانکاله با خطر جدی مواجه خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، ۲۰ تا ۲۵ درصد از مساحت شمالی دریای خزر کاهش یابد و تالاب میانکاله و خلیج گرگان نیز از جمله اکوسیستم‌هایی باشند که با تهدید جدی خشک شدن مواجه خواهند شد.
علاوه بر کاهش سطح آب، آتش‌سوزی‌های مکرر در نیزارها و پوشش گیاهی تالاب، تصرف اراضی و تغییر کاربری زمین، فشار مضاعفی بر این زیستگاه وارد کرده است. هر ساله بخش‌هایی از تالاب به دلیل آتش‌سوزی‌های انسانی یا طبیعی از بین می‌رود و بازسازی آن دشوار و زمان‌بر است. این عوامل نه تنها بر مهاجرت پرندگان تأثیر می‌گذارند، بلکه آینده تالاب را نیز به شدت تهدید می‌کنند.
برای مقابله با این بحران، اقدامات متعددی در دستور کار قرار گرفته است. لایروبی کانال آشوراده به منظور برقراری تبادل آب بین دریای خزر و تالاب میانکاله، یکی از این اقدامات است. محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، با اشاره به این که لایروبی کانال آشوراده به جابجایی آب تا تراز منفی ۲۹ متر بین دریا و تالاب کمک می‌کند، بر اهمیت احیای تالاب و اجرای برنامه‌های مختلف تأکید دارد. مطالعات احداث ایستگاه پمپاژ برای تغذیه مصنوعی تالاب نیز در حال انجام است تا در صورت کاهش بیشتر سطح آب، جریان آب کافی به تالاب منتقل شود. همچنین، انتقال آب مازاد رودخانه‌های تجن و نکارود به تالاب در دستور کار قرار دارد. حیدر داودیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، از انتقال ۱۵ تا ۲۵ میلیون مترمکعب آب مازاد نکارود در فصل غیرزراعی به تالاب در پنج سال گذشته خبر می‌دهد و اضافه می‌کند که امسال نیز با بهسازی یک زهکش، امکان انتقال دو مترمکعب در ثانیه آب از رودخانه تجن به نکارود و سپس به تالاب فراهم شده است.
با شروع مهاجرت پرندگان، پایش و نظارت بر تالاب افزایش یافته است. روح‌الله اسماعیلی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی مازندران، از افزایش فعالیت‌های نظارتی و پایش اکولوژیک برای حفظ زیستگاه پرندگان و کاهش تهدیداتی مانند شکار غیرمجاز و تخریب خبر می‌دهد و بر نقش آب‌بندان‌ها در مواقع خشکسالی در تأمین شرایط مناسب برای پرندگان تأکید می‌کند.
با وجود این تلاش‌ها، هشدار کارشناسان مبنی بر از دست رفتن بخش عمده‌ای از تالاب در صورت عدم اقدامات حفاظتی فوری، بسیار جدی است. معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌ها، احتمال تبدیل ۴۶ تا ۵۲ هزار هکتار از تالاب و خلیج گرگان به کانون گرد و غبار در صورت عدم انتقال آب را مطرح کرده است، که پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی سنگینی برای منطقه به دنبال خواهد داشت. خشکی تالاب و فرسایش خاک همچنین تهدیدی برای جوامع محلی است. کشاورزان، صیادان و گردشگران که از منابع تالاب بهره می‌برند، در صورت نابودی تالاب با کاهش درآمد و مشکلات اجتماعی مواجه خواهند شد. تجربه تلخ دریاچه ارومیه نیز نشان داده است که چنین بحران‌هایی، علاوه بر محیط زیست، سلامت مردم و اقتصاد محلی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با این حال، تالاب میانکاله هنوز فرصت نجات دارد. اجرای طرح جامع احیا، تأمین منابع مالی پایدار، همکاری دستگاه‌ها و مشارکت جوامع محلی می‌تواند این تالاب را از نابودی نجات دهد. ابوذر موسوی، فعال حوزه محیط زیست، بر اهمیت تداوم مطالعات علمی، اجرای هماهنگ برنامه‌های اکولوژیک و همکاری بین‌بخشی تأکید می‌کند و معتقد است که بدون اراده ملی، هیچ طرحی به نتیجه نمی‌رسد. تالاب میانکاله، با چشم‌اندازهای پاییزی و ورود پرندگان مهاجر، هنوز نشان می‌دهد که با تلاش و اقدامات درست، می‌توان آن را از خطر نجات داد. آینده تالاب و پرندگان مهاجر، آینده‌ای است که امروز با تصمیم‌های درست و همکاری جمعی شکل می‌گیرد.
منبع: خبرگزاری مهر
