به گزارش اخبار جهان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، رزمایش نظامی چندملیتی «برادری ابدی» که به تازگی توسط آذربایجان برگزار شد، نشان از تحولی ژئوپلیتیکی در قفقاز و آسیای مرکزی دارد و همکاری نظامی فزاینده میان کشورهای ترک‌زبان و متحدان آنها را به نمایش می‌گذارد. این رزمایش که تحت نظارت سازمان همکاری کشورهای ترک زبان (Turkic Council) برنامه‌ریزی شده، بر عملیات نیروهای ویژه، تمرکز دارد و شامل برنامه‌ریزی مشترک، سناریوهای تاکتیکی پیچیده، و آموزش‌های تعاملی پیشرفته می‌شود. این رزمایش به عنوان نسخه پیشرفته‌تر رزمایش «Birlestik» سال گذشته در قزاقستان، بر مبارزه با تروریسم و ارتقای قابلیت‌های واکنش سریع نظامی تأکید ویژه‌ای دارد.
شرکت قزاقستان و ازبکستان در کنار آذربایجان، ترکیه، پاکستان و قطر در این رزمایش، ائتلافی را شکل داده است که نشانه‌ای از ادغام نظامی رو به رشد در چارچوب سازمان همکاری کشورهای ترک زبان است. این مشارکت فراتر از یک رزمایش ساده بوده و نمادی از چرخش استراتژیک آسیای مرکزی به سمت همبستگی با کشورهای ترک و ایجاد اتحادهای متنوع، به دور از نفوذ سنتی روسیه است.
این رزمایش تأثیر قابل توجهی بر ژئوپلیتیک قفقاز و آسیای مرکزی خواهد گذاشت. در قفقاز، این رزمایش اتحاد آذربایجان با ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی را تقویت می‌کند. این امر می‌تواند توازن قدرت را به نفع باکو تغییر داده، نفوذ روسیه را کاهش دهد و مسیر را برای تقویت کریدورهای جدید انرژی و تجارت، از جمله کریدور میانی (Middle Corridor)، هموار کند. در آسیای مرکزی، این همکاری به کشورهایی مانند قزاقستان و ازبکستان کمک می‌کند تا وابستگی خود به روسیه یا ایران را در حوزه‌های ترانزیتی و انرژی کاهش داده و روابط خود با باکو را بهبود بخشند.
اهداف اصلی آذربایجان از دعوت کشورهای آسیای مرکزی، به ویژه قزاقستان و ازبکستان، به این رزمایش را می‌توان در دو عامل کلیدی خلاصه کرد: اول، تقویت روابط استراتژیک و اتحادهای ترکی؛ آذربایجان به دنبال ایجاد یک بلوک نظامی-اقتصادی قدرتمند با کشورهای ترک زبان است تا وابستگی خود به روسیه را کاهش دهد و توسعه کریدور میانی را برای تجارت بین اروپا و آسیا، با نقش کلیدی قزاقستان و ازبکستان، تسریع کند. دوم، افزایش نقش باکو در تحولات امنیتی قفقاز و آسیای مرکزی؛ باکو، به ویژه پس از پیروزی در جنگ قره‌باغ دوم در سال ۲۰۲۰، اعتماد به نفس بیشتری در ایفای نقش رهبری در امنیت منطقه دارد.
تأثیر این رزمایش بر دینامیک‌های منطقه‌ای عمیق و گسترده است. در قفقاز، این رزمایش توازن قدرت را به نفع آذربایجان و ترکیه تغییر می‌دهد. پس از جنگ قره‌باغ، آذربایجان نفوذ روسیه را کاهش داده و با ترکیه، عضو ناتو، اتحاد نظامی قوی‌تری برقرار کرده است. این همکاری می‌تواند به کاهش قابل توجه نقش روسیه در قفقاز و تشکیل یک اتحاد ترکی گسترده‌تر منجر شود که در نهایت نفوذ ایران و روسیه در قفقاز جنوبی را محدود خواهد کرد. این رزمایش را می‌توان بخشی از تغییرات ژئوپلیتیکی پس از جنگ اوکراین دانست که نقش روسیه را در منطقه تضعیف کرده و فضای جدیدی برای اتحادهای تازه ایجاد کرده است. به طور خاص، این رزمایش ممکن است فضای ضدایرانی را در آسیای مرکزی و قفقاز تقویت کند، به خصوص با توجه به روندهای ژئوپلیتیکی جاری که نشان دهنده افزایش تنش‌ها بین ایران و آذربایجان، همراه با همکاری‌های نظامی-اقتصادی آذربایجان با قدرت‌های غربی و اسرائیل است.
اگرچه این رزمایش نظامی بیشتر بر تقویت پیوندهای نظامی با ترکیه و آسیای مرکزی تمرکز دارد، اما در نگاهی وسیع‌تر، می‌توان آن را به عنوان بخشی از استراتژی آذربایجان برای تبدیل شدن به دروازه غرب به منطقه، با حمایت ایالات متحده از پروژه‌های انرژی و ترانزیت، مورد بررسی قرار داد. آذربایجان طی سال‌های گذشته روابط دیپلماتیک و امنیتی نزدیکی با آمریکا برقرار کرده و از حمایت واشنگتن در زمینه‌های مختلف از جمله تنوع اقتصادی، امنیت انرژی اروپا و حل مناقشه قره‌باغ برخوردار بوده است. این موارد آذربایجان را تبدیل به یک کانون استراتژیک در قفقاز جنوبی کرده است که می‌تواند به عنوان پلی برای دسترسی غرب به منابع انرژی و مسیرهای ترانزیتی آسیای مرکزی عمل کند.
در مورد تأثیر بر ایران، این رزمایش می‌تواند تنش‌ها بین باکو و تهران را افزایش دهد و نفوذ ایران در قفقاز جنوبی را تضعیف کند. ایران این همکاری‌های نظامی را به عنوان تهدیدی برای منافع خود می‌بیند، زیرا ممکن است موقعیت استراتژیک ایران را در برابر اتحادهای آذربایجان-ترکیه-اسرائیل آسیب‌پذیر کند. همچنین، توسعه مسیرهای جایگزین انرژی می‌تواند ایران را از درآمدهای ترانزیتی محروم کند و به جنگ سرد بین تهران و باکو دامن بزند.
در نهایت، رزمایش «برادری ابدی» را می‌توان بخشی از تلاش‌های باکو برای گسترش روابط استراتژیک با کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی دانست تا همکاری‌های اقتصادی، انرژی و ترانزیتی بدون واسطه روسیه و ایران، به ویژه از طریق توسعه مسیر میانی، تقویت شود. این رزمایش بخشی از روند چرخش آذربایجان به سمت آسیای مرکزی است که می‌تواند به تشکیل یک بلوک ترکی-محور قوی‌تر منجر شود و دینامیک‌های منطقه‌ای را در برابر قدرت‌های بزرگ مانند روسیه و چین تغییر دهد. این همکاری نظامی می‌تواند آذربایجان را به عنوان رهبر منطقه‌ای در ابتکارات محور ترک تقویت کند و به آمریکا اجازه دهد تا بدون حضور مستقیم نظامی، نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد. ادامه این روند ممکن است تنش‌ها با روسیه، ایران و ارمنستان را تشدید کرده و به درگیری‌های نیابتی در قفقاز و آسیای مرکزی دامن بزند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
