به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، محوطه تاریخی کمرزرین اصفهان، واقع در قلب هسته اولیه این شهر، به یکی از مهم‌ترین کانون‌های مطالعات باستان‌شناسی شهری تبدیل شده است. موقعیت استراتژیک این محوطه، هرگونه تفسیر و نتیجه‌گیری در مورد ماهیت آن را فراتر از یک بحث صرفاً تخصصی، به بحثی تأثیرگذار بر روایت‌های تاریخی موجود تبدیل کرده است. علی شجاعی اصفهانی، سرپرست هیئت باستان‌شناسی کمرزرین، اخیراً فرضیه وجود بناهای باشکوه متعلق به دوره‌های سلجوقی یا دیلمی در این منطقه را مطرح کرده است. این فرضیه نه تنها بر حدس و گمان استوار نیست، بلکه به گفته وی، از منابع مکتوب تاریخی، مطالعات ژئوفیزیکی و کاوش‌های میدانی پشتیبانی می‌شود. اشاره شجاعی به سفرنامه‌های مشهورانی چون شاردن و کمپفر، و همچنین گزارش‌های پژوهشگرانی مانند هانس گاوبه، به عنوان مکمل شواهد میدانی برای مکان‌یابی احتمالی کاخ‌های سلجوقی در محدوده کمرزرین، قابل توجه است. با این حال، تعیین مرزهای زمانی دقیق بین دوره‌های مختلف تاریخی در اصفهان، به‌ویژه تمایز بین آثار دیلمی و سلجوقی، با چالش‌هایی همراه است. شجاعی بر احتیاط علمی و تداوم مطالعات در این زمینه تأکید کرده و ابراز امیدواری نموده که ساماندهی این محوطه، زمینه ایجاد یک موزه باز شهری را فراهم آورد.
اما طرح فرضیه کاخ سلجوقی در کمرزرین با واکنش‌های متعددی از سوی برخی باستان‌شناسان و صاحب‌نظران روبرو شده است. پرسش‌هایی درباره اعتبار داده‌ها، شیوه اطلاع‌رسانی، روش‌های مستندسازی و حتی چارچوب رسانه‌ای معرفی یافته‌ها مطرح شده است که نیازمند بررسی دقیق و بی‌طرفانه است. مجید بدیعی گورتی، باستان‌شناس دوره اسلامی با سابقه بیش از 40 کاوش، در گفتگو با اخبار جهان، بر ضرورت دقت علمی در کاوش‌ها تاکید کرد. وی با اشاره به موقعیت حساس کمرزرین در هسته اولیه شهر اصفهان، هشدار داد که هرگونه اشتباه در برداشت یا اعلام شتابزده یافته‌ها می‌تواند به برداشت‌های نادرست عمومی منجر شود. بدیعی اتکا صرف به منابع تاریخی یا سفرنامه‌ها را در مراحل اولیه کاوش، کافی نمی‌داند و بر لزوم کشف شواهد معماری شاخص، پلان مشخص و عناصر ویژه یک کاخ، تاکید کرد. به گفته وی، کشف چند قطعه سفال یا کاشی به تنهایی نمی‌تواند مدرک علمی محکمی برای معرفی یک کاخ سلجوقی باشد. او با اشاره به تجارب خود در کاوش‌های مختلف، از جمله در همدان، نمونه‌هایی از روایت‌های تاریخی درباره وجود کاخ‌ها را ذکر کرد که فاقد شواهد معماری قطعی بوده‌اند.
بدیعی همچنین به کمبود مستندسازی دقیق و کامل از یافته‌ها اشاره کرد و بیان داشت که انتشار شفاف گزارش‌ها از ضرورت‌های انکارناپذیر در چنین پروژه‌ای است. او بر اهمیت تشکیل یک تیم حرفه‌ای از باستان‌شناسان مجرب، شفافیت در فرآیند انتخاب تیم‌ها و پرهیز از تولید هیجان خبری تأکید کرد و خاطرنشان ساخت که باستان‌شناسی عرصه تبلیغات یا رزومه‌سازی نیست. محسن جاوری، باستان‌شناس و عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان، نیز در گفتگو با اخبار جهان، بر لزوم رویکرد علمی و هدفمند در کاوش‌های کمرزرین تأکید کرد و اعلام شتابزده کشف کاخ سلجوقی را مورد انتقاد قرار داد. وی معتقد است که داده‌های موجود هیچ‌یک مؤید چنین فرضیه‌ای نیست و طرح وجود کاخ پیش از تکمیل کاوش و گردآوری شواهد، نوعی گمانه‌زنی ذهنی است. جاوری به کشف بیش از 390 قطعه سکه تاریخی اشاره کرد و گفت که سکه‌ها باید در بستر خود و در کنار سایر داده‌های باستان‌شناسی تحلیل شوند و کشف تعداد زیادی سکه به تنهایی نمی‌تواند دال بر وجود ضرابخانه یا کاخ باشد. او با اشاره به تجارب خود، بر نیاز به شواهد معماری مشخص و فضاهای حکومتی یا ساختارهای امنیتی ویژه برای اثبات وجود ضرابخانه سلطنتی تأکید کرد.
علیرضا جعفری زند، باستان‌شناس و کسی که از تخریب گذر تاریخی کمرزرین جلوگیری کرد، در گفتگو با اخبار جهان، روند کنونی کاوش را نیازمند بازنگری جدی دانست و افزود یافته‌های موجود فاقد پشتوانه علمی متقن برای نسبت دادن آن‌ها به کاخ‌های سلجوقی است. وی همچنین به تناقض‌های موجود در ادعای وجود کاخ سلجوقی در این منطقه با منابع تاریخی و موقعیت مکانی شناخته‌شده کاخ‌های سلجوقی اشاره کرد. جعفری زند به مسئله اطلاع‌رسانی نادرست به رسانه‌ها پرداخت و بیان داشت که برخی از اخبار منتشرشده بیشتر به کار گنج‌یابان می‌آید تا پژوهشگران. او بر اهمیت مستندسازی دقیق و تحلیل علمی یافته‌ها تأکید کرد و در نهایت، کمرزرین را عرصه‌ای برای پرسشگری علمی دانست که ارزش آن در مستندسازی شفاف، استمرار کاوش‌های تخصصی و پرهیز از شتاب‌زدگی رسانه‌ای نهفته است. آینده این محوطه در گرو آن است که یافته‌ها با دقت ثبت و در چارچوب علمی منتشر شوند تا هم جامعه علمی و هم افکار عمومی بتوانند تصویری روشن‌تر از جایگاه تاریخی کمرزرین به دست آورند.
منبع: خبرگزاری مهر
