به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرآنلاین، ماه‌گرفتگی اخیر در ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، که اولین ماه‌گرفتگی کامل پس از هفت سال در ایران بود، بار دیگر بحث پیرامون ارتباط احتمالی بین این پدیده آسمانی و وقوع زلزله را برانگیخته است. مهدی زارع، استاد زلزله‌شناسی، در گفت‌وگویی با اخبار جهان، به بررسی دقیق این موضوع پرداخته و به شایعات و حواشی پیرامون این ارتباط پاسخ داده است.
زارع تأکید می‌کند که اگرچه تغییرات جزر و مدی در طول ماه‌گرفتگی، ناشی از تغییر در کشش گرانشی، می‌تواند تنش‌های جزئی در پوسته زمین ایجاد کند، اما این تأثیر به قدری ضعیف است که به تنهایی قادر به ایجاد فاجعه‌ای طبیعی بزرگ مانند زلزله یا فوران آتشفشان نیست. ماه‌گرفتگی‌ها، به عنوان رویدادی منظم که چندین بار در سال رخ می‌دهد، و زلزله‌ها، به عنوان پدیده‌های طبیعی مکرر، به طور اجتناب‌ناپذیر گاهی همزمان می‌شوند. این همزمانی، لزوماً دلیلی بر ارتباط علی بین این دو نیست.
وی توضیح می‌دهد که ماه‌گرفتگی، مورد خاصی از ماه کامل است که در آن زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه‌ی خود را بر ماه می‌اندازد. این هم‌ترازی، که به عنوان syzygy شناخته می‌شود، موجب تقویت نیروهای گرانشی خورشید و ماه می‌شود و در نتیجه، جزر و مدهای قوی‌تری ایجاد می‌کند که به آنها جزر و مد بهاری گفته می‌شود. این تغییرات گرانشی در پوسته‌ی جامد زمین نیز اثر می‌گذارند و می‌توانند تنش‌های جزئی ایجاد کنند.
با این حال، زارع می‌افزاید که این افزایش تنش‌ها، تنها در مناطق حساس زمین‌ساختی و گسل‌های فشاری کم‌ژرفا – که در ایران فراوان هستند – و در مناطق فرورانش مانند ساحل مکران، می‌توانند احتمال وقوع زلزله را اندکی افزایش دهند. این تنش‌های اضافی، ممکن است به عنوان محرک نهایی برای رها شدن گسل‌هایی که در آستانه‌ی لغزش هستند، عمل کنند. اما مهم است که تأکید شود، نیروهای دخیل در حرکت ورقه‌های زمین‌ساختی به مراتب قدرتمندتر از این تأثیرات گرانشی جزئی هستند.
زارع به مطالعاتی اشاره می‌کند که ارتباط آماری ضعیفی بین وقوع زلزله‌های بزرگ و فازهای ماه را نشان می‌دهند. مطالعاتی مانند پژوهش سال ۲۰۱۶ در مجله‌ی Nature Geoscience نشان داده‌اند که احتمال وقوع زلزله‌های بسیار بزرگ در دوره‌های تنش جزر و مدی بالا (در طول ماه نو و کامل، و بنابراین ماه‌گرفتگی) اندکی بیشتر است، اما این اثر به اندازه‌ای قوی نیست که برای پیش‌بینی زلزله قابل استفاده باشد. ارتباطی که بین وقایع آسمانی و زلزله‌ها در گذشته تصور می‌شد، غالباً ناشی از همزمانی تصادفی این دو پدیده بوده است و گاه با تفاسیر آخرالزمانی یا ماوراءالطبیعه همراه بوده است. برای مثال زلزله‌ی و سونامی سوماترا در سال ۲۰۰۴ در جریان ماه کامل رخ داد، و زلزله‌ی توهوکو در سال ۲۰۱۱ نیز در زمان ماه نو اتفاق افتاد. با این حال، این موارد به تنهایی نمی‌توانند به عنوان شاهدی بر ارتباط علی بین ماه‌گرفتگی و وقوع زلزله تلقی شوند.
در نهایت، زارع با بررسی زلزله‌های ایران در سده بیستم و ابتدای سده بیست و یکم به این نتیجه رسیده است که حدود ۷۵ درصد از زلزله‌های شدید با بزرگای بیش از ۶.۰ ریشتر در ایران در اوایل و اواسط ماه قمری رخ داده‌اند. با این حال، این آمار نیز به تنهایی نمی‌تواند دلیلی بر تأثیر ماه‌گرفتگی بر زلزله باشد. این همزمانی‌ها به احتمال زیاد تصادفی هستند و شواهد علمی محکمی برای اثبات یک ارتباط علّی مستقیم بین ماه‌گرفتگی و زلزله وجود ندارد.
منبع: خبرآنلاین
