به گزارش اخبار جهان به نقل از عصرایران، فیلم «شاهنامه» ساخته‌ی عبدالحسین سپنتا در سال ۱۳۱۳، روایتی از زندگی فردوسی پس از اتمام شاهکار حماسی‌اش، «شاهنامه»، ارائه می‌دهد. پنجره‌ی اتاق خانه‌ی فردوسی، با نمایی از پل خراب شهر توس، به نمادی از یأس و افسردگی شاعر در سال‌های پایانی عمرش تبدیل شده است. این فیلم اما نه تنها به سبب پرداختن به زندگی فردوسی، بلکه به دلیل دیگری نیز جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای ایران دارد: «شاهنامه» اولین فیلم ایرانی است که طعم تلخ سانسور را چشید.
گفته می‌شود که رضاشاه پهلوی در یک نمایش خصوصی، از بخش حماسه‌سرایی فردوسی در برابر سلطان محمود غزنوی رضایت نداشته و دستور به حذف و تغییر برخی صحنه‌ها داده است. این امر منجر به تغییرات اساسی در تولید فیلم و جایگزینی بازیگر نقش سلطان محمود گردید. به جای بازیگر اولیه، نصرت‌الله محتشم به ایفای این نقش پرداخت. این رویداد، نشان از نفوذ قدرت سیاسی بر هنر و سینما در آن دوران دارد و گواه این مدعاست که حتی در ابتدای شکل‌گیری سینمای ایران، هنرمندان و فیلمسازان از گزند سانسور مصون نبودند.
این واقعه، گذشته از جنبه‌های هنری و تکنیکی فیلم، اهمیت تاریخی و سیاسی قابل توجهی نیز دارد. دخالت مستقیم رضاشاه در تولید فیلم «شاهنامه»، نشانگر تلاش حکومت برای کنترل روایت تاریخی و محدود کردن آزادی بیان در عرصه‌ی هنر است. این رویداد، نشانه‌ای از حساسیت شدید حاکمیت در آن دوره نسبت به هر گونه تفسیر یا نمایش متفاوت از وقایع تاریخی و شخصیت‌های مهم ملی بود.
همچنین می‌توان این اتفاق را در بستر تاریخی آن زمان بررسی کرد. رضاشاه در تلاش برای مدرن‌سازی ایران و ایجاد یک هویت ملی جدید بود. احتمالاً نمایش فردوسی به عنوان شخصیتی که در برابر حاکم خود ایستادگی کرده است، با برنامه‌های سیاسی و ایدئولوژیک رضاشاه همسو نبوده و باعث نگرانی وی شده است. از سوی دیگر، این سانسور نشان از عدم استقلال کامل سینما در آن دوران دارد و تاثیرپذیری آن از قدرت سیاسی را به خوبی نمایان می‌سازد.
تحلیل این واقعه، برای درک بهتر سیر تحول سینما در ایران و همچنین تأثیرگذاری سیاست بر هنر و فرهنگ در طول تاریخ این کشور، بسیار مهم و ضروری است. پیامد این واقعه، بر نحوه‌ی روایت تاریخ در آثار سینمایی بعدی و میزان آزادی عمل هنرمندان در آن دوره تأثیر بسزایی داشته است. بررسی دقیق این مسأله می‌تواند به درک بهتر چالش‌های پیش‌روی هنرمندان در ادوار مختلف تاریخی ایران کمک کند. همچنین می‌توان با مطالعه‌ی دقیق‌تر این واقعه، به درک عمیق‌تری از تاریخ سینمای ایران و رابطه‌ی پیچیده هنر و سیاست در این کشور دست پیدا کرد.
منبع: عصرایران
