به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، فواد ایزدی، عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان، در یک نشست تخصصی در اندیشکده حکمرانی عصر پویا به بررسی پیامدهای فعال‌سازی احتمالی مکانیسم ماشه پرداخت. این بند از توافق هسته‌ای برجام، که اکنون در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، به کشورهای غربی این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به قطعنامه جدید در شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بازگردانند.
ایزدی در تحلیل خود، اهمیت اصلی مکانیسم ماشه را نه در تأثیرات اقتصادی آن، بلکه بیشتر در ابعاد سیاسی و روانی آن دانست. او تأکید کرد که حتی انتشار اخبار مربوط به احتمال فعال‌سازی این مکانیسم می‌تواند موجب التهاب و بی‌ثباتی در بازارهای داخلی شود. از این رو، سوال اصلی این است که ایران چگونه می‌تواند از طریق دیپلماسی هوشمندانه، ایجاد بازدارندگی راهبردی و مدیریت جنگ روانی، اثرات منفی این سازوکار را به حداقل برساند.
این استاد دانشگاه دیپلماسی هوشمندانه را به عنوان مهم‌ترین ابزار ایران برای خنثی کردن اثرات مکانیسم ماشه معرفی کرد. وی با اشاره به تجربه سال ۲۰۲۰، زمانی که ایالات متحده به طور یک‌جانبه تلاش کرد این مکانیسم را فعال کند، یادآور شد که حتی متحدان اروپایی آمریکا نیز با این اقدام مخالفت کردند. ایزدی معتقد است که این اختلافات، فرصت‌هایی را برای ایران ایجاد می‌کند تا با رایزنی‌های مداوم، از شکاف‌های موجود بین قدرت‌های غربی و همچنین حمایت روسیه و چین، برای جلوگیری از اجماع بین‌المللی علیه خود بهره ببرد.
علاوه بر این، ایزدی بر اهمیت استفاده از ظرفیت‌های نهادهای بین‌المللی خارج از مدار غرب تأکید کرد. سازمان همکاری شانگهای، بریکس و جنبش عدم تعهد، بسترهایی هستند که ایران می‌تواند از طریق آن‌ها روایت خود را در سطح جهانی تقویت کند و نشان دهد که مکانیسم ماشه بیشتر ابزاری سیاسی است تا یک سازوکار حقوقی مشروع.
ایزدی در ادامه تحلیل خود به تأثیرات مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران پرداخت و خاطرنشان کرد که مهم‌ترین تأثیر این مکانیسم نه از طریق تحریم‌های مستقیم، بلکه از طریق التهاب روانی بازارهای داخلی خواهد بود. او با اشاره به تجربه گذشته، تصریح کرد که حتی انتشار اخبار مربوط به احتمال بازگشت تحریم‌ها می‌تواند منجر به افزایش قیمت ارز و طلا شود. به همین دلیل، ایران باید به جای واکنش منفعلانه، به طور فعال به مدیریت جنگ روانی بپردازد.
وی در ادامه سخنرانی خود در اندیشکده حکمرانی عصر پویا، بر لزوم اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع به مردم تأکید کرد. به گفته ایزدی، اگر مردم اطلاعات دقیقی در مورد وضعیت اقتصادی کشور نداشته باشند، زمینه برای انتشار شایعات و بزرگ‌نمایی رسانه‌های خارجی فراهم می‌شود. انتشار گزارش‌های مستمر از ذخایر ارزی، وضعیت تجارت خارجی و تأمین کالاهای اساسی می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد. علاوه بر این، مدیریت بازار ارز از طریق عرضه هدفمند و جلوگیری از سفته‌بازی، و همچنین تقویت سرمایه اجتماعی از طریق بهبود خدمات عمومی، مبارزه با فساد و نزدیک کردن فاصله بین وعده‌ها و عملکرد، از جمله مهم‌ترین ابزارهای کاهش اثرات روانی مکانیسم ماشه هستند.
این استاد دانشکده مطالعات جهان همچنین به لزوم تقویت بنیه دفاعی کشور اشاره کرد و گفت که هر کشوری برای بقا نیازمند قدرت بازدارندگی است. ایزدی با بیان اینکه مکانیسم ماشه این پرسش را برای ایران ایجاد می‌کند که دکترین امنیتی و هسته‌ای خود را چگونه باید بازبینی کند، دو گزینه را پیش روی ایران قرار داد. گزینه اول، تأکید بر سیاست فعلی استفاده صرفاً صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است که مشروعیت بین‌المللی ایران را حفظ می‌کند، اما ابزار بازدارندگی محدودی دارد. گزینه دوم، استفاده از ظرفیت‌های قانونی خروج از معاهده NPT (بر اساس ماده ۱۰) است. ایزدی تصریح کرد که حتی طرح این موضوع می‌تواند به عنوان یک کارت فشار استفاده شود، هرچند اجرای آن هزینه‌های زیادی دارد.
در کنار این موارد، توسعه توان دفاعی و موشکی، و همچنین تقویت نفوذ منطقه‌ای، می‌تواند پیام روشنی به طرف مقابل بدهد که ایران تنها نظاره‌گر نیست و توان واکنش جدی دارد. ایزدی تأکید کرد که هدف از این اقدامات لزوماً روی آوردن به گزینه‌های پرهزینه نیست، بلکه بالا بردن هزینه اقدام علیه ایران است.
مکانیسم ماشه که به طور رسمی به عنوان “سازوکار حل اختلاف” در برجام شناخته می‌شود، به طرف‌های این توافق اجازه می‌دهد تا در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های بین‌المللی را دوباره اعمال کنند. فعال‌سازی این مکانیسم نیازمند رأی‌گیری در شورای امنیت نیست و به طور خودکار منجر به بازگشت تحریم‌ها می‌شود، مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه‌ای برای جلوگیری از آن تصویب کند. این موضوع، با توجه به حق وتوی کشورهای عضو دائم شورای امنیت، فرآیندی دشوار و پیچیده خواهد بود.
به گفته اخبار جهان، در سال‌های اخیر، ایالات متحده بارها تلاش کرده است تا مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند، اما با مخالفت سایر طرف‌های برجام، به‌ویژه کشورهای اروپایی، مواجه شده است. با این حال، با توجه به تحولات اخیر در عرصه بین‌المللی و افزایش تنش‌ها در منطقه، احتمال فعال‌سازی این مکانیسم در آینده نزدیک وجود دارد.
کارشناسان معتقدند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد ایران داشته باشد و منجر به تشدید فشارهای بین‌المللی شود. با این حال، برخی دیگر بر این باورند که ایران می‌تواند با اتخاذ تدابیر مناسب و استفاده از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی، اثرات منفی این مکانیسم را به حداقل برساند.
در نهایت، آینده مکانیسم ماشه و تأثیر آن بر ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله تحولات سیاسی در ایران و جهان، رویکرد دولت‌های غربی و میزان همکاری سایر کشورها با ایران. با این حال، آنچه مسلم است این است که ایران باید برای مقابله با هرگونه سناریویی آماده باشد و از تمام ظرفیت‌های خود برای حفظ منافع ملی استفاده کند.
منبع: خبرگزاری مهر
