خبرگزاری اخبار جهان منتشر کرده است
سیستانی‌ها این روزها در فازی از محاصره‌ای خاموش قرار دارند: ریزگردهای بی‌پایان و کمبود آب زندگی را به جهنمی آرام تبدیل کرده است. بادهای تحمل‌ناپذیر که پیش‌تر روزنه‌هایی برای زندگی و بهبود داشتند، اینک به دشمنی خاموش تبدیل شده‌اند که خانه‌ها را با لایه‌ای از خاک پوشانده و ریه‌ها را فرسوده می‌کند. نتیجه این وضع، افزایش سریع بیماری‌های تنفسی و چشم‌پوشی از روال عادی زندگی است؛ مدارس آرام می‌شوند، بازارها پر از ماسه است و هر روز در روستاهای ساحل هامون خبر از تکرار همین چالش‌ها به گوش می‌رسد. در این گزارش به ابعاد مختلف بحران ریزگردها و بی‌آبی در سیستان و بلوچستان پرداخته‌ایم و از منظر مردمی که در کانون این بحرانی مدیریتی و زیست‌محیطی روزگار می‌گذرانند، خلاصه‌ای از وضعیت، عکس‌العمل‌ها و چشم‌اندازهای ممکن ارائه می‌دهیم.
وضعیت فعلی و ابعاد بحران
فعالیت بادهای شدید در منطقه سیستان باعث شده است تا گرد و غبار با غلظتی بسیار بالا وارد منازل، کوچه‌ها و فضای باز شود. این ذرات، علاوه بر آسیب به بافت ریه و چشم، به مرور زندگی روزمره را مختل کرده و حتی فعالیت‌های ساده مانند خروج از خانه یا رفتن به مغازه را با مشکل مواجه می‌کند. در این دوره، بیماری‌های تنفسی و چشمی در مراکز درمانی استان به شکل قابل توجهی افزایش یافته و امکانات پزشکی موجود به اندازه کافی پاسخگوی موج بیماران نیست. بسیاری از بیماران به دلیل کمبود متخصصان و تجهیزات مناسب، ناچار شده‌اند به شهرهای دور برای درمان سفر کنند که این امر همراه با بار اقتصادی و زمانی زیادی است.
هامون، خوابگاه طبیعت و آینده آب
خشک شدن هامون — تالاب بین‌المللی که زمانی منبع حیات محلی و کانون زندگی روستاییان بود — ضربه‌ای عمیق به اقتصاد و امنیت بهداشت منطقه وارد کرده است. بادهای موسمی اکنون نه به عنوان تهویه هوا، بلکه به عنوان ناقلان خاک و گرد و غبار بر می‌خیزند و فضای آبی منطقه را به سمت سکوتی خاکستری سوق می‌دهند. خشکی تالاب و کاهش سطح آب، تاثیرات منفی بر کشاورزی و دامداری گذاشته و معیشت بسیاری از خانوارها را به خطر انداخته است. در این شرایط، ساکنان به دنبال راهکاری هستند که بتواند با استفاده از منابع آبی موجود یا احیای منابع آبی بزرگ‌تر، از شدت ریزگردها کاسته کرده و به بازگرداندن زندگی عادی کمک کند.
معیشت مردم و نقش ماسه‌روبی
در بسیاری از روستاها، ماسه جمع‌آوری به یک شغل تبدیل شده است؛ کارگاهی روزانه که دست‌کم می‌تواند به تأمین درآمدی برای خانواده‌ها تبدیل شود، هرچند در برابر مشکلات زیست‌محیطی و بهداشت محور، شدت بحران را کاهش نمی‌دهد. زندگی روزمره با رویه‌هایی ساده اما پرهزینه گشته است. به دلیل وجود گرد و خاک فراوان، بسیاری از خانواده‌ها به استفاده از ماسک‌های ساده روی آورده‌اند و کودکان به شکل ماسک‌زده‌ای در کوچه‌های خاک‌آلود بازی می‌کنند؛ اما ماسه‌ها همچنان به اندازه‌ای که نیازهای روزانه را تامین کنند، در خانه‌ها و محیط‌های مسکونی حضور دارند. این وضعیت نشانه‌ای از عمق بحران است که به رفتارهای بومی و سازگار با شرایط سخت تبدیل شده است، اما از نظر سلامت عمومی و آینده اقتصادی منطقه پاسخگو نیست.
بهداشت و خدمات درمانی در کانون فشار
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در شهرستان‌های زهک و زابل با موج مداوم بیماران روبرو هستند. کاهش منابع انسانی و تجهیزات درمانی، همراه با نیاز به مراقبت‌های تخصصی، فشار سنگینی را بر کارگران سلامت وارد کرده است. بسیاری از بیماران برای دسترسی به خدمات تخصصی به شهرهای دیگر سفر می‌کنند که این امر نیاز به بودجه و زمان اضافه را برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند. بحران ریزگردها نه تنها سلامت عمومی را به خطر می‌اندازد، بلکه ظرفیت‌های بهداشتی را نیز به چالش می‌کشد و بهبود کمبودهای ساختاری در حوزه بهداشت نیازمند برنامه‌های بلندمدت است.
خواسته‌ها و راهکارهای مردمی
یک نقش مهم در این بحران، احیای حقابه رودخانه‌ها و تالاب هامون است. ساکنان مناطق سیستانی تأکید دارند که بازگرداندن حق‌آبه رودخانه هیرمند و احیای هامون می‌تواند به کنترل دمای محیط و کاهش شدت گرد و غبار کمک کند، زیرا منابع آبی پایدار به کاهش تنش‌های زیست‌محیطی منجر می‌شود. از مسئولان استان و کشور خواسته می‌شود تا با تمرکز بر آب‌رسانی پایدار و مدیریت منابع آبی، طرح‌ها و پروژه‌های بلندمدتی اجرا کنند که به ثبات زیست‌محیطی و سلامت مردم بینجامد. همچنین درخواست وجود ناوگان ماشین‌آلات سنگین برای پاکسازی معابر و روستاها و انجام مدیریت ماسه‌های روان مطرح است تا از حرکت ماسه‌های روان در مسیر جاده‌ها و خانه‌ها جلوگیری شود.
تأثیرگذاری و پاسخ‌های محلی
مسئولان محلی از جمله فرماندار زهک و اعضای شوراهای روستایی بر تعهد به کار برای کاهش مشکلات ناشی از ریزگردها تأکید کرده‌اند. آنان به امکانات بیشتر و سرمایه‌گذاری برای رفع کمبودها اشاره کرده‌اند و درخواست می‌کنند تا دستگاه‌های مسئول در سطح ملی نیز به این موضوع توجه ویژه‌ای نشان دهند. تمرکز بر بهبود شرایط زندگی مردم در این منطقه از طریق به‌کارگیری ماشین‌آلات سنگین، پاکسازی روستاها و بهبود دسترسی به خدمات عمومی می‌تواند گام‌هایی برای کم کردن فشارهای روزمره باشد. در کنار این موارد، نیاز به برنامه‌های پایدار برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از بی‌آبی طولانی در منطقه احساس می‌شود تا ریزگردها با تداوم کمبود آب تشدید نشود.
چشم‌انداز و نتیجه‌گیری
با وجود تلاش‌های محلی و مطالبه‌های مشروع مردم، بحران ریزگردها و بی‌آبی در سیستان و بلوچستان هزینه‌های سنگینی بر سلامت، اقتصاد و زندگی روزمره تحمیل کرده است. با بازگرداندن حقابه هامون و اجرای طرح‌های آب‌رسانی پایدار، می‌توان به کاهش غلظت گرد و غبار و بهبود شرایط زندگی مردم امیدوار بود. همچنین سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی، بهبود دسترسی به خدمات درمانی و تجهیز بیمارستان‌ها به امکانات تخصصی از جمله گام‌های ضروری برای مقابله با پیامدهای بهداشت عمومی است. در کنار این اقدامات، بهبود وضعیت معیشت مردم با ارائه فرصت‌های شغلی پایدار و کاهش وابستگی به منابعی که به شدت تحت تأثیر تغییرات زیست‌محیطی هستند، می‌تواند به تثبیت موقعیت منطقه کمک کند.
اخبار جهان همواره بر پیگیری این موضوعات تأکید دارد و از طریق پوشش دقیق، گزارش‌های میدانی و ارائه تصویر کامل از چالش‌ها و پاسخ‌ها، سعی می‌کند تصویر روشن‌تری از بحران را به مخاطبان ارائه دهد. این گزارش با هدف آگاهی‌بخشی و همراهی با مردم و مسئولان در مسیر یافتن راهکارهای پایدار منتشر می‌شود تا هر چه سریع‌تر گام‌های ملموسی برای بهبود کیفیت زندگی در سیستان و بلوچستان برداشته شود. در پایان، از تمامی دست‌اندرکاران منطقه تقاضا می‌شود تا با همفکری و هماهنگی عملی، به حق تنفس مردم سیستان و بلوچستان پاسخ دهند و آینده‌ای با هوای پاک، آب پایدار و زندگی با نشاط برای این منطقه به ارمغان آورند.
