در دنیای پرشتاب امروز که فناوری به عنوان محور اصلی تحولات اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی شناخته می‌شود، مراکز نوآوری نقش بی‌بدیلی در شکل‌دهی آینده ایفا می‌کنند. یکی از نمونه‌های موفق این حرکت فناورانه در ایران، مرکز نوآوری انرژیک در دانشگاه صنعتی امیرکبیر است که با رویکردی چندبعدی و هم‌افزا، توانسته سه حوزه حیاتی انرژی، محیط زیست و اقتصاد دیجیتال را در چارچوبی هوشمندانه به هم پیوند دهد.
انرژیک؛ شبکه‌ای هوشمند برای تبادل دانش و فناوری
مرکز نوآوری انرژیک با ایجاد شبکه‌ای منسجم و پویا بین بازیگران کلیدی اکوسیستم نوآوری، بستری مؤثر برای تبادل منابع، اطلاعات و فرصت‌های فناورانه فراهم کرده است. این مرکز با شناخت دقیق چالش‌های پیچیده قرن بیست‌و‌یکم، تلاش دارد با ترکیب ظرفیت‌های موجود در دانشگاه، صنعت، استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاران، به راهکارهایی جامع، فناورانه و مبتنی بر آینده‌نگری دست یابد.
ساختار این مرکز به گونه‌ای طراحی شده که امکان شکل‌گیری ارتباطات میان‌رشته‌ای فراهم شود؛ ارتباطاتی که منجر به تولید دانش کاربردی و راهکارهای نوین برای حل مسائل کشور می‌شود. آنچه انرژیک را متمایز می‌کند، نگاه کل‌نگر و آینده‌محور آن است که به جای تمرکز صرف بر یک حوزه، سه محور اصلی را به طور همزمان هدف قرار داده است: انرژی، محیط زیست و اقتصاد دیجیتال.
نقش فناورانه مرکز نوآوری انرژیک در پیوند انرژی، محیط زیست و اقتصاد دیجیتال
تمرکز بر انرژی پاک و بهره‌وری بالا
در حوزه انرژی، تمرکز انرژیک بر توسعه فناوری‌هایی است که به کاهش اتلاف، افزایش بهره‌وری و گذار تدریجی از سوخت‌های فسیلی به منابع تجدیدپذیر کمک می‌کنند. در این راستا، پروژه‌هایی متنوع در دستور کار قرار گرفته‌اند، از جمله:
-
توسعه سامانه‌های خورشیدی با راندمان بالا برای مناطق کم‌برخوردار
-
طراحی و پیاده‌سازی فناوری‌های نوین ذخیره‌سازی انرژی مانند باتری‌های حالت‌جامد
-
دیجیتالی‌سازی عملیات در صنایع نفت و گاز برای افزایش بهره‌وری و کاهش آلایندگی
-
بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی مصرف و بهینه‌سازی توزیع انرژی
این برنامه‌ها نه تنها پاسخی به نیازهای امروز کشور در بخش انرژی هستند، بلکه با رویکردی فناورانه، آینده‌ای پایدار و مستقل از سوخت‌های آلاینده را نیز ترسیم می‌کنند.
حفاظت هوشمند از محیط زیست با راهکارهای نوین
مسائل زیست‌محیطی امروز، از تغییرات اقلیمی گرفته تا آلودگی‌های صنعتی، از مهم‌ترین دغدغه‌های جهانی به شمار می‌آیند. مرکز نوآوری انرژیک با درک اهمیت این موضوع، حوزه محیط زیست را به عنوان یکی از ارکان اصلی فعالیت خود تعریف کرده است. در این راستا، مجموعه‌ای از راهکارهای فناورانه با هدف کاهش آثار زیست‌محیطی صنایع انرژی‌بر طراحی و اجرا شده‌اند.
برخی از اقدامات کلیدی در این حوزه عبارتند از:
-
فناوری‌های کنترل و تصفیه آلاینده‌های صنعتی به‌ویژه در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
-
سامانه‌های هوشمند پایش لحظه‌ای گازهای گلخانه‌ای
-
پلتفرم‌های مدیریت پساب و بازیافت صنعتی با استفاده از داده‌های لحظه‌ای
-
پروژه‌های تحقیقاتی برای حذف کربن از چرخه تولید انرژی
با بهره‌گیری از این فناوری‌ها، انرژیک تلاش می‌کند تاب‌آوری زیست‌محیطی کشور را ارتقا داده و با ارائه مدل‌هایی عملیاتی، الگوهایی برای صنایع مختلف فراهم کند.
اقتصاد دیجیتال؛ ستون سوم تحول فناورانه
اقتصاد دیجیتال به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی در قرن ۲۱ شناخته می‌شود. مرکز نوآوری انرژیک با شناخت عمیق از این روند، تحول دیجیتال در صنایع انرژی‌محور و زیست‌محیطی را در دستور کار خود قرار داده است. این مرکز با فراهم آوردن زیرساخت‌ها و بسترهای نرم‌افزاری پیشرفته، زمینه را برای رشد استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه فراهم کرده است.
از جمله محورهای فعالیت انرژیک در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
توسعه پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی (AI) برای تحلیل داده‌های بزرگ صنعتی
-
راه‌اندازی پروژه‌های اینترنت اشیا صنعتی (IIoT) در حوزه انرژی و محیط زیست
-
طراحی ابزارهای نرم‌افزاری برای مدیریت بهینه منابع
-
پشتیبانی از راهکارهای مبتنی بر بلاک‌چین برای شفاف‌سازی تبادلات انرژی
این تلاش‌ها منجر به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های عملیاتی و شکل‌گیری اکوسیستمی پویا از شرکت‌های فناور شده است که در مسیر تحول دیجیتال صنایع کلیدی کشور گام برمی‌دارند.
هم‌افزایی؛ رمز موفقیت در عصر فناوری
مهم‌ترین ویژگی مدل کاری مرکز نوآوری انرژیک، ایجاد هم‌افزایی میان سه حوزه کلیدی انرژی، محیط زیست و اقتصاد دیجیتال است. این مدل، به‌جای فعالیت‌های جزیره‌ای و جداگانه، بر اتصال نقاط قوت حوزه‌های مختلف تأکید دارد. به عبارتی دیگر، با پیوند فناوری‌های دیجیتال با مسائل انرژی و محیط زیست، امکان خلق راه‌حل‌هایی فراهم شده که چند بُعدی و پایدار هستند.
نتیجه این رویکرد، افزایش بهره‌وری صنعتی، کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و رشد اقتصادی پایدار است. همچنین، انرژیک با ایجاد فضا برای فعالیت تیم‌های نوآور و فناور، به بستری برای رشد استارتاپ‌ها و شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان جدید تبدیل شده است.
چشم‌انداز آینده؛ از دانشگاه به صنعت و جامعه
مرکز نوآوری انرژیک تنها به فعالیت‌های دانشگاهی محدود نیست، بلکه تلاش دارد با پل زدن میان پژوهش و صنعت، دستاوردهای فناورانه را به حوزه عمل وارد کند. از جمله برنامه‌های آتی این مرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
توسعه شتاب‌دهنده‌های تخصصی در حوزه انرژی و محیط زیست
-
افزایش همکاری‌های بین‌المللی با مراکز مشابه در اروپا و آسیا
-
برگزاری بوت‌کمپ‌ها، رویدادهای فناورانه و دوره‌های توانمندسازی برای فعالان صنعتی
-
ایجاد مراکز آزمایشگاهی مشترک برای توسعه نمونه‌های صنعتی و پایلوت
این چشم‌انداز نشان می‌دهد که انرژیک می‌خواهد به فراتر از یک مرکز دانشگاهی صرف برود و به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در زیست‌بوم نوآوری و فناوری ایران شناخته شود.
جمع‌بندی
مرکز نوآوری انرژیک در دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رویکردی فناورانه، علمی و میان‌رشته‌ای، توانسته سه حوزه راهبردی انرژی، محیط زیست و اقتصاد دیجیتال را به‌صورت یکپارچه و هماهنگ در خدمت توسعه کشور قرار دهد. این مرکز با استفاده از شبکه‌ای هوشمند از بازیگران مختلف، توانسته به الگویی برای نوآوری فناورانه در قرن ۲۱ تبدیل شود؛ الگویی که نه‌تنها به حل مسائل امروز می‌پردازد، بلکه مسیر روشنی برای فردای کشور ترسیم می‌کند.
