🔴 بحران بی‌سابقه در دریای خزر؛ زنگ خطر برای همه کشورهای ساحلی
در نشست تخصصی «تغییرات اقلیمی، بحران خزر و ضرورت همبستگی منطقه‌ای» که پنجشنبه اول خردادماه ۱۴۰۴ (برابر با ۲۲ مه ۲۰۲۵) برگزار شد، خانم شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، نسبت به وضعیت بحرانی دریای خزر هشدار داد و از کشورهای ساحلی خواست تا برای نجات این پهنه آبی دست به دست هم دهند.
او پیشنهاد داد که یک کارگروه ویژه منطقه‌ای برای پیگیری بحران کاهش آب دریای خزر تشکیل شود. به گفته وی، این گروه می‌تواند زمینه اجرای پروژه‌های مشترک زیست‌محیطی را بین پنج کشور ساحلی فراهم کند.
🌊 ایران خواستار تشکیل کارگروه ویژه برای نجات دریای خزر شد
🛰️ لزوم ایجاد سیستم پایش یکپارچه برای خزر
یکی دیگر از پیشنهادات ایران، راه‌اندازی یک سیستم پایش مشترک و یکپارچه برای بررسی و نظارت دائمی بر تغییرات سطح آب و خاک خزر بود. این سیستم می‌تواند به درک بهتر وضعیت محیط زیست منطقه و ارائه راهکارهای علمی و کاربردی کمک کند.
🏗️ بازنگری در سدسازی و حق‌آبه خزر
انصاری در این نشست تأکید کرد که کشورهای بالادست باید در پروژه‌های سدسازی خود بازنگری کنند. همچنین خواستار تعیین و تخصیص حق‌آبه زیست‌محیطی برای دریای خزر از طریق مذاکرات فنی و دیپلماتیک شد. این موضوع یکی از مسائل کلیدی در کنترل روند خشک شدن دریا و احیای تالاب‌های اطراف آن است.
🌱 توسعه اکوتوریسم و احیای منابع طبیعی
در ادامه این نشست، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بر توسعه مشاغل جایگزین و پایدار مانند اکوتوریسم و احیای ذخایر ماهی تأکید کرد. به گفته او، این اقدامات باعث کاهش فشار بر اکوسیستم خزر می‌شود.
از دیگر راهکارهای پیشنهادی، اجرای پروژه‌های احیای تالاب‌ها، کاشت پوشش گیاهی بومی در سواحل خشک‌شده و جلوگیری از تبدیل این مناطق به کانون‌های گردوغبار بود.
📉 خطر کاهش ۱۸ متری سطح آب خزر تا سال ۲۰۵۰
بر اساس گزارش‌ها، سطح آب دریای خزر با سرعتی نگران‌کننده در حال کاهش است. انصاری هشدار داد که اگر روند کنونی ادامه یابد، ممکن است تا سال ۲۰۵۰، سطح آب این دریا حدود ۱۸ متر کاهش یابد. این کاهش شدید، تهدیدی جدی برای محیط زیست، اقتصاد و سلامت مردم منطقه خواهد بود.
🐟 نابودی گونه‌های ارزشمند و تالاب‌ها
کاهش سطح آب، زنجیره‌ای از پیامدهای منفی به همراه دارد:
-
نابودی منابع ماهیگیری و بیکاری هزاران نفر
-
به خطر افتادن گونه‌های در حال انقراض مثل فک خزری و ماهی‌های خاویاری
-
تبدیل بستر خشک‌شده دریا به کانون‌های گردوغبار
-
نابودی تالاب‌های مهمی مثل انزلی و میانکاله
-
آسیب جدی به سلامت مردم و کشاورزی منطقه
📜 کنوانسیون تهران، امیدی برای نجات خزر
انصاری با اشاره به کنوانسیون تهران به‌عنوان چارچوب همکاری زیست‌محیطی کشورهای ساحلی، از آن به عنوان یک ابزار قدرتمند یاد کرد. او گفت که باید از ظرفیت‌های این کنوانسیون برای اقدامات عملی و هماهنگ منطقه‌ای استفاده شود.
🇮🇷 آمادگی ایران برای میزبانی نشست بعدی
در همین نشست، ایران آمادگی خود را برای میزبانی هفتمین نشست کنوانسیون تهران در تابستان ۱۴۰۴ اعلام کرد. این نشست قرار است با حضور وزرای محیط زیست کشورهای ساحلی خزر برگزار شود و هدف آن تصمیم‌گیری در مورد راهکارهای نجات این دریا خواهد بود.
🌍 نجات خزر، وظیفه‌ای مشترک و تاریخی
در پایان سخنان خود، شینا انصاری با بیان اینکه خزر میراث مشترک همه مردم منطقه است، گفت:
«مرزهای سیاسی نمی‌توانند سرنوشت مشترک ما را در برابر چالش‌های خزر تعیین کنند. نجات خزر یعنی نجات آینده فرزندان ما.»
او تأکید کرد:
«نباید بگذاریم نسل ما، آخرین نسلی باشد که شکوه و برکت دریای خزر را دیده است.»
✅ جمع‌بندی
دریای خزر با بحران کم‌سابقه‌ای روبه‌رو است که آینده محیط زیست، اقتصاد، سلامت و زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. تنها راه نجات این گنجینه طبیعی، همکاری واقعی و بی‌قید و شرط کشورهای منطقه است. تشکیل کارگروه ویژه، اجرای پروژه‌های مشترک، تعیین حق‌آبه زیست‌محیطی و استفاده از ظرفیت کنوانسیون تهران، می‌تواند گام‌های مؤثری در این مسیر باشد.
❓سوالات متداول
چرا سطح آب دریای خزر کاهش پیدا کرده است؟
ترکیبی از تغییرات اقلیمی، افزایش دما، تبخیر بالا و سدسازی‌های گسترده در کشورهای بالادست باعث کاهش ورودی آب به خزر شده است.
آیا کاهش سطح آب بر زندگی مردم تأثیر دارد؟
بله، این کاهش باعث از بین رفتن منابع شغلی در حوزه ماهیگیری و گردشگری، افزایش گردوغبار و تهدید سلامتی مردم شده است.
ایران چه نقشی در نجات خزر دارد؟
ایران با ارائه پیشنهاداتی نظیر تشکیل کارگروه ویژه، پایش مشترک، تخصیص حق‌آبه و میزبانی نشست‌های منطقه‌ای نقش فعالی در حفاظت از خزر ایفا می‌کند.
