بهشت زهرا (س) به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آرامستان تهران با وسعت بیش از ۳۱۴ هکتار سال‌هاست میزبان آرامش میلیون‌ها مرده تهرانی بوده است. این آرامستان از زمان تاسیس خود چندین بار توسعه یافته، اما امروز با بحران کمبود فضای دفن مواجه شده است. سوال اساسی این است که با پایان ظرفیت بهشت زهرا، چه آینده‌ای در انتظار تدفین اموات تهرانی‌ها خواهد بود؟ آیا تهران با جمعیت میلیونی‌اش آماده بحران دفن است؟
بهشت زهرای تهران؛ پایان ظرفیت یا آغاز بحران دفن اموات؟
وسعت بهشت زهرا و روند توسعه آن؛ از آغاز تا به امروز
بهشت زهرا در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۸۷ دو بار طرح توسعه داشت؛ در سال ۷۶ بخش شمالی به وسعت ۱۱۰ هکتار و در سال ۸۷ بخش شرقی به مساحت ۱۶۰ هکتار به آرامستان افزوده شد. اما این توسعه‌ها ظاهراً جوابگوی نیازهای روز افزون تهران نبوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که تاکنون حدود ۲ میلیون نفر در این آرامستان دفن شده‌اند و به زودی فضای کافی برای دفن متوفیان جدید وجود نخواهد داشت.
آمار دفن روزانه و محدودیت ظرفیت؛ تهدیدی جدی در پاییز ۱۴۰۴
طبق آمار رسمی، روزانه حدود ۱۰۰ نفر در بهشت زهرا به خاک سپرده می‌شوند. کارشناسان اعلام کرده‌اند ظرفیت دفن در این آرامستان تا مهرماه ۱۴۰۴ (پاییز امسال) کفایت می‌کند و پس از آن دیگر فضایی برای دفن اموات وجود نخواهد داشت. این موضوع می‌تواند بحران جدی برای تهران ایجاد کند، شهری که هر روز با تعداد زیادی مرگ و میر روبروست.
راهکار چیست؟ سه آرامستان جدید، وعده‌ای که هنوز جامه عمل نپوشیده
شورای اسلامی شهر تهران به منظور مقابله با بحران فضای دفن، طرح احداث سه آرامستان جدید را به تصویب رسانده است:
-
بهشت امام حسن مجتبی (ع) در جنوب تهران
-
بهشت حضرت معصومه (س) در منطقه کلاغ پر
-
آرامستان امام رضا (ع) در جاده خاوران
با این وجود این پروژه‌ها هنوز در مراحل اولیه بوده و تنها نامگذاری و تصویب آنها انجام شده است. آماده‌سازی این زمین‌ها برای بهره‌برداری به بیش از ۶ ماه زمان نیاز دارد که در صورت عدم تصمیم‌گیری سریع، بحران دفن اموات جدی‌تر خواهد شد.
موانع و مشکلات پیش‌روی ساخت آرامستان‌های جدید
بر اساس گفته‌های مسئولان، زمینی در دو نقطه به تملک شهرداری درآمده اما در نقطه سوم اختلافاتی وجود دارد که نیازمند همکاری وزارت کشور است. همچنین بررسی‌های محیط زیستی، ترافیکی، اقتصادی و فرهنگی برای تعیین محل مناسب آرامستان‌ها انجام شده است. این زمین‌ها در چهار گوشه مختلف شهر تهران قرار دارند تا فشار بر بهشت زهرا کاهش یابد.
درخواست شورای شهر و اهمیت تصمیم‌گیری تا پایان اردیبهشت ماه
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، اعلام کرده است که تا پایان اردیبهشت ماه باید تصمیم‌گیری نهایی درباره آماده‌سازی آرامستان‌های جدید انجام شود. چرا که بدون این تصمیم‌گیری، بهشت زهرا به سرعت به پایان ظرفیت می‌رسد و احتمال بروز بحران دفن در پایتخت بالا می‌رود.
پیامدهای عدم رسیدگی؛ نگرانی خانواده‌ها و جامعه
نبود ظرفیت دفن کافی در بهشت زهرا، علاوه بر مشکلات مدیریتی، باعث نگرانی خانواده‌های داغدار می‌شود. فقدان فضای مناسب دفن، افزایش قیمت قبر در بازار غیررسمی، احتمال دفن غیرقانونی و فشار به سایر آرامستان‌های کوچک‌تر شهر، بخشی از پیامدهای این بحران است که می‌تواند مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز ایجاد کند.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
با توجه به رشد جمعیت تهران و افزایش نرخ مرگ و میر، ظرفیت آرامستان‌ها به سرعت در حال کاهش است. اگر تصمیمات لازم به موقع گرفته نشود، بحران کمبود قبر جدی‌تر خواهد شد و آرامش خانواده‌ها به خطر خواهد افتاد. برنامه‌ریزی دقیق و عملیاتی کردن آرامستان‌های جدید باید در اولویت مسئولان قرار گیرد تا تهران بتواند با آرامش و عزت به تدفین مردگان خود ادامه دهد.
