جایزه مصطفی و روایت درخشش «عمر یاغی»: از اردوگاه پناهندگی تا آستانه نوبل

به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از مهر، سید محمدحسین میرهاشمی، مدیر ارتباطات و ترویج بنیاد علم و فناوری مصطفی (ص)، به معرفی عمر یاغی، برنده جایزه مصطفی (ص) و یکی از نامزدهای دریافت جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵، پرداخت.

میرهاشمی جایزه مصطفی را یکی از معتبرترین نشان‌های علمی و فناوری در جهان اسلام معرفی کرد که با هدف شناسایی پژوهشگران برجسته تأسیس شده است. ایده این جایزه برای اولین بار در سال ۱۳۹۰ در پارک فناوری پردیس مطرح شد و پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، فعالیت رسمی خود را از سال ۱۳۹۱ آغاز کرد. نخستین دوره اهدای این جایزه در سال ۱۳۹۴ برگزار شد و پروفسور جکی یینگ از سنگاپور و پروفسور عمر یاغی از اردن به عنوان برگزیدگان معرفی شدند.

از کمپ پناهندگان تا اوج علم شیمی

وی با اشاره به زندگی عمر یاغی، او را به عنوان پدر شیمی شبکه‌ای در جهان معرفی کرد. یاغی که اصالتاً فلسطینی و فرزند والدینی اهل غزه است، در یک کمپ پناهندگان فلسطینی در اردن متولد شد. او در نوجوانی به آمریکا مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در دانشگاه نیویورک آغاز نمود و دوره پسادکتری را در دانشگاه هاروارد گذراند. این دانشمند پس از تدریس در دانشگاه‌های مختلف، در دانشگاه برکلی به اوج فعالیت‌های علمی خود دست یافت.

مدیر ارتباطات بنیاد مصطفی (ص) افزود که فعالیت‌های پژوهشی دکتر یاغی در زمینه شیمی بلورها از سال ۱۹۹۰ میلادی شروع شد. او به همراه تیم تحقیقاتی خود در سال ۱۹۹۵ با کشف ترکیبات فلزی-آلی موسوم به چارچوب‌های فلزی-آلی (MOF) تحولی بزرگ در این حوزه ایجاد کرد.

میرهاشمی به سخنرانی پروفسور یاغی در مراسم جایزه مصطفی در سال ۲۰۱۵ اشاره کرد که گفته بود با همان علاقه دوران ۱۵ سالگی به شیمی، مسیر علمی خود را ادامه می‌دهد. یاغی بیان کرده بود که در ابتدای کار، هدفش حل مشکلات جهانی مانند اقلیم و انرژی نبود، اما اکنون معتقد است که دستاوردهایش می‌توانند به این مسائل کمک کنند. او ابتدا تنها به دلیل جنبه‌های زیبایی‌شناسی به شیمی علاقه‌مند شد اما بعداً دریافت که چارچوب‌های فلزی-آلی (MOF) قادر به حل بسیاری از مشکلات جهانی از خشکسالی تا انرژی هستند.

کاربرد کشف برنده نوبل شیمی از پزشکی تا محیط زیست

مدیر ارتباطات بنیاد مصطفی (ص) در مورد کاربردهای کشف عمر یاغی توضیح داد که امروزه چارچوب‌های فلزی-آلی سنتزشده توسط او در جذب دی‌اکسیدکربن از دودکش‌های صنعتی، ذخیره‌سازی هیدروژن و متان برای سوخت‌های پاک و استخراج آب آشامیدنی از هوای خشک کاربرد دارند. این ترکیبات همچنین واکنش‌های شیمیایی صنعتی را با کارایی بالا تسریع می‌کنند. دستاوردهای او در طراحی مواد متخلخل، به پیشرفت فناوری‌های انرژی پاک، محیط‌زیست و پزشکی، از جمله دارورسانی و تصویربرداری پزشکی، کمک شایانی کرده است.

وی برای توضیح بهتر، این ترکیبات را به ساختاری اسفنجی با روزنه‌های نانومتری تشبیه کرد که امکان جایگذاری مواد مختلفی مانند دی‌اکسید کربن یا دارو را فراهم می‌کند. این ویژگی به ساخت موادی منجر می‌شود که داروها را به نقاط خاصی از بدن می‌رسانند، واکنش‌های شیمیایی را تسریع می‌کنند یا به پاکیزگی هوا کمک می‌کنند.

میرهاشمی درباره پیش‌بینی‌ها از دریافت جایزه نوبل توسط دکتر یاغی گفت که این انتخاب برای فعالان علمی قابل‌پیش‌بینی بود، زیرا شمار قابل‌توجهی از ۲۲ دانشمند برگزیده جایزه مصطفی، بعدها موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند.

نقش بنیاد مصطفی در شناسایی پژوهشگران برتر

او درباره روند شناسایی پژوهشگران در بنیاد مصطفی توضیح داد که این بنیاد حدود یک سال و نیم قبل از هر دوره، فراخوانی جهانی منتشر می‌کند. این فراخوان برای نهادهای علمی و دانشمندان برجسته، به‌ویژه در کشورهای اسلامی، ارسال می‌شود تا بهترین پژوهشگران معرفی شوند.

مدیر ارتباطات بنیاد مصطفی (ص) افزود که بنیاد فرایند مستقلی نیز برای کشف استعدادها زیر نظر کارگروه داوری دارد. پس از شناسایی هزاران پژوهشگر، فرآیند غربالگری آغاز می‌شود. در دوره اخیر، دانشمندان مقیم و غیرمقیم کشورهای اسلامی در دو گروه جداگانه ارزیابی شدند و در نهایت، از میان یک ترکیب پنج‌نفره، سه نفر به عنوان برگزیدگان جایزه مصطفی ۲۰۲۵ انتخاب شدند. این جایزه در سه حوزه اصلی علوم پایه و مهندسی، علوم و فناوری ارتباطات، و علوم و فناوری زیستی و پزشکی اعطا می‌شود.

میرهاشمی تأکید کرد که پژوهشگرانی مانند دکتر عمر یاغی ظرفیت بالایی دارند و پیش‌بینی می‌شود در آینده جوایز علمی بزرگ دیگری مانند نوبل را کسب کنند. او این موضوع را نشانه نگاه آینده‌نگرانه بنیاد مصطفی دانست، چرا که بسیاری از برگزیدگان آن بعدها جوایز مهم جهانی را دریافت کرده‌اند.

جایزه مصطفی؛ پل ارتباطی با جوایز معتبر جهانی

مدیر ارتباطات بنیاد مصطفی (ص) افزود که جایزه مصطفی به عنوان یک نشان علمی معتبر در جهان اسلام، توانایی پیش‌بینی و معرفی پژوهشگران شایسته برای جوایز بزرگ جهانی را دارد.

وی همچنین به تاریخچه کوتاه این جایزه اشاره کرد و گفت جایزه مصطفی حدود ۱۰ سال قدمت دارد، در حالی که جوایز معتبری چون نوبل از سال ۱۹۰۱ به طور مستمر اهدا می‌شوند. با این وجود، بنیاد مصطفی توانسته است به سرعت جایگاه ویژه‌ای در میان جوایز علمی جهان اسلام به دست آورد.

منبع: مهر