دو سال پس از انتخاب مراکش به عنوان یکی از میزبانان جام جهانی ۲۰۳۰، سرمایه‌گذاری چند میلیارد یورویی دولت برای این رویداد، به موضوع اصلی اعتراضات در این کشور تبدیل شده است. جوانان معترض برای دومین هفته متوالی به خیابان‌ها آمده و خواستار بهبود خدمات عمومی شده‌اند.
این اعتراضات که با فراخوان گروه‌های آنلاین مانند GenZ ۲۱۲ و Morocco Youth Voices در دوازده شهر مراکش شکل گرفت، با حضور هزاران جوان همراه بود. معترضان با در دست داشتن پلاکاردهایی با شعار «ورزشگاه‌ها اینجا هستند، اما بیمارستان‌ها کجا هستند؟» به هزینه تقریبی ۶ میلیارد یورویی برای ساخت و بازسازی ورزشگاه‌ها و جاده‌ها انتقاد کردند. همچنین، نزدیک بودن جام ملت‌های آفریقا که از ۲۰ دسامبر آغاز می‌شود، فشار بر دولت را افزایش داده است.
فوتبال، غرور ملی و ضعف‌های ساختاری
عبدالرحیم بوکیره، استاد جامعه‌شناسی ورزش در دانشگاه حسن یکم، می‌گوید فوتبال چیزی فراتر از سرگرمی و ورزش است و به عنوان ابزاری برای غرور ملی، همبستگی اجتماعی و شکل‌دهی به هویت عمل می‌کند. با این حال، او تأکید دارد که این رویدادها ضعف‌های ساختاری مانند نابرابری و کمبود امکانات را نیز آشکار می‌سازند.
کنفدراسیون فوتبال آفریقا (CAF) تاکنون در مورد این اعتراضات اظهارنظری نکرده است. بر اساس گزارش وزارت کشور، در این ناآرامی‌ها دست‌کم ۵۸۹ پلیس و ۵۰ غیرنظامی زخمی شده و نزدیک به ۵۰۰ نفر دستگیر شده‌اند. مراکش در سپتامبر ۲۰۲۳ میزبانی جام ملت‌های آفریقا را پس از سلب آن از گینه به دلیل تأخیر در آماده‌سازی زیرساخت‌ها، به دست آورد و کمی بعد، فیفا میزبانی مشترک جام جهانی ۲۰۳۰ را به همراه پرتغال و اسپانیا به این کشور اعطا کرد. اکنون با تداوم اعتراض‌ها و درخواست گروه GenZ ۲۱۲ برای استعفای نخست‌وزیر عزیز اخنوش، دولت با این پرسش جدی روبرو است که چگونه می‌تواند نارضایتی‌ها را برای برگزاری بدون تنش مسابقات مدیریت کند.
خواسته‌های نسل جوان
تهانی برهما، دبیرکل انجمن مراکشی حقوق بشر، اظهار داشت: «جوانان مراکش برای داشتن بیمارستان‌های کارآمد، مدارس باکیفیت و شغل مناسب به خیابان‌ها آمده‌اند.» به گفته او، آن‌ها هزینه میلیاردها یورویی برای ورزشگاه‌ها را در حالی که خدمات اساسی دچار فروپاشی شده است، نمی‌پذیرند و به جای وعده، حقوق خود را مطالبه می‌کنند.
نسل متولدین ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ حدود یک پنجم از جمعیت ۳۸ میلیونی مراکش را تشکیل می‌دهند. پیش‌بینی می‌شود نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۵ برای گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال به ۳۵.۸ درصد و برای ۲۵ تا ۳۴ ساله‌ها به ۲۱.۹ درصد برسد. توانایی این نسل برای سازماندهی سریع از طریق شبکه‌های اجتماعی، به ویژه پس از مرگ چند نوزاد در بیمارستان آگادیر که نمادی از ضعف نظام بهداشت عمومی تلقی شد، آن‌ها را به یک گروه اجتماعی قدرتمند تبدیل کرده است.
اخنوش، نخست‌وزیر و شهردار آگادیر، با تأیید مشکلات چندین دهه‌ای این بیمارستان، اعلام کرد که دولت در حال ساخت و ارتقای بیمارستان‌ها در سراسر کشور است. با این حال، آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد که مراکش با داشتن تنها ۷.۷ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت، با استاندارد توصیه شده ۲۵ پزشک فاصله زیادی دارد.
اولویت‌های هزینه‌ای و نارضایتی‌ها
دولت همچنین به دلیل کمک ناکافی به قربانیان زلزله سال ۲۰۲۳ در کوه‌های اطلس که بیش از ۲,۹۰۰ کشته و ۵,۵۰۰ زخمی برجای گذاشت، مورد انتقاد قرار دارد. دو سال پس از این زلزله، ولیعهد مولای الحسن ورزشگاه ۶۸ هزار نفری پرنس مولای عبدالله در رباط را که میزبان بازی افتتاحیه و فینال جام ملت‌ها خواهد بود، افتتاح کرد. همزمان، بازماندگان زلزله با تجمع در مقابل پارلمان، پلاکاردهایی با نام روستاهای ویران‌شده خود در دست داشتند و شعار می‌دادند: «پول زلزله کجا رفت؟ به جشن‌ها و ورزشگاه‌ها!»
نگرانی‌های امنیتی و گردشگری
هرچند سازمان‌دهندگان خواستار برگزاری اعتراضات مسالمت‌آمیز هستند، اما گزارش‌هایی از خشونت در برخی شهرهای کوچک منتشر شده است که شامل سه کشته در روستای القلیعه و حملات و سنگ‌پرانی در شهرهای سلا، طنجه و سیدی‌بیبی می‌شود. این ناآرامی‌ها می‌تواند بر صنعت گردشگری که ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی مراکش را تشکیل می‌دهد، تأثیر منفی بگذارد. با این حال، در صورتی که تهدید اعتراضات و خشونت کنترل شود، جام ملت‌های ۲۰۲۵ می‌تواند به افزایش تعداد گردشگران کمک کند.
فواید و چالش‌ها
بوکیره معتقد است فوتبال یک ابزار «قدرت نرم» است که با بهبود زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری و جلب توجه جهانی، تصویری مدرن از کشور ارائه می‌دهد و به اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی کمک می‌کند. اما با توجه به اینکه جوانان خواستار اصلاحات بنیادین هستند، تضمینی وجود ندارد که این منطق آن‌ها را راضی کند. برهما نیز در پایان گفت: «جوانان و تمام جمعیت مراکش مدت‌هاست رنج می‌برند. آن‌ها خواستار آزادی و کرامت هستند و این خواسته‌ها روزبه‌روز بیشتر خواهد شد.»
