به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از دنیای اقتصاد، خشک شدن دریاچه ارومیه و تبدیل آن به شوره‌زار، پیامدهای قابل‌پیش‌بینی فراوانی برای منطقه به همراه خواهد داشت. این تغییرات شامل گرم‌تر و خشک‌تر شدن آب و هوا، وزش بادهای نمکی، افزایش بیماری‌های تنفسی و از بین رفتن قابلیت کشاورزی در زمین‌های مجاور به دلیل شوری خاک است. این وضعیت، معیشت و اشتغال میلیون‌ها نفر را به خطر انداخته و می‌تواند سرآغاز مهاجرت اجباری جمعیتی تا حدود ۱۰ میلیون نفر باشد که با ناهنجاری‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی همراه خواهد بود.
بخش بزرگی از مساحت دریاچه ارومیه اکنون به یک بیابان شور تبدیل شده است. با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان درباره اهمیت این دریاچه، سدسازی بر روی آبریزهای آن ادامه یافت و حدود ۷۰ هزار چاه غیرمجاز در اطراف آن حفر شد. همچنین، انتقاد رسانه‌ها از روش‌های منسوخ کشاورزی و بی‌توجهی به طرح‌های آمایش سرزمینی نادیده گرفته شد. توسعه بی‌رویه کشاورزی سنتی عامل اصلی مرگ دریاچه محسوب می‌شود که خود به پایان کشاورزی، بیکاری گسترده و در نهایت مهاجرت اجباری منجر خواهد شد. در روزهای اخیر، گزارش‌هایی از شروع مهاجرت شهروندان از مناطق مجاور دریاچه منتشر شده است.
پیامدهای انسانی و اقتصادی خشکی دریاچه
برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که خشکی کامل دریاچه ارومیه باعث وقوع طوفان‌های نمکی در زمین‌های اطراف می‌شود. این پدیده، هم زمینه شیوع بیماری‌ها را فراهم می‌کند و هم توانایی کشاورزی خاک را از بین می‌برد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تغییرات اقلیمی و پیامدهای انسانی و اقتصادی ناشی از آن، ممکن است بیش از ۱۰ میلیون نفر را وادار به مهاجرت کند. این مهاجرت‌ها می‌تواند مشکلات جدیدی مانند حاشیه‌نشینی، بیکاری و کمبود کالاهای اساسی را در شهرها و استان‌های همجوار ایجاد کند.
عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت از محیط‌زیست، پیش‌تر گفته بود که در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد و با تشویق او به حفر چاه، «ظرف سه روز اجازه حفاری و روزی هزاران متر چاه زده شد».
راهکارهای اشتباه و وضعیت اضطراری
در ماه‌های اخیر، دولت تلاش کرده است تا به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه توجه نشان دهد و مسعود پزشکیان نیز اخیراً از این دریاچه بازدید کرد، اما هنوز تحول جدی در روند احیای آن رخ نداده است. رضا حاجی‌کریم، رئیس هیئت‌مدیره فدراسیون صنعت آب، معتقد است که «اگر همچنان به الگوی کشت اشتباه اطراف دریاچه ارومیه و توسعه باغداری و افزایش کشت گندم ادامه دهیم رهاسازی آب سدها هم مشکلی را حل نمی‌کند». او طرح‌هایی مانند پوشاندن کف دریاچه با ژئوممبران را راهکار ندانسته و تأکید کرده است که دریاچه به بدترین حالت خود نزدیک شده، طوفان نمک شکل گرفته و تخلیه استان‌های مجاور در حال آغاز است.
آغاز مهاجرت از روستاهای اطراف دریاچه
حاکم ممکان، نماینده ارومیه در مجلس، با اذعان به شروع مهاجرت روستاییان، این موضوع را یک زنگ خطر جدی خوانده است. او با بیان اینکه «دریاچه طی چند دهه گذشته بیش از ۹۰ تا ۹۶ درصد از حجم و مساحت خود را از دست داده است»، گفت: «آنچه باقی مانده، لکه‌هایی کوچک از آب شور کم‌عمق است. مهاجرت تدریجی روستانشینان حوضه آبریز دریاچه شروع شده است.»
در شهرستان شبستر نیز که اقتصاد آن مبتنی بر کشاورزی است، زندگی مردم به حیات دریاچه بستگی دارد. هرچند مهاجرت گسترده در این شهرستان هنوز آغاز نشده، اما این خطر وجود دارد که با ادامه روند فعلی، این منطقه نیز با مهاجرت ساکنان خود مواجه شود.
لزوم اقدامات فوری و هماهنگ
وضعیت دریاچه ارومیه اضطراری است و رسیدگی به حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار چاه غیرمجاز اطراف آن باید اولین اقدام کلیدی باشد. این کار نیازمند هماهنگی کامل میان دولت، مجلس، سازمان‌های استانی و وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی است. همچنین، حمایت از کشاورزان برای استفاده از فناوری‌های مدرن کشاورزی و اصلاح شیوه آبیاری و کشت باید در دستور کار قرار گیرد. در حال حاضر بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد است، در حالی که با فناوری‌های نوین می‌توان این رقم را به بالای ۶۰ درصد رساند.
کارشناسان معتقدند به جای مقصر دانستن کشاورزان، باید از آن‌ها برای تغییر الگوی کشت حمایت کرد. محصولاتی مانند یونجه که مصرف آب بالایی دارند، برای این منطقه مناسب نیستند. در گذشته محصولاتی چون گردو و بادام که به آب کمتری نیاز دارند در این مناطق کشت می‌شد و اخیراً کشت پسته نیز در بخش‌هایی از شبستر آغاز شده است. اما کشاورز برای تغییر محصول و پذیرش ریسک درآمدی در سال‌های ابتدایی، به حمایت جدی نیاز دارد. با وجود اینکه این راهکارها در جلسات متعدد با مسئولان مورد توافق قرار گرفته، هنوز اجرایی نشده‌اند و زمان برای نجات دریاچه به‌سرعت در حال از دست رفتن است.
منبع: دنیای اقتصاد
