به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، منابع آب زیرزمینی ایران که زمانی به عنوان یک ذخیره مطمئن برای مقابله با خشکسالی محسوب می‌شدند، اکنون به یکی از اصلی‌ترین عوامل بحران آب در کشور تبدیل شده‌اند. کارشناسان معتقدند ترکیب برداشت‌های بی‌رویه، توسعه نامتوازن و تغییرات اقلیمی، شرایطی را به وجود آورده که امنیت سرزمینی را تهدید می‌کند.
در دهه‌های گذشته، سیاست‌های توسعه‌ای کشور بیشتر بر گسترش کشاورزی و صنایع متمرکز بوده و به مدیریت پایدار منابع آب توجه کافی نشده است. نتیجه این رویکرد، برداشت سنگین و مداوم از سفره‌های آب زیرزمینی است که باعث شده تقریباً تمام آبخوان‌های مناسب کشور در وضعیت ممنوعه بهره‌برداری قرار گیرند. این چالش، میراثی از توسعه بدون ملاحظه در گذشته است که به نسل امروز رسیده است.
برداشت بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب از منابع زیرزمینی
برآوردها حاکی از آن است که بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی کشور برداشت شده است. پیامد مستقیم این برداشت بی‌رویه، فرونشست زمین در صدها محدوده مطالعاتی است. فرونشست، پدیده‌ای غیرقابل بازگشت است و برخلاف خشکسالی، حتی بارش‌های فراوان نیز نمی‌تواند آبخوان‌های تخلیه‌شده را احیا کند. این پدیده امروزه در بسیاری از دشت‌ها و حتی پایتخت به وضوح قابل مشاهده است.
ضرورت تشکیل کارگروه ویژه
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو، اخیراً در نشستی با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی، اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی را یک تکلیف قانونی و اجتناب‌ناپذیر دانست. او با اشاره به برگزاری جلسات در سطح مقامات عالی کشور و تأکید آن‌ها بر کاهش برداشت از منابع آبی، اعلام کرد که آب به یکی از اولویت‌های ملی تبدیل شده است.
وی افزود که تالاب‌ها، رودخانه‌ها و آبخوان‌ها در معرض تهدید جدی قرار دارند و تشکیل یک کارگروه ویژه برای تمرکز بر اقدامات تعادل‌بخشی ضروری است. به گفته جوان‌بخت، هرچند طرح‌های توسعه‌ای بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند، اما حفاظت از منابع آب مسیری دشوار و غیرقابل بازگشت است.
آینده منابع آبی وابسته به تغییر نگاه و تصمیمات جدی در حکمرانی آب
سیاوش خردمند، کارشناس حوزه مدیریت منابع آب، در این‌باره به اخبار جهان گفت: «افزایش جمعیت از ۱۹ میلیون نفر در میانه دهه ۳۰ به بیش از ۸۵ میلیون نفر در سال‌های اخیر، فشار بر منابع آبی را دوچندان کرده است.» استقرار صنایع و تمرکز جمعیت در مناطق خشک و کم‌آب بدون توجه به ظرفیت طبیعی، بحران را تشدید کرده و الگوهای مصرف نادرست را پایدار ساخته است.
این کارشناس تأکید کرد که خشکسالی‌های پیاپی و افزایش دما ناشی از تغییر اقلیم نیز وضعیت را وخیم‌تر کرده است. در حالی که منابع آب کشور محدودتر می‌شود، الگوی مصرف همچنان در حال گسترش است و در چنین شرایطی، تعادل‌بخشی به آبخوان‌ها یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
خردمند معتقد است با وجود هشدارها، تمرکز برنامه‌های آبی کشور همچنان بر پروژه‌های بزرگ عمرانی مانند سدسازی است. در حالی که باید به راهکارهایی مانند استفاده از آب‌های نامتعارف، اجرای آبخیزداری و آبخوان‌داری، اصلاح حکمرانی آب و افزایش بهره‌وری توجه شود. او تصریح کرد که بدون یک رویکرد چندبعدی، کاهش برداشت از منابع زیرزمینی تنها یک شعار باقی خواهد ماند.
وی برنامه هفتم توسعه را آخرین فرصت برای بازنگری در حکمرانی آب دانست و گفت اگرچه کاهش برداشت و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز با مقاومت‌های اجتماعی مواجه است، اما بی‌توجهی به این موضوع پیامدهای جدی برای امنیت غذایی، زیست‌محیطی و سرزمینی کشور خواهد داشت.
این کارشناس حوزه مدیریت منابع در پایان گفت: «آبخوان‌ها که زمانی پشتوانه توسعه و امنیت کشور بودند، امروز به نقطه آسیب‌پذیر آن تبدیل شده‌اند. آینده این منابع به تغییر نگاه و تصمیمات جدی در حکمرانی آب وابسته است؛ تصمیماتی که اگر به تعویق بیفتند، شاید دیگر فرصتی برای جبران باقی نماند.»
منبع: ایسنا
