به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از میگنا، بحران هویت در دوران نوجوانی به عنوان یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین مسائل در حوزه روانشناسی رشد مطرح است و می‌تواند اثرات عمیقی بر سلامت روانی و اجتماعی افراد در سال‌های آتی داشته باشد. این دوره، که به عنوان مرحله گذار از دوران کودکی به بزرگسالی شناخته می‌شود، با تحولات سریع جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی همراه است و نوجوانان در این مرحله تلاش می‌کنند تا هویت خود را شکل داده و جایگاه خود را در دنیای پیرامون بیابند.
بحران هویت به وضعیتی اشاره دارد که فرد در شناخت خود و نقش‌های اجتماعی‌اش دچار سردرگمی، تضاد و تردید می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به استرس، اضطراب و احساس گم‌گشتگی شود. در این نوشتار، به بررسی عوامل ایجاد کننده بحران هویت در نوجوانی، نشانه‌های آن، پیامدهای فردی و اجتماعی، و راهکارهای مقابله با این بحران با زبانی ساده و قابل فهم خواهیم پرداخت.
دوران نوجوانی، مرحله‌ای است که فرد در آن به دنبال پاسخ‌هایی برای پرسش‌های اساسی درباره خود، ارزش‌ها، باورها و اهداف زندگی‌اش می‌گردد. در واقع، هویت یا “Identity” به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و شناخت‌هایی اطلاق می‌شود که فرد را از دیگران متمایز میکند و خودآگاهی او را در زمینه‌های مختلف فردی و اجتماعی نشان می‌دهد. در این مسیر، نوجوانان ممکن است در مورد اینکه “من کیستم؟” و “به چه کسی می‌خواهم تبدیل شوم؟” دچار شک و تردید شوند که این امر می‌تواند به بروز بحران هویت منجر شود.
عوامل متعددی در شکل‌گیری و تشدید بحران‌های هویت در نوجوانان نقش دارند. از جمله مهم‌ترین این عوامل می‌توان به تغییرات جسمانی و بیولوژیکی اشاره کرد. در دوران بلوغ، تغییرات هورمونی باعث بروز احساسات شدید و نوسانات رفتاری می‌شود که نوجوان را در وضعیتی ناپایدار از نظر عاطفی قرار می‌دهد. این تغییرات می‌توانند نوجوان را در درک و پذیرش خود دچار مشکل کنند.
علاوه بر این، فشارهای اجتماعی از جانب خانواده، دوستان و جامعه نیز تأثیر بسزایی در شکل‌گیری بحران هویت دارند. نوجوان در این مرحله به دنبال استقلال است و می‌خواهد خود را از والدین جدا کند، اما در عین حال نیازمند حمایت و راهنمایی آن‌ها نیز هست. این تضاد بین تمایل به استقلال و نیاز به تأیید دیگران، معمولاً منجر به تنش‌ها و سردرگمی‌های هویتی می‌شود که نوجوان را در معرض چالش‌های جدی قرار می‌دهد.
رسانه‌ها و فضای مجازی نیز نقش قابل توجهی در بحران هویت نوجوانان ایفا می‌کنند. دسترسی آسان به اطلاعات گسترده، تصاویر ایده‌آل‌شده از زندگی و شخصیت‌ها، مقایسه‌های مداوم با دیگران و فشارهای مربوط به هنجارهای زیبایی، موفقیت و رفتار اجتماعی می‌تواند باعث افزایش عدم اطمینان و اضطراب در نوجوانان شود. این عوامل ممکن است نوجوان را به سمت تقلید کورکورانه یا رد کامل ارزش‌های خانواده و فرهنگ خود سوق دهد، که خود نوعی بحران هویت به شمار می‌رود و نیازمند توجه و بررسی دقیق است.
نشانه‌های بحران هویت در نوجوانان معمولاً به صورت رفتاری، عاطفی و شناختی بروز میکند. نوجوانانی که درگیر بحران هویت هستند، ممکن است رفتارهای متفاوت و حتی متناقض از خود نشان دهند. آن‌ها ممکن است به طور ناگهانی تغییر کنند، با والدین یا معلمان به مخالفت بپردازند، یا در گروه‌های مختلف اجتماعی عضویت پیدا کنند. این تغییرات رفتاری می‌توانند نشان‌دهنده تلاش نوجوان برای یافتن هویت خود در محیط‌های مختلف باشند.
احساس بی‌هدفی، نارضایتی از خود، افسردگی و اضطراب از جمله علائم عاطفی این بحران است. همچنین، سردرگمی درباره اهداف زندگی، ارزش‌ها و انتخاب‌های آینده در سطح شناختی بسیار مشهود است. این احساسات و افکار منفی می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت روانی نوجوان داشته باشند و نیازمند توجه و حمایت فوری هستند.
پیامدهای بحران هویت در نوجوانی در صورت عدم مدیریت مناسب می‌تواند گسترده و عمیق باشد. در زمینه فردی، این بحران ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس، افزایش خطر ابتلا به رفتارهای پرخطر، اعتیاد، مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب، و حتی رفتارهای خودتخریبی شود. از دیدگاه اجتماعی، نوجوانان دچار بحران هویت ممکن است با مشکلات ارتباطی در خانواده، مدرسه و جامعه روبه‌رو شوند و در نهایت احساس انزوا و جدایی از محیط اطراف پیدا کنند. این مسائل می‌توانند مسیر رشد سالم اجتماعی و فردی را مختل کنند و نیازمند بررسی و مداخله هستند.
برای مقابله با بحران‌های هویت در نوجوانان، گام‌های مختلفی می‌توان برداشت که شامل حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی و آموزش‌های روان‌شناختی است. اول از همه، خانواده نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. والدین باید فضایی امن و حمایت‌کننده ایجاد کنند که نوجوان بتواند احساسات، افکار و مشکلاتش را بدون ترس از قضاوت بیان کند. گفت‌وگوهای مؤثر و صمیمانه، افزایش اعتماد بین والدین و نوجوان و فرزندپروری مثبت می‌تواند به کاهش بی‌ثباتی‌های هویتی کمک کند.
نقش مدارس و محیط‌های آموزشی نیز در این میان بسیار برجسته است. آموزش مهارت‌های زندگی، افزایش خودشناسی، تقویت عزت نفس و ارائه راهکارهای مدیریت استرس به نوجوانان کمک میکند تا بهتر با بحران‌های هویتی مقابله کنند. مشاوره‌های روانشناسی و روان‌درمانی نیز در موارد شدیدتر باید در دسترس باشد تا نوجوانان بتوانند با راهنمایی متخصصان، مسائل خود را بهتر درک و حل نمایند و به سمت یافتن هویت سالم و پایدار حرکت کنند.
علاوه بر این، فرهنگ و جامعه باید به گونه‌ای سازماندهی شود که ارزش‌های مثبت، هویت جمعی، و نقش نوجوانان را در جامعه تقویت کند. برنامه‌های فرهنگی، هنری و ورزشی که به نوجوانان امکان می‌دهد خود را بهتر بشناسند و توانمندی‌های خود را کشف کنند، در این مسیر بسیار مؤثر هستند. این برنامه‌ها می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا هویت خود را در قالب فعالیت‌های مثبت و سازنده شکل دهند.
همچنین آگاهی‌بخشی درباره تأثیرات فضای مجازی و روش‌های مدیریت استفاده سالم از رسانه‌های دیجیتال برای نوجوانان و والدین اهمیت زیادی دارد. والدین باید نظارت دقیقی بر فعالیت‌های آنلاین فرزندان خود داشته باشند و آن‌ها را در مورد خطرات احتمالی فضای مجازی آگاه کنند.
بحران هویت در نوجوانی یک مرحله طبیعی و اجتناب‌ناپذیر در مسیر رشد است. اگرچه می‌تواند بسیار دشوار و استرس‌زا باشد، اما با حمایت مناسب و آموزش‌های به‌موقع، نوجوانان قادر خواهند بود هویتی مستحکم و مثبت بسازند که پایه‌ای برای زندگی متعادل و موفق باشد. این حمایت‌ها و آموزش‌ها می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا با چالش‌های این دوره به خوبی مواجه شوند و به سمت رشد و شکوفایی حرکت کنند.
توجه به بحران هویت و برخورد علمی با آن نه تنها به پیشگیری از آسیب‌های روانی کمک میکند، بلکه به شکل‌گیری نسلی خلاق، مسئولیت‌پذیر و سالم در جامعه منجر می‌شود. آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و مربیان و فراهم آوردن فرصت‌های مناسب برای رشد فردی، می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا با چالش‌های هویتی خود بهتر مواجه شوند و مسیر بهتری برای آینده خود بسازند.
زهرا نیازاده مترجم کتاب پرورش تاب آوری در پایان تاکید میکند این مسئله نه تنها یک چالش شخصی، بلکه یک مسأله اجتماعی و فرهنگی است که نیازمند همکاری همه جانبه نهادهای خانواده، مدرسه، روان‌شناسان، رسانه‌ها و جامعه است. چنین توجه و مراقبتی می‌تواند تضمین کند که نوجوانان ما نه تنها بحران‌های هویتی را پشت سر بگذارند، بلکه با قدرت و اعتماد به نفس وارد مرحله بزرگسالی شوند و نقش مؤثری در جامعه ایفا کنند.
منبع: میگنا
