به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از ایسنا، موضوع بازنگری و اصلاح سهمیه‌های کنکور، با وجود سابقه طولانی در نظام آموزشی کشور، همچنان به عنوان یکی از مسائل مهم و بحث‌برانگیز مطرح است که از یک موضوع صرفاً آموزشی، به مسئله‌ای با ابعاد سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. در همین راستا، بررسی و اصلاح سهمیه‌ها از ابتدای فعالیت دولت چهاردهم در دستور کار مسئولان قرار گرفته است.
ورود داوطلبان به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی بر اساس سهمیه‌های مختلف، از جمله سهمیه مناطق، ایثارگران و جانبازان، خانواده شهدا و زلزله‌زدگان، از حدود نیم قرن پیش تاکنون با چالش‌ها و حاشیه‌های متعددی همراه بوده است. به همین دلیل، وجود انواع سهمیه‌ها به یکی از موضوعات مورد اختلاف در رقابت برای ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی تبدیل شده است.
**دیدگاه‌های موافقان و مخالفان سهمیه‌ها**
انتقادات زیادی از سوی داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها به سهمیه‌ها وارد شده است و بسیاری در جامعه، اعمال سهمیه در پذیرش دانشجو را نوعی بی‌عدالتی آموزشی می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که اعمال سهمیه برای پذیرش داوطلبان کنکور سراسری، هم برای کسانی که از این سهمیه‌ها استفاده می‌کنند و هم برای داوطلبان آزاد، می‌تواند پیامدهای ناگواری به دنبال داشته باشد.
در مقابل، موافقان سهمیه‌ها آن را به عنوان یکی از موثرترین راهکارهای حمایتی می‌دانند که هدف اصلی آن، ایجاد فرصت‌های برابر برای گروه‌های خاصی از جامعه است. آن‌ها معتقدند که تقسیم‌بندی داوطلبان با سهمیه‌های مختلف، فرصت برابری را برای داوطلبانی فراهم می‌کند که دسترسی مناسب به امکانات آموزشی ندارند و همچنین جانبازان، ایثارگران و خانواده شهدا می‌توانند از فرصت بیشتری برای قبولی در دانشگاه بهره‌مند شوند.
**تاریخچه سهمیه‌ها**
اعمال سهمیه‌بندی در پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها موضوع تازه‌ای نیست. نخستین شکل از سهمیه‌بندی‌های کنکور به سال ۱۳۴۸ بازمی‌گردد. در آن زمان، دانشگاه‌های شهرستان‌ها برای جذب دانشجویان بومی، اختیارات بیشتری داشتند. به عنوان مثال، در سال ۱۳۴۸، دانشگاه‌های شهرستان‌ها حدود ۵۰ درصد از دانشجویان خود را از بین داوطلبان بومی انتخاب می‌کردند.
اما پایه و اساس سهمیه‌بندی کنکور به شکل امروزی در سال ۱۳۶۱ گذاشته شد و در سال‌های ۶۸ و ۹۳ نیز اصلاحاتی در سهمیه‌ها اعمال شد تا در نهایت، سهمیه‌بندی کنکور به شکل کنونی درآمد.
در سال ۱۳۶۱، داوطلبان به سه گروه کلی داوطلبان آزاد، داوطلبان منطقه‌ای و داوطلبان نهادها تقسیم می‌شدند. داوطلبان آزاد شامل کسانی می‌شدند که مدرک دیپلم خود را از استان تهران یا یکی از شهرهای تبریز، ارومیه، رشت، ساری، مشهد، کرمان، زنجان، سمنان، یزد، اراک، اصفهان، کرمانشاه، همدان و شیراز دریافت کرده بودند.
**تخصیص ۶۰ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها به سهمیه‌ها**
با توجه به نقش پررنگ سهمیه‌ها در پذیرش داوطلب در رشته‌های پرطرفدار و دانشگاه‌های برتر، حساسیت‌ها و انتقادات به این موضوع افزایش یافته است. به گفته دکتر علی جعفریان، قائم‌مقام وزیر بهداشت، حدود ۶۰ درصد ظرفیت پذیرش دانشجویان در دانشگاه‌ها، از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی، از طریق سهمیه‌ها تکمیل می‌شود. بر این اساس، تنها ۴۰ درصد ظرفیت پذیرش در رشته‌های روزانه به داوطلبان آزاد اختصاص دارد.
مسعود حبیبی، معاون دانشجویی و فرهنگی وزارت بهداشت، در این رابطه می‌گوید: “ما بیش از ۴۸ هزار دانشجوی شاهد و ایثارگر در دانشگاه‌های علوم پزشکی داریم و به طور کلی می‌توانیم بگوییم بیش از ۱۲ و نیم درصد دانشجویان ما با سهمیه وارد دانشگاه‌ها شده‌اند.”
همزمان با اعلام نتایج کنکور و آغاز سال تحصیلی، موضوع «پذیرش بر اساس سهمیه‌ها» به یکی از مباحث داغ آموزشی، اجتماعی و سیاسی کشور تبدیل می‌شود؛ به طوری که حتی مقامات ارشد کشور نیز وعده‌هایی مبنی بر اصلاح یا بازنگری آن می‌دهند؛ اما پس از مدتی و با فروکش کردن انتقادات، این پرونده مجدداً بایگانی می‌شود.
**صداهایی که شنیده نمی‌شوند**
انتقاد به اعمال سهمیه‌های متعدد در آزمون‌های سراسری موضوع جدیدی نیست؛ اعتراض مخالفان به این موضوع تا جایی پیش رفت که در سال ۹۸، مسئولان وقت آموزش عالی و شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم به اصلاح این قانون گرفتند.
به دنبال تبدیل شدن موضوع اصلاح سهمیه ورود به دانشگاه‌ها به یک مطالبه جدی از سوی جامعه، مسئولان آموزش عالی کشور با مشورت با رؤسای دانشگاه‌ها و در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف، لایحه «ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی» را پس از امضای رئیس سازمان سنجش آموزش کشور و وزرای علوم و بهداشت، برای تصویب به دولت ارائه کردند.
بر اساس این لایحه، قرار بود سهمیه‌های مندرج در قانون خدمات‌رسانی به ایثارگران و اصلاحات بعدی آن، قانون ورود رزمندگان به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، سهمیه مربوط به کارگر نمونه، قهرمانان ورزشی، حافظان قرآن، دانشجوی نمونه کشوری، بهیار و… لغو شود؛ اما با گذشت ۷ سال از تصویب این لایحه، نه تنها مسئولان تصمیم‌گیر یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی نتوانستند به یک تصمیم قاطع و مشخص در زمینه اصلاح سهمیه‌های مهم برسند، بلکه این لایحه برای همیشه بایگانی شد.
**تلاش دولت چهاردهم برای اصلاح سهمیه‌ها**
مسعود پزشکیان در ابتدای فعالیت دولت چهاردهم، اصلاح سهمیه‌های ورود به دانشگاه‌ها را به عنوان یکی از شعارهای انتخاباتی خود مطرح کرد و اعلام کرد که اعمال سهمیه‌ها در کنکور مغایر با عدالت آموزشی در کشور است. بنابراین، در صورت پیروزی در انتخابات، اصلاح و بازنگری این قانون را در اولویت برنامه‌های خود قرار خواهد داد.
در نتیجه، هنوز سه ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم نگذشته بود که رئیس جمهور به دو وزارتخانه علوم و بهداشت دستور داد تا پیشنهاد خود برای اصلاح سهمیه‌های کنکور را به رئیس جمهور ارائه دهند. در پی این دستور، کارگروه اصلاح سهمیه‌ها در وزارت علوم تشکیل شد و به گفته معاونین آموزشی دو وزارتخانه علوم و بهداشت، پیشنهاد اصلاحی و نهایی سهمیه‌ها به رئیس دولت ارسال شده و منتظر تصمیم مسئولان تصمیم‌گیر در این زمینه هستیم.
**چهار سهمیه جنجالی**
1. سهمیه ایثارگران بالای ۲۵ درصد: این سهمیه به جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آن‌ها، همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثر و آزادگان و همسر و فرزندان آن‌ها تعلق می‌گیرد. رتبه کشوری داوطلبان دارای سهمیه ایثارگری ۲۵ درصد، تقسیم بر ۲۰ تا ۴۰ می‌شود.
2. سهمیه ایثارگران: این سهمیه به جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آن‌ها و نیز همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه اختصاص دارد و تاثیر کمتری نسبت به سهمیه ۲۵ درصدی دارد؛ رتبه کشوری داوطلبان دارای سهمیه پنج‌درصدی تقسیم بر ۲ تا ۵ می‌شود.
3. سهمیه رزمندگان: این سهمیه به رزمندگان بسیجی، رزمندگان ستاد کل نیروهای مسلح و جهادگران جهاد کشاورزی با شرط داشتن حداقل ۶ ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه تعلق می‌گیرد. دسته دوم شامل داوطلبانی هستند که بیش از ۶ ماه در زمان جنگ به‌صورت داوطلبانه تحت عنوان سرباز یا نیروی کادری خدمت کرده‌اند و برای این دسته افراد رتبه کشوری بر عدد ۱۵ تقسیم می‌شود.
4. سهمیه مناطق: طبق مصوبه جلسه ۹۰۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی، شرکت‌کنندگان متقاضی سهمیه مناطق در آزمون سراسری با توجه به ملاک‌های مشخص، جزو یکی از سهمیه‌های مناطق ۱، ۲ و ۳ محسوب می‌شوند و این مورد در کارنامه نتیجه اولیه آنان لحاظ می‌شود.
بر اساس قوانین موجود، ۲۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل به همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثران، آزادگان و همسر و فرزندان آنان، جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان اختصاص دارد (سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد ظرفیت). همچنین، ۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل نیز به جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنان و همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه اختصاص دارد (سهمیه ایثارگران ۵ درصد ظرفیت).
مطابق تبصره بند الف ماده ۹۰ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، اگر سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران توسط متقاضیان مشمول تکمیل نشود، ظرفیت خالی مانده آن ابتدا به مشمولین سهمیه ۵ درصدی ایثارگران که شرایط و حدنصاب لازم را داشته باشند، اختصاص می‌یابد و اگر باز هم این ظرفیت خالی ماند، باقی مانده آن به متقاضیان سهمیه آزاد اختصاص می‌یابد.
بر اساس ماده ۶ آیین نامه اجرایی ماده (۷۰) قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران مصوبه جلسه ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ هیئت وزیران، مشمولین سهمیه پنج درصدی، ابتدا، مانند سایر متقاضیان، در سهمیه مناطق و آزاد گزینش می‌شوند و در صورت عدم پذیرش، با شرایط ایثارگران در سهمیه ایثارگر ۵ درصد و سپس در خالی مانده ظرفیت سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد گزینش می‌شوند.
حدنصاب نمره ایثارگران (اعم از ایثارگران مشمول ظرفیت ۲۵ درصدی یا ۵ درصدی) ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده در گزینش آزاد در هر کدرشته محل، و حدنصاب نمره رزمندگان ۷۵ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده در گزینش آزاد در هر کدرشته محل است.
مشمولین استفاده از سهمیه فقط یک بار در هر مقطع آزمون سراسری و تحصیلات تکمیلی می‌توانند در دوره روزانه دانشگاه‌های دولتی از سهمیه استفاده نمایند. در صورت انصراف از تحصیل یا عدم ثبت‌نام، مجدداً حق استفاده از سهمیه را در آن مقطع تحصیلی ندارند.
استفاده مجدد مشمولان پذیرفته شده در هر مقطع در آزمون‌های سراسری و تحصیلات تکمیلی در دوره‌های نوبت دوم، پیام نور، غیرانتفاعی، پردیس خودگردان، دانشگاه آزاد اسلامی و سایر دوره‌های شهریه‌پرداز از سهمیه مشمولین این آیین‌نامه در صورت انصراف از تحصیل علاوه بر ماده ۳ این آیین‌نامه حداکثر تا یکبار دیگر بلامانع است.
با توجه به این موارد، متقاضیان آزمون سراسری سال ۱۴۰۴ که از سهمیه ایثارگران استفاده کرده و در آزمون‌های سال ۱۴۰۳ یا قبل از آن در دوره «روزانه» یا رشته‌های فرهنگیان و یا مناطق محروم پذیرفته شده و در رشته قبولی خود ثبت نام نکرده یا از رشته قبولی خود انصراف داده‌اند، سهمیه ایثارگران برای آنان فقط در دوره‌های غیر از «روزانه» لحاظ و گزینش می‌شوند.
متقاضیانی که با استفاده از سهمیه ایثارگران حداقل دو بار در دوره‌های غیر از «روزانه» پذیرفته شده‌اند و یا در رشته قبولی دوره‌های «روزانه» یا غیر از «روزانه» فارغ التحصیل شده اند، امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران را ندارند. پذیرفته شدگانی که قبلا با استفاده از سهمیه ایثارگران در رشته‌ای قبول شده اند، اگر در آن رشته تحصیل نموده و فارغ التحصیل شوند، به هیچ وجه امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران را ندارند.
دولت چهاردهم با طرح پیشنهادی اصلاح سهمیه‌ها، امیدواری‌هایی را در دل داوطلبان کنکور و خانواده‌های آن‌ها ایجاد کرده است تا شاید ورود به دانشگاه‌ها بر اساس شایستگی علمی صورت گیرد. با این حال، به نظر می‌رسد رسیدن به تصمیم نهایی و اجرای قانونی جدید در این زمینه با چالش‌هایی همراه خواهد بود.
اینکه چرا نهاد تصمیم‌گیر واحدی در این زمینه وجود ندارد و شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی باید عزمی جدی برای اصلاح این قانون داشته باشند، سوالی است که در بین داوطلبان و خانواده‌های آن‌ها مطرح می‌شود.
به همین دلیل، این پاس‌کاری‌ها در اصلاح سهمیه‌های ورود به دانشگاه‌ها که از نیم قرن پیش بر نظام آموزش عالی کشور وارد شده است، امیدواری برای وجود یک انگیزه جدی بین مسئولان برای تعیین تکلیف همیشگی این موضوع را بسیار کمرنگ کرده است و خانواده‌ها و داوطلبان چشم انتظار اقدام عملی و قاطعانه دولت و مسئولان برای تعیین تکلیف بحث چالش برانگیز سهمیه‌ها هستند.
منبع : ایسنا
