به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، اقدام احتمالی تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک در سپتامبر ۲۰۲۵، با هدف بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران صورت می‌گیرد. این اقدام که با مقاومت حقوقی و سیاسی مواجه است، فرصتی برای استفاده از ظرفیت‌های راهبردی جهانی جهت خنثی کردن پیامدهای آن فراهم می‌کند. یک رویکرد پیشنهادی مبتنی بر همکاری با شرق، پیگیری‌های حقوقی و شبکه‌سازی چندجانبه، می‌تواند این تهدید را به فرصتی برای تقویت جایگاه ایران در نظم نوین جهانی تبدیل کند.
همکاری با شرق: استفاده از ظرفیت روسیه و چین
همکاری راهبردی با روسیه و چین به عنوان اعضای دائم شورای امنیت، نقشی کلیدی در مقابله با اجرای تحریم‌ها دارد. استفاده از ظرفیت‌های حقوقی این دو کشور در «کمیته تحریم‌ها» که بر اساس قطعنامه ۱۷۳۷ شورای امنیت تشکیل شده، می‌تواند روند اجرایی قطعنامه‌ها را با اختلال مواجه کند. این کمیته که در دسامبر ۲۰۰۶ تأسیس شد و متشکل از ۱۵ عضو شورای امنیت است، مسئول نظارت بر تحریم‌ها، بررسی موارد نقض، صدور معافیت‌های موقت و به‌روزرسانی فهرست‌های تحریمی است. تصمیم‌گیری در این کمیته بر اساس اصل «اجماع» صورت می‌گیرد و هر تصمیمی نیازمند موافقت تمام اعضاست. در صورت عدم اجماع، کمیته فلج شده و تحریم‌ها اجرایی نمی‌شوند.
در صورت فعال شدن اسنپ‌بک و احیای قطعنامه‌های تعلیق‌شده از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵، بازگشت کمیته تحریم‌ها ۱۷۳۷ می‌تواند اجرای تحریم‌ها را با چالش مواجه کند. روسیه و چین می‌توانند با مخالفت در جلسات کمیته، از اقدامات کلیدی مانند انتصاب «پنل کارشناسان» جلوگیری کنند. این پنل مسئول تهیه گزارش‌های سالانه و شناسایی نقض تحریم‌ها است و نبود آن، اجرای عملی تحریم‌ها را تضعیف می‌کند و منجر به تفسیرهای ملی متفاوت از تحریم‌ها می‌شود.
این استراتژی در سال ۲۰۲۰ نیز به کار گرفته شد، زمانی که تلاش آمریکا برای فعال‌سازی اسنپ‌بک با مخالفت روسیه و چین ناکام ماند. دیمیتری پولیانسکی، نماینده روسیه، اخیراً هشدار داده که دبیرخانه سازمان ملل بدون اجماع کامل نمی‌تواند اقدامی انجام دهد. چین نیز با استناد به اصل «اجرای معاهدات با حسن نیت»، هرگونه اقدام بدون اجماع را نقض حقوق بین‌الملل می‌داند.
بر اساس این تحلیل، پیشنهاد می‌شود جلسات سه‌جانبه منظمی با وزرای خارجه روسیه و چین برگزار شود و نامه‌های مشترکی به دبیرخانه سازمان ملل برای تأکید بر عدم مشروعیت اجرای تحریم‌ها بدون اجماع ارسال گردد. همچنین، تقویت تجارت دوجانبه، مانند صادرات نفت به چین و همکاری با روسیه در چارچوب توافق جامع راهبردی، می‌تواند به عنوان یک اهرم اقتصادی عمل کرده و تأثیر تحریم‌ها را کاهش دهد.
شکایت از تروئیکا: پیگیری حقوقی در سطح بین‌المللی
یکی از راه‌های مقابله با اقدام تروئیکا، پیگیری حقوقی از طریق شکایت رسمی علیه فرانسه، آلمان و بریتانیا است. این شکایت بر چند استدلال حقوقی استوار است.
نخست، دور زدن «مکانیسم حل و فصل اختلافات» (DRM) در برجام است که در پاراگراف‌های ۳۶ و ۳۷ توافقنامه تعریف شده است. این مکانیسم یک فرآیند گام‌به‌گام ۶۰ روزه برای حل اختلافات از طریق مذاکره تعیین کرده است. اروپا در ژانویه ۲۰۲۰ این روند را آغاز کرد اما آن را رها کرده و مستقیماً به سمت اسنپ‌بک در اوت ۲۰۲۵ حرکت کرده است. این اقدام، نقض اصل «حسن نیت» بر اساس ماده ۲۶ کنوانسیون وین (۱۹۶۹) محسوب می‌شود و اسنپ‌بک را فاقد اعتبار حقوقی می‌کند.
دوم، توسل به بند ۲ ماده ۳۶ منشور ملل متحد است که شورای امنیت را ملزم به در نظر گرفتن روش‌های توافق‌شده توسط طرفین برای حل اختلاف می‌کند. سوم، عدم مشروعیت اسنپ‌بک به دلیل خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ است که کمیسیون مشترک را ناقص کرده و اقدام تروئیکا را زیر سؤال می‌برد. علاوه بر این، نقض اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها، طبق بند ۷ ماده ۲ منشور ملل متحد، می‌تواند استدلال دیگری در این زمینه باشد.
برای عملیاتی کردن این استدلال‌ها، ارجاع پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری یا داوری بین‌المللی پیشنهاد شده است. همچنین، ارسال نامه به مجمع عمومی سازمان ملل برای جلب حمایت کشورها می‌تواند فشار دیپلماتیک بر تروئیکای اروپایی را افزایش دهد.
استفاده از ظرفیت‌های جنوب جهانی، بریکس و شانگهای
ظرفیت کشورهای جنوب جهانی و سازمان‌هایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای (SCO) ابزار مهمی برای کاهش اثر تحریم‌ها به شمار می‌رود. روسیه و چین، به عنوان اعضای کلیدی این ساختارها، اسنپ‌بک را غیرقانونی دانسته و بر ادامه تجارت با ایران تأکید کرده‌اند. این موضع می‌تواند به دیگر اعضا مانند هند، برزیل، آفریقای جنوبی و پاکستان نیز گسترش یابد.
در سازمان شانگهای، بیانیه مشترک اجلاس تیانجین در سپتامبر ۲۰۲۵، اسنپ‌بک را محکوم کرده است. پیشنهاد می‌شود با افزایش جلسات مشترک میان ایران، چین، روسیه و پاکستان، بیانیه‌های حمایتی بیشتری صادر شده و تجارت غیرنفتی تقویت گردد. در بریکس، پیشنهاد شده است که مکانیسمی برای مقابله با تحریم‌ها بر پایه تجارت با ارزهای ملی مانند یوان و روبل ایجاد شود. همچنین پیگیری برای دسترسی به وام‌های «صندوق توسعه نوین» (NDB) و افزایش حجم تجارت با جنوب جهانی تا ۳۰ درصد از دیگر راهکارهاست.
علاوه بر این، راه‌اندازی یک کمپین دیپلماتیک برای جلب حمایت کشورهای جنوب جهانی در مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهاد شده است. این رویکرد با کاهش وابستگی به دلار و ایجاد سیستم‌های مالی موازی، اثر تحریم‌ها را کم می‌کند.
در نهایت، اجرای این راهکارها شامل همکاری با شرق، پیگیری‌های حقوقی و شبکه‌سازی با کشورهای جنوب، می‌تواند اسنپ‌بک را به فرصتی برای تقویت دیپلماسی ایران تبدیل کند. این رویکرد، ضمن تأمین منافع ملی، پیامی روشن مبنی بر مقاومت و فعال بودن ایران در برابر فشارها ارسال خواهد کرد.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
