خبرگزاری اخبار جهان منتشر کرده
یادداشت | صلح، جنگ و مرزهای مقاومت
در یادداشتی تحلیلی که این هفته منتشر می‌شود، به تبیین رویکردهای عقلانی و اخلاقی درباره صلح، دفاع مشروع و میزانِ مقاومت در برابر طغیان‌های قدرت می‌پردازیم. هدف چنین نگاشتی آن است که به راهی میانه دست یابیم که از تسلیم در برابر ظلم بگذرد و از هرگونه ماجراجویی بی‌حاصل پرهیز کند. متن حاضر با هدف ارائه یک تصویر جامع و قابل استفاده برای تحلیلگران، سیاستمداران و علاقه‌مندان به مسائل امنیتی و انسانی نوشته شده است.
1. اصل بنیادین: صلح، آرمانی فراتر از جنگ
صلح همواره باید با کرامت انسانی و عدالت هم‌پیوند باشد. صلحی که تنها به نام آن استقامت می‌کند اما بنیانش بر تحمل ظلم یا از دست دادن هویت باشد، پایدار نیست. از این رو، ایجاد و حفظ صلح باید از مسیر رأفت، تفاهم متقابل و احترام متقابل عبور کند و هیچ‌گاه به تسلیم در برابر ظلم یا خفه کردن صدای ملتها تقلیل نیابد. صلح واقعی آن است که در کنار امنیت، عزت و استقلال ملی حفظ شود و هیچ‌گاه به بهای نابودی هویت انسانی و ارزش‌های اخلاقی ارزشمند به دست نیاید.
2. دفاع مشروع: خط قرمز مقاومت
حق دفاع در برابر تجاوز حق طبیعی هر ملتی است و به عنوان یک ابزار مشروع در چارچوب قوانین بین‌المللی و اخلاقی پذیرفته می‌شود. با این حال، این حق نباید به بهانه‌ای برای جنگ‌طلبی یا گسترش درگیری‌ها تبدیل شود. دفاع مشروع باید محدود به دفاع از حریم ملی، استقلال و کرامت انسان‌ها باشد و هر گونه اقدام غیرضروری که به تخریب گسترده یا کشتار غیرنظامیان منجر شود، را کنار گذاشت. در عین حال، استفاده از تدابیر دفاعی هوشمند و بازدارندگی به همراه دیپلماسی فعال برای کاهش فشارها و جلوگیری از درگیری‌های بی‌نتیجه ضروری است.
3. عقلانیت در مواجهه با تهدید: سنجش هزینه‌ها و فواید
وقتی تهدیدی جدی متصور است، تصمیم‌گیری باید با تکیه بر عقلانیت، محاسبه دقیق هزینه‌ها و فواید و توجه به پیامدهای بلندمدت انجام شود. مقاومت قاطع در برخی شرایط می‌تواند ضروری باشد تا از نابودی ارزش‌های اساسی و بنیان‌های یک جامعه جلوگیری شود. اما همواره این مقاومت باید با نگاه راهبردی و ملاحظات انسانی همراه باشد تا به قیمت نابودی همه چیز تمام نشود. گاه استفاده از راه‌حل‌هایی مانند مصالحه استراتژیک یا صلح موقت با هدف بازسازی توان داخلی می‌تواند گزینه‌ای معقول و پربازده باشد تا میدان را برای پیروزی‌های آتی هموار کند.
4. توازن قوا: واقعیت‌های جنگ نابرابر
درگیری با دشمنی که توانمندتر است، می‌تواند با هزینه‌های سنگینی همراه باشد. در چنین شرایطی، تصمیم‌گیری باید با دقت اتفاق بیفتد: آیا صلح با حفظ عزت و استقلال بهتر است یا ادامه مقاومت با هزینه‌های بالا و ریسک‌های بزرگ؟ پاسخ مناسب در اغلب مواقع به معنای ترکیبی از تقویت توان داخلی، بهره‌گیری از مذاکرات اصولی و استفاده بهینه از ابزارهای سیاسی و اقتصادی و در عین حال حفظ خطوط قرمز اخلاقی است. این رویکرد، اگرچه ممکن است به انتظار برای تغییر معادلات منجر شود، اما می‌تواند آینده را به سمت فرصت‌های بازسازی و استقرار صلح پایدار بسازد.
5. درس‌های تاریخی: تعادل میان صلح و قیام
تاریخ اسلام و تاریخ مقاومت ملتها پر از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد تعادل میان صلح و مقاومت چگونه می‌تواند پایدار بماند. نمونه‌هایی چون صلح تاکتیکی در برخی دوران برای جلوگیری از نابودی اسلام یا استقلال ملی، یا قیام‌های بزرگی که با ایستادگی تا پای جان، عزت و هویت را حفظ کردند، توضیح می‌دهند که نه هر صلحی سازش است و نه هر جنگی حماسه. تشخیص شرایط زمانی و مکانی، و انتخاب راهبردی که هم عزت نگه دارد و هم امکان بازسازی و بقای ارزش‌ها را فراهم آورد، کلید موفقیت است. اخلاق و کرامت انسانی نیز به عنوان قطب‌نما در این مسیر نقش درجه یک ایفا می‌کند.
6. نقش اخلاق در تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری درباره جنگ و صلح تنها با محاسبات مادی و نظامی محدود نمی‌شود. اخلاق، کرامت انسان و ارزش‌های معنوی باید در مرکز تصمیم‌گیری‌ها باشد. صلحی که با تحقیر یک ملت یا از دست رفتن استقلال آن همراه است، نه صلح است و نه امنیت؛ جنگی که بدون ضرورت و پس از محاسبه دقیق هزینه‌ها و پیامدها آغاز می‌شود، حماسه نیست و فاجعه است. بنابراین اصول اخلاقی به عنوان راهنمای تصمیم‌گیری باید همواره در کنار منافع ملی و امنیت عمومی در نظر گرفته شوند تا از مسیرهای ناامن و بی‌ثمر دوری شود.
7. حاصل سخن: جستجوی راه میانه با خرد و شجاعت
صلح آرمانی است که باید با خرد، شجاعت و تعهد به ارزش‌های انسانی به دست آید. گاهی صلح به معنای بازنگری در خطوط استراتژیک و پذیرش برخی محدودیت‌ها برای حفظ عزت و استقلال است، و گاهی مقاومت قهرمانانه برای جلوگیری از نابودی همه چیز ضروری می‌شود. اما در هیچ شرایطی نباید از اخلاق و حقوق انسان‌ها چشم‌پوشی کرد. تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد که راه میانه، با تدبیر بلندمدت و در نظر گرفتن توان داخلی و شرایط زمانی، می‌تواند هم از تداوم ظلم جلوگیری کند و هم از خسران‌های فاجعه‌بار کناره گیرد. در نهایت، قدرتی که با ایمان و اخلاق همراه است، می‌تواند مصونیت بلندمدت ایجاد کند و مسیر امن‌تری برای آینده فراهم آورد.
نتیجه‌گیری
جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به رویکردی نیاز دارد که به جای تسلیم یا جنگ‌طلبی، مسیری میانه و مبتنی بر عقلانیت، عدالت و عزت انسانی را جستجو کند. تقویت توان داخلی، دیپلماسی کارآمد، و التزام به اصول اخلاقی در تصمیم‌گیری‌های کلان امنیتی می‌تواند رمز پایداری، امنیت و کرامت بشری در سرتاسر جهان امروز باشد. این مقاله تلاش می‌کند با رویکردی روشن و قابل استفاده برای خوانندگان، تصویر روشنی از پیچیدگی‌های صلح، جنگ و مرزهای مقاومت ارائه دهد و به عنوان یک منبع تحلیل برای تصمیم‌گیران و علاقه‌مندان به مسائل جهانی خدمت کند.
