به گزارش اخبار جهان به نقل از ایسنا، سید مجتبی موسوی، استادیار پژوهشکده ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در وبینار «حریم گسل‌ها و برنامه‌های توسعه شهری»، به بررسی چالش‌های مرتبط با ساخت و ساز در حریم گسل‌ها در ایران پرداخت. وی با اشاره به افزایش توجه به این موضوع در چهار تا پنج سال اخیر، از تلاش‌های صورت‌گرفته برای شفاف‌سازی مسائل فنی و مدیریت بهتر ریسک گسل‌ها سخن گفت. موسوی ضمن تأکید بر اهمیت ارائه شفاف و علمی مسائل فنی، به تاثیرگذاری عوامل سیاسی بر تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه اشاره کرد و توضیح داد که در برخی موارد، به دلیل تضاد منافع یا اولویت‌های پروژه‌های خاص، ارائه دیدگاه‌های کاملاً فنی با چالش‌هایی روبرو می‌شود.
وی با مرور تاریخچه بحث‌های مرتبط با حریم گسل‌ها، به نخستین جلسات مطرح‌شده در کلاب‌هاوس در ۱۵ دی ۱۴۰۰ اشاره کرد که در آن، چشم‌انداز آینده و مشکلات احتمالی ناشی از گسترش سطح گسل‌ها مورد بحث قرار گرفت. موسوی همچنین به نقد و بررسی دستورالعمل ساخت و ساز منتشرشده در پاییز ۹۹ در سال ۱۴۰۱ و نشست برگزار‌شده توسط مرکز مطالعات مدیریت برنامه‌ریزی شهر تهران در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد که هدف آن شناسایی اشکالات موجود در قوانین و مقررات حاکم بر ساخت و ساز بود.
بحث احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در نزدیکی گسل‌ها نیز از دیگر موضوعات مطرح‌شده در این وبینار بود. موسوی با اشاره به برگزاری نشست‌های متعدد با حضور مهندسان مشاور و کارشناسان زلزله، تأکید کرد که باید بین خطر گسیل سطحی و اثرات حوزه نزدیک (بیرفیلد) تمایز قائل شد. تمرکز اصلی ارائه وی بر خطر گسیل سطحی و تأثیر آن بر سازه‌ها بود. وی با ارائه جزئیات خطر ناشی از جابجایی تفاضلی دو سوی گسل، به تصاویر جابجایی قائم تا دو متر و افقی حدود یک و نیم متر اشاره کرد که نشان‌دهنده تفاوت قابل توجه با طراحی‌های معمول مهندسی پی و سازه است.
موسوی با اشاره به زلزله‌های بزرگ سال ۲۰۱۹ در ترکیه و تایوان، که موجب آشکار شدن گستره زیادی از گسل‌ها شد، به اهمیت بررسی دقیق خطر گسل سطحی پرداخت. وی خاطر نشان کرد که حتی برخی سازه‌ها با طراحی مناسب، در اثر این زلزله‌ها دچار چرخش و جابجایی شدند، اما آسیب جدی ندیدند، موضوعی که لزوم توجه دقیق به این خطر را بیش از پیش آشکار می‌کند.
استادیار پژوهشکده ژئوتکنیک همچنین به آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران اشاره کرد که از ابتدای دهه ۸۰ شمسی، احداث ساختمان بر روی یا مجاور گسل‌های فعال را ممنوع کرده و در صورت لزوم، نیاز به ضوابط فنی ویژه را برای این سازه‌ها تصریح می‌کند. با توجه به قرارگیری بسیاری از کلان‌شهرهای ایران بر روی یا در مجاورت گسل‌های فعال، موسوی توجه به این موضوع را حیاتی خواند. وی همچنین به ۱۵ سال پژوهش خود و دانشجویانش در زمینه بررسی اثر گسل سطحی بر سازه‌های مختلف، از جمله تونل‌ها و لوله‌ها، و ارائه نتایج این پژوهش‌ها در کنفرانس‌های جهانی زلزله اشاره کرد. مطالعات انجام شده نشان داده که هرچه به هسته گسل نزدیک می‌شویم، شدت گسترش کاهش می‌یابد، موضوعی که در طراحی مهندسی و ارزیابی خطر گسل سطحی بسیار حائز اهمیت است.
در نهایت، موسوی به سوال رایج در خصوص عدم آسیب برخی سازه‌ها بر روی گسل‌های فعال پاسخ داد و تأکید کرد که این امر به عواملی مانند مقدار جابجایی، فاصله از هسته گسل و طراحی سازه بستگی دارد. هدف نهایی تمام این پژوهش‌ها، مدل‌سازی دقیق خطر گسترش سطحی برای ارزیابی و کاهش ریسک سازه‌ها در مناطق زلزله‌خیز است. اخبار جهان به این موضوع خواهد پرداخت و تحلیل‌های بیشتری را در روزهای آینده ارائه خواهد داد.
منبع: ایسنا
