به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، پایان درگیری‌های نظامی به معنای پایان جنگ نیست؛ این حقیقتی است که تجربه تاریخی بارها به اثبات رسانده است. پس از پایان جنگ دوازده روزه میان ایران و اسرائیل، موج گسترده‌ای از شایعات و اخبار تأییدنشده، فضای شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان و برخی رسانه‌های خارجی را فرا گرفت. این هجوم اطلاعاتی سازمان‌یافته و هدفمند، با هدف ایجاد رعب و وحشت، ناامیدی و بی‌اعتمادی در جامعه ایران طراحی و اجرا شد و به وضوح نشان از یک عملیات روانی گسترده برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی داشت.
تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۶۰۰ خبر جعلی در پی این جنگ منتشر شد. هر یک از این اخبار به طور میانگین ۵ میلیون بار دیده شد و به‌طور تقریبی ۴۰۰۰ بار بازنشر گردید. این اعداد نشان از ابعاد وسیع این عملیات روانی و نقش مؤثر شبکه‌های خبری معاند در افزایش دیده شدن و بازنشر این اخبار جعلی دارند. اخبار جهان در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این عملیات روانی پرداخته است.
شایعات منتشر شده را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد:
اول، شایعات امنیتی و نظامی؛ شامل گزارش‌های متعدد درباره شنیده شدن صدای انفجار در تهران و سایر شهرهای ایران برای القای ادامه‌ی سایه جنگ، ادعاهای پیرامون ترورهای هدفمند توسط اسرائیل در داخل ایران، از جمله خبرهای غیررسمی درباره ترور فرماندهان نظامی، شایعات درباره ناامن بودن آسمان کشور و احتمال حملات هوایی مجدد، برجسته‌سازی ارسال تجهیزات سنگین نظامی به اسرائیل برای نمایش قدرت این رژیم و انتشار اخبار جعلی درباره تحرکات آمریکا و اسرائیل در منطقه و تخلیه سفارتخانه‌های اروپایی از ایران، که توسط رسانه‌های معاند بازنشر می‌شدند.
دوم، شایعات اجتماعی و روانی؛ شامل انتشار اخبار درباره کمبود شدید آب در سدهای کشور با هدف ایجاد هراس عمومی و ادعای افزایش اعدام بازداشت‌شدگان اعتراضات سال ۱۴۰۱ برای تشدید احساس ناامنی روانی، که شبکه‌های خبری معاند آن را به‌شدت بزرگ‌نمایی می‌کردند.
سوم، شایعات اقتصادی؛ شامل ادعاهای مبنی بر فعال شدن مکانیسم ماشه و جهش قیمت‌ها همراه با کمبود مواد غذایی و انتشار خبرهای غیرموثق درباره گرانی‌های گسترده در آینده نزدیک، با هدف بی‌ثبات کردن افکار عمومی و تشدید اثرگذاری شایعات توسط رسانه‌های معاند.
و چهارم، شایعات سیاسی؛ شامل روایت‌هایی از توافقات پشت‌پرده ایران و آمریکا همراه با ادعای اعطای امتیازات گسترده، برای کاهش اعتماد عمومی به حاکمیت.
هدف اصلی از انتشار این حجم گسترده از شایعات، ایجاد فضای رعب و وحشت از طریق بزرگ‌نمایی خطر جنگ و ناامنی داخلی، تضعیف اعتماد عمومی به توان دفاعی کشور و مقامات مسئول، القای کمبود منابع حیاتی مانند آب و مواد غذایی برای تحریک نارضایتی اجتماعی، ناامیدسازی جامعه نسبت به آینده اقتصادی و سیاسی کشور، بزرگ‌نمایی قدرت رژیم صهیونیستی و کوچک‌نمایی توان دفاعی ایران، اثرگذاری بر مخاطبان منطقه‌ای و بین‌المللی برای نمایش ایران به‌عنوان کشوری ضعیف و آسیب‌پذیر و در نهایت افزایش دامنه اثرگذاری شایعات از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های خبری معاند بود.
برای انتشار این شایعات از روش‌های مختلفی استفاده شد؛ استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های ناشناس برای انتشار اولیه، بهره‌گیری از تصاویر و ویدئوهای قدیمی یا جعلی برای تقویت شایعات، بازنشر توسط رسانه‌های خارجی و معاند برای افزایش دامنه اثرگذاری، تکرار هدفمند یک موضوع در بازه زمانی کوتاه برای القای واقعی بودن آن و استفاده از الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی برای دامن‌زدن به بازنشر سریع و گسترده.
در مقابل این عملیات روانی، ستاد رسانه‌ای کشور با مدیریت سریع اطلاع‌رسانی، شفاف‌سازی اخبار و انتشار گزارش‌های رسمی، بسیاری از شایعات و اخبار جعلی را در مراحل اولیه خنثی کرد. ارسال پیامک و نامه‌های هشداری به نهادها و مخاطبان کلیدی، مردم و مسئولان را نسبت به این شایعات حساس و آگاه نمود. اقدامات افندی و پدافندی رسانه‌ای، شامل تدابیر پیشگیرانه و واکنش‌های هدفمند به شایعات، نیز نقش مهمی در کاهش اثرگذاری عملیات روانی دشمن ایفا کرد. ترکیب این اقدامات توانست موج شایعات را کنترل کند و از تشدید ناامنی روانی و اجتماعی جلوگیری نماید.
نتیجه‌گیری این است که شایعات پس از جنگ ایران و اسرائیل بخشی از یک عملیات روانی سازمان‌یافته بودند که ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را هم‌زمان هدف قرار دادند. مقابله با چنین موج‌هایی نیازمند ارتقای سواد رسانه‌ای جامعه، شفافیت و اطلاع‌رسانی به‌موقع از سوی نهادهای رسمی و ایجاد مراکز مستقل راستی‌آزمایی (fact-checking) است تا شایعات در همان مراحل اولیه خنثی شوند. تجربه نشان می‌دهد که مدیریت جنگ روانی به اندازه مدیریت میدان نبرد اهمیت دارد. این موضوع نشان دهنده‌ی اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی و مقابله با جنگ نرم و عملیات روانی در عصر اطلاعات است.
منبع: خبرگزاری مهر
