به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، استان کرمان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی ایران، نقش محوری در اقتصاد ملی دارد. این استان با در اختیار داشتن یک‌سوم باغ‌های کشور، در تولید محصولاتی مانند پسته، خرما، گردو و مرکبات پیشتاز است. با این حال، پدیده خرده‌مالکی، یعنی مالکیت زمین‌های کشاورزی در قطعات کوچک و پراکنده، بهره‌وری این بخش را به‌شدت کاهش داده و تهدیدی جدی برای پایداری آن محسوب می‌شود.
وضعیت خرده مالکی در کرمان
ریشه خرده‌مالکی در کرمان به قوانین ارث و تقسیمات تاریخی زمین‌ها بازمی‌گردد که به کوچک شدن مزارع به قطعاتی با مساحت اغلب کمتر از ۲ هکتار منجر شده است. بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۶۷ درصد از فعالان بخش زراعی و باغی کشور، از جمله در کرمان، در مقیاس کوچک فعالیت می‌کنند. این آمار نشان‌دهنده پراکندگی شدید مالکیت است، به طوری که کشاورزان متعدد در زمین‌های مجاور، بدون هماهنگی، محصولات متفاوتی کشت می‌کنند.
تأثیرات منفی خرده‌مالکی بر کشاورزی
خرده‌مالکی علاوه بر کاهش بهره‌وری، باعث هدررفت منابع طبیعی شده و کشاورزی را به سمت شیوه‌های سنتی و غیراقتصادی سوق می‌دهد. محمد کمالی، استاد دانشگاه و اقتصاددان، در گفتگو با خبرنگار اخبار جهان گفت: «تحقیقات روی ۱۵۰ مزرعه گندم در کرمان نشان داد که افزایش یک درصدی سطح زیر کشت، عملکرد محصول را ۲.۸۳ درصد بالا می‌برد، اما خرده‌مالکی این ظرفیت را محدود کرده است.»
او افزود که با یکپارچه‌سازی اراضی، تولید به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. به گفته کمالی، در محصول پسته، خرده‌مالکی کیفیت و کارایی را کاهش داده و موجب خروج سالانه هزار هکتار زمین از چرخه تولید می‌شود، در حالی که تولید فعلی (۷۰۰ کیلوگرم در هکتار) تنها ۵ درصد از ظرفیت واقعی است. این پدیده همچنین مانع استفاده از فناوری‌های نوین مانند آبیاری تحت فشار شده و به مصرف بی‌رویه آب و آلودگی خاک منجر می‌شود. کم‌آبی و شوری آب به عنوان چالش‌های اصلی کرمان، با وجود خرده‌مالکی تشدید می‌شوند.
این استاد دانشگاه بیان کرد که کشاورزان خرده‌پا با مشکلاتی در زمینه تأمین مالی، دسترسی به ماشین‌آلات و بازار فروش مواجه هستند که به کشاورزی معیشتی و درآمد پایین می‌انجامد. این وضعیت اشتغال پایدار را کاهش داده و مهاجرت از روستاها را افزایش می‌دهد.
لزوم افزایش بهره وری در بخش کشاورزی
محمد علی طالبی، استاندار کرمان، نیز در گفتگو با خبرنگار اخبار جهان بیان کرد که کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد استان است و مشکل خرده‌مالکی بازدهی تولید را کاهش داده و منابع را هدر می‌دهد.
همچنین محمدرضا پورابراهیمی، اقتصاددان کرمانی، با اشاره به مشکل کم‌آبی گفت: «خرد شدن زمین‌های کشاورزی بین وارثان مشکلات زیادی ایجاد کرده و بازدهی را کاهش می‌دهد. باید با راه‌اندازی تعاونی‌های کشاورزی و حمایت دولت، زمینه کشت یکپارچه و افزایش بهره‌وری را فراهم کنیم.»
برای حل این چالش، راهکارهایی مانند تشویق به ادغام زمین‌ها از طریق تعاونی‌ها، بازنگری قوانین ارث، گسترش آبیاری مکانیزه و آموزش کشاورزان پیشنهاد شده است. در نهایت، خرده‌مالکی مانعی بزرگ در مسیر صنعتی شدن کشاورزی کرمان است و رفع آن نیازمند هماهنگی میان دولت، بخش خصوصی و کشاورزان برای رسیدن به رشد و پایداری است.
منبع: خبرگزاری مهر
