به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از تابناک، موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در تحلیلی به پیمان دفاعی اخیر میان عربستان و پاکستان پرداخته است. این توافق تلاش‌های هند برای منزوی کردن پاکستان و تضعیف روابط استراتژیک آن با کشورهای حاشیه خلیج فارس را با چالش جدی مواجه کرده است. تصمیم عربستان برای امضای این پیمان، که با یک فرمانده نظامی پاکستانی متهم از سوی هند به طراحی تروریسم منعقد شده، ضربه‌ای به روابط دوجانبه ریاض و دهلی‌نو محسوب می‌شود.
عربستان سعودی و پاکستان که دهه‌ها روابط نزدیک سیاسی و دفاعی داشته‌اند، در ۱۷ سپتامبر با امضای «توافقنامه دفاع متقابل استراتژیک» این همکاری را تقویت کردند. این پیمان هشت روز پس از حملات موشکی اسرائیل به مقامات حماس در قطر امضا شد. استقبال ویژه از شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، در ریاض نیز بر اهمیت این توافق تأکید داشت.
مقامات عربستان و پاکستان تأکید کرده‌اند که این توافق نتیجه سال‌ها گفت‌وگوی امنیتی بوده و ارتباطی با تحولات اخیر خاورمیانه ندارد. با این حال، حملات اسرائیل به قطر و عدم واکنش آمریکا، نگرانی‌های امنیتی کشورهای خلیج فارس را افزایش داده است. همکاری‌های نظامی پاکستان و عربستان سابقه طولانی دارد؛ از سال ۱۹۶۷ پاکستان مربیان و مشاوران نظامی به عربستان اعزام می‌کند. در سال ۲۰۲۳ نیز وزیر دفاع پاکستان از حرکت دو کشور به سوی «رابطه دفاعی جامع» خبر داده بود.
بر اساس بیانیه مشترک، هرگونه تجاوز به یکی از این دو کشور، حمله به دیگری تلقی خواهد شد. این توافق همچنین بر توسعه ابعاد همکاری دفاعی تأکید دارد. با توجه به وجود همکاری‌های دفاعی قوی مانند آموزش نیروها و رزمایش‌های مشترک، این بخش از توافق احتمالاً به تولید مشترک تسلیحات و مهمات برای کاهش وابستگی به غرب اشاره می‌کند. این همکاری می‌تواند شامل انتقال فناوری و تولید مشترک سیستم‌های تسلیحاتی نیز باشد که عربستان قادر به تأمین آن‌ها از منابع غربی نیست.
مهم‌ترین بخش بیانیه، تأکید بر «بازدارندگی مشترک در برابر هرگونه تجاوز» است. پاکستان در گذشته از واژه «بازدارندگی» برای اشاره به توانایی هسته‌ای خود در مقابل هند استفاده کرده است. از آنجا که عربستان سعودی سلاح هسته‌ای ندارد، این پیمان ممکن است به معنای گسترش چتر هسته‌ای پاکستان بر فراز عربستان سعودی باشد. وزیر دفاع پاکستان نیز در مصاحبه‌ای به چنین امکانی اشاره کرده بود.
این پیمان نشان می‌دهد که دو کشور در برابر تهدیدی متحد شده‌اند که با ابزارهای متعارف قابل مهار نیست و نیاز به بازدارندگی هسته‌ای دارد. البته این به معنای نادیده گرفتن توان نظامی متعارف نیست و عربستان ممکن است با ارائه مشوق‌های مالی، به تقویت توانایی‌های نظامی متعارف پاکستان کمک کند تا در زمان نیاز از آن بهره‌مند شود.
جزئیات توافق مشخص نمی‌کند که آیا موشک‌های بالیستیک و کروز پاکستان با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای در عربستان مستقر خواهند شد یا خیر. در صورت استقرار این تجهیزات استراتژیک، روابط ریاض با شرکای غربی‌اش پیچیده شده و نگرانی کشورهایی مانند اسرائیل را برمی‌انگیزد. همچنین استقرار هرگونه تجهیزات پیشرفته ساخت چین توسط ارتش پاکستان در خاک عربستان، واکنش‌هایی را در پی خواهد داشت. با این حال، ممکن است برای جلوگیری از تنش با آمریکا، چنین استقراری صورت نگیرد.
نکته قابل توجه این است که برخلاف تصمیم پاکستان برای عدم مداخله در جنگ یمن در سال ۲۰۱۵، این توافق بدون هیچ‌گونه بحث در پارلمان یا مشورت داخلی انجام شد. به نظر می‌رسد ارتش پاکستان، به عنوان شریک اصلی قدرت در دولت غیرنظامی، هدایت این توافق را بر عهده داشته است. این موضوع این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا پیمان مذکور پس از پایان دوره حاکمیت فعلی نظامیان نیز پایدار خواهد ماند.
این توافق به احتمال زیاد بر روابط عربستان با هند تأثیر منفی خواهد گذاشت. طی دهه گذشته، دو کشور برای توسعه همکاری‌های امنیتی و مبارزه با تروریسم تلاش کرده بودند. در سال ۲۰۱۹، هند و عربستان یک مشارکت استراتژیک ایجاد کردند که به قیمت کاهش روابط با پاکستان تمام شد. در سال ۲۰۲۲ نیز سپهبد فهد بن عبدالله محمد المطیر، فرمانده وقت نیروی زمینی عربستان، از هند بازدید کرد و دانشجویان نظامی سعودی برای آموزش به دانشکده‌های نظامی هند پیوستند.
توافق دفاعی جدید با پاکستان به این رابطه نوظهور آسیب می‌زند. اگرچه ریاض ممکن است تصور کند می‌تواند توازن را میان هند و پاکستان حفظ کند، اما یک رویارویی بزرگ میان این دو رقیب، این سیاست را به چالش خواهد کشید. اجرای پروژه‌هایی مانند کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. وزارت امور خارجه هند اعلام کرده است که در حال بررسی تأثیر این توافق بر امنیت ملی خود است. دهلی‌نو این تحول را نه تنها برای خاورمیانه، بلکه برای موازنه قدرت با پاکستان خطرناک می‌داند.
اجرای کامل این توافق می‌تواند به نیروهای مسلح پاکستان که هم‌زمان در مرز شرقی با هند و در مرز غربی با طالبان درگیر هستند، فشار مضاعفی وارد کند. این پیمان دفاعی بخشی از روند تشکیل ائتلاف‌های گسترده‌تر در جهان اسلام برای مقابله با قدرت فزاینده اسرائیل در منطقه است، زیرا درک تهدید از ایران به سمت اسرائیل تغییر کرده است. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز شورای دفاع مشترک خود را برای تقویت هماهنگی در برابر تهدیدات نوظهور فعال کرده‌اند. اگرچه این کشورها همچنان به ساختار امنیتی مبتنی بر آمریکا وابسته‌اند، اما به وضوح در حال جستجوی جایگزین‌هایی برای تقویت دفاع خود هستند.
منبع: تابناک
