به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، مجلس شورای اسلامی در روز ۵ مهر ۱۴۰۴، پس از بحث‌های طولانی، طرح حذف چهار صفر از پول ملی را تصویب کرد. این تصمیم با هدف ساماندهی نظام پولی و افزایش کارایی مبادلات گرفته شده و پرسش‌های مهمی را برای جامعه و سیاست‌گذاران ایجاد کرده است.
جزئیات مصوبه جدید
بر اساس قانون اصلاح نظام پولی که در مجلس تصویب شد، تغییرات اساسی در ساختار پول ملی ایران اعمال می‌شود. این مصوبه که نتیجه ماه‌ها کار کارشناسی و جلسات مشترک مجلس، دولت و بانک مرکزی است، یک گام بلندمدت در مسیر اصلاحات اقتصادی به شمار می‌رود.
واحد پول جدید: طبق این قانون، هر «ریال جدید» برابر با ۱۰ هزار ریال قدیم خواهد بود. به این ترتیب، اسکناس‌های با ارزش پایین مانند هزار، پنج هزار، ۱۰ هزار و ۵۰ هزار ریالی قدیم از چرخه خارج و با واحدهای جدید جایگزین می‌شوند. برای مثال، یک میلیون ریال قدیم معادل ۱۰۰ ریال جدید خواهد بود.
واحد پول خرد: با حذف چهار صفر، یک واحد پول خرد نیز با نام «قِران» تعریف شده است. هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قِران خواهد بود. این تصمیم به معنای بازگشت واحد پول تاریخی «قِران» به نظام پولی کشور است.
اختلاف نظر بر سر نام واحد اصلی: یکی از موضوعات مورد بحث، نام‌گذاری واحد اصلی پول ملی بود. کمیسیون اقتصادی مجلس پیشنهاد کرده بود نام «ریال» حفظ شود تا از هزینه‌های روانی و اطلاعاتی ناشی از تغییر نام جلوگیری گردد. در مقابل، دولت و بانک مرکزی معتقد بودند که واحد جدید باید «تومان» نامیده شود، زیرا این نام در فرهنگ عمومی و معاملات روزمره مردم کاربرد بیشتری دارد. همچنین دولت و بانک مرکزی پیشنهاد دادند که واحد «تومان» با زیرواحد «قِران» تعریف شود. این اختلاف نظر اکنون نیازمند توافق نهایی میان دو قوه است.
پیشینه و روند بررسی لایحه
لایحه اصلاح قانون پولی و حذف صفرها مسیری طولانی را طی کرده است. ایده حذف صفر از پول ملی موضوع جدیدی نیست، اما پیگیری‌های اخیر آن را به مرحله تصویب رساند.
در تاریخ ۱۲ مرداد امسال، کمیسیون اقتصادی مجلس لایحه‌ای را که در دولت دوازدهم مطرح و در مجلس یازدهم بررسی شده بود، دوباره فعال کرد. این کمیسیون پس از بررسی‌های کارشناسی، با حذف صفرها و حفظ نام «ریال» موافقت کرد.
چالش‌های گذشته و بازگشت لایحه: این لایحه پیش از این نیز در مجلس دهم تصویب شده بود، اما به دلیل ایرادات شورای نگهبان به مجلس بازگردانده شد. پس از آن، لایحه برای سال‌ها میان مجلس و دولت معطل ماند تا اینکه با پیگیری‌های بانک مرکزی، بررسی آن مجدداً در دستور کار قرار گرفت. در تاریخ ۱۹ مرداد، هیئت دولت مصوبه‌ای را صادر کرد که بر اساس آن، «تومان» و «قِران» به عنوان واحدهای پول ملی آینده تعیین شدند که نشان‌دهنده تمایل قوه مجریه به استفاده از نام «تومان» بود.
سابقه طرح حذف صفر
ایده حذف صفر از پول ملی ایران سابقه‌ای حدوداً سه دهه‌ای دارد و اولین بار به طور جدی در سال ۱۳۷۲ مطرح شد، اما به نتیجه نرسید. این موضوع در دولت دهم نیز با جدیت دنبال شد، اما اجرای آن به دلایلی مانند عدم آمادگی زیرساخت‌ها، نگرانی از پیامدهای تورمی و نبود اجماع کافی متوقف شد.
عامل اصلی طرح مجدد این ایده، تورم بالا و کاهش شدید ارزش ریال در دهه‌های اخیر بوده است. به گفته کارشناسان، تورم مزمن قدرت خرید ریال را به شدت کاهش داده است. پژوهشکده پولی و بانکی نیز در گزارشی اعلام کرده که ریال ایران به یکی از ارزان‌ترین ارزها در مبادلات جهانی تبدیل شده است. این وضعیت اعتبار بین‌المللی پول ملی را کاهش داده و مبادلات تجاری را با مشکل مواجه می‌کند.
اهداف و چالش‌ها
حذف چهار صفر از پول ملی اهداف و مزایایی دارد، اما با چالش‌ها و ریسک‌هایی نیز همراه است که نیازمند مدیریت دقیق است.
مزایای اصلی این اقدام از دیدگاه کارشناسان
سادگی در محاسبات: این طرح محاسبات و مبادلات روزمره را ساده‌تر کرده و نیاز به استفاده از ارقام بزرگ را از بین می‌برد.
کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس: با خروج اسکناس‌های کم‌ارزش، هزینه‌های چاپ و امحای اسکناس کاهش می‌یابد و موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های بانک مرکزی می‌شود.
تأثیر روانی مثبت: این اقدام می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از تلاش دولت برای ثبات اقتصادی تلقی شده و به کنترل انتظارات تورمی کمک کند.
همسویی با استانداردهای جهانی: بسیاری از کشورها برای مقابله با تورم و ساده‌سازی نظام پولی خود این اقدام را انجام داده‌اند.
چالش‌های مهم و ریسک های اجرایی
هزینه بالای تولید و جایگزینی اسکناس‌ها: در کوتاه‌مدت، تولید و جایگزینی اسکناس‌ها و سکه‌های جدید نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است.
تغییر نرم‌افزارها و سامانه‌های پرداخت: تمام سامانه‌های بانکی، نرم‌افزارهای حسابداری، دستگاه‌های خودپرداز و پایانه‌های فروش باید به‌روزرسانی شوند.
خطر گرد کردن قیمت‌ها و بروز تورم خرد: این نگرانی وجود دارد که فروشندگان قیمت‌ها را به سمت بالا گرد کنند، که نیازمند نظارت دقیق است.
سردرگمی عمومی در دوره گذار: تغییر نظام پولی می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث سردرگمی مردم و فعالان اقتصادی شود.
واکنش‌ها به تصویب حذف صفر از پول ملی
برخی معتقدند «اعتبار پول ملی با حذف صفر بازنمی‌گردد؛ باید به سمت رشد اقتصادی برویم».
حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در ۲۰ مرداد ماه با اشاره به دلایل سه‌گانه بانک مرکزی برای این طرح، یعنی بازگرداندن حیثیت پول ملی، کاهش هزینه چاپ اسکناس و تسهیل مبادلات، هر سه استدلال را رد کرد. او تأکید کرد که حذف صفرها تأثیر واقعی بر رشد اقتصادی یا تورم ندارد و هشدار داد که گرد کردن قیمت‌ها می‌تواند تورم‌زا باشد.
غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نیز گفت که حذف چهار صفر به تنهایی تأثیری بر تورم و کنترل قیمت ارز ندارد و بیشتر اثر روانی و ساده‌سازی به همراه دارد. وی افزود: «اگر بانک مرکزی در قالب یک مدل کامل به این موضوع ورود کند و نرخ ارز را تنظیم نماید، مؤثر خواهد بود. اما این تصور که با حذف چهار صفر تورم کاهش پیدا می‌کند، درست نیست.»
منبع: خبرگزاری مهر
