به گزارش اخبار جهان به نقل از زومیت، تصور رایج از آتشفشان‌ها، کوه‌های آتشینی است که گدازه‌های سرخ‌فام و دود غلیظی را به آسمان می‌فرستند. اما این پدیده‌های قدرتمند، در مکان‌های غیرمنتظره‌ای نیز رخ می‌دهند: اعماق سرد و تاریک اقیانوس‌ها، جایی که دما نزدیک به نقطه انجماد است و شرایط حیات به‌شدت دشوار به‌نظر می‌رسد. این پرسش مطرح می‌شود که چرا آتشفشان‌ها در چنین محیط‌های نامساعدی شکل می‌گیرند و چگونه فعالیت خود را در اعماق اقیانوس‌ها حفظ می‌کنند؟
در حالی که برخی پاسخ‌ها با دانش زمین‌شناسی و اقیانوس‌شناسی قابل توضیح هستند، برخی دیگر رازهای پیچیده‌ای را در خود نهفته دارند که دانشمندان را به تحقیق و کاوش بیشتر ترغیب می‌کنند. یکی از سوالات اساسی، تعداد بسیار زیاد آتشفشان‌های زیر آبی در مقایسه با آتشفشان‌های خشکی است. اگرچه حدود 1500 آتشفشان در خشکی وجود دارد، تخمین زده می‌شود که چهار برابر این تعداد در زیر اقیانوس‌ها نهفته باشند.
این مسئله صرفاً به دلیل وسعت زیاد اقیانوس‌ها نیست، بلکه به توزیع غیر یکنواخت آتشفشان‌ها در سطح زمین برمی‌گردد. آتشفشان‌ها عمدتاً در امتداد گسل‌های تکتونیکی شکل می‌گیرند. سه چهارم آتشفشان‌های جهان در امتداد “حلقه آتش” اقیانوس آرام قرار دارند و 10 درصد فعالیت‌های آتشفشانی جهان تنها در ژاپن رخ می‌دهد. بنابراین، سوال اصلی این نیست که چرا آتشفشان‌های زیر آبی زیادند، بلکه این است که چرا بخش اعظم مرزهای صفحات تکتونیکی در بستر اقیانوس‌ها واقع شده‌اند.
دو دلیل علمی برای این موضوع ارائه می‌شود: نخست، فرورانش، فرآیندی که در آن یک صفحه تکتونیکی به زیر صفحه دیگر می‌رود. وجود آب در این فرآیند حیاتی است، چرا که دمای ذوب سنگ‌ها را کاهش داده و باعث نرم‌تر شدن گوشته می‌شود. از آنجا که بیشتر مناطق فرورانش در مرزهای اقیانوسی اتفاق می‌افتد، این عامل اصلی تعداد بالای آتشفشان‌های زیر آبی است.
دلیل دوم، چرخه ویلسون است که توضیح می‌دهد چگونه ابرقاره‌ها شکل گرفته و سپس شکسته می‌شوند. جدا شدن صفحات تکتونیکی، حوضه‌هایی ایجاد می‌کند که به تدریج به دریا یا اقیانوس تبدیل می‌شوند. بنابراین هر کجا صفحات تکتونیکی حرکت یا با هم برخورد کنند، پتانسیل شکل‌گیری آتشفشان وجود دارد، حتی در اعماق زیاد اقیانوس‌ها.
فوران آتشفشان‌های زیر آبی با آنچه در خشکی مشاهده می‌کنیم متفاوت است. در حالی که آتشفشان‌های خشکی می‌توانند انفجارهای عظیمی داشته باشند، فوران‌های زیر آبی اغلب آرام‌تر و کمتر قابل مشاهده هستند. فشار و سرمای آب، باعث می‌شود گدازه به سرعت سرد شود و به شیشه آتشفشانی یا گدازه‌های بالشتکی شکل تبدیل شود. در عمق زیاد، فشار آب مانع از جوشیدن آب می‌شود و تماس مستقیم ماگمای داغ با آب سرد، به انبساط سریع بخار و خرد شدن ماگما منجر می‌شود.
با این حال، آتشفشان‌های زیر آب می‌توانند نقش حیاتی در اکوسیستم داشته باشند. پس از فوران، این آتشفشان‌ها محیطی غنی از مواد معدنی و شیمیایی را برای رشد باکتری‌ها و دیگر موجودات دریایی فراهم می‌کنند. دانشمندان بر این باورند که این آتشفشان‌ها در شکل‌گیری حیات روی زمین، نقش اساسی داشته‌اند. نظریه‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه آتشفشان‌های زیر آب در دوران زمین گوی برفی، با آزادسازی مواد شیمیایی حیاتی مانند فسفر، به تبدیل زمین از یک سیاره یخ‌زده به سیاره‌ای سرشار از حیات کمک کرده‌اند.
آتشفشان‌های زیر آب، فراتر از پدیده‌های زمین‌شناسی هستند؛ آن‌ها منابع حیات و عامل تنوع زیستی در اقیانوس‌ها به شمار می‌روند. مطالعه آن‌ها، درک ما را از تکامل زمین و حیات روی آن، افزایش می‌دهد.
منبع: زومیت
