به گزارش اخبار جهان به نقل از ایسنا، محمدتقی غلامی، روانشناس و پژوهشگر، در اولین نشست از سلسله نشست‌های توانمندسازی روان یار با عنوان «اصول پیشگیری از اعتیاد و مواد مخدر» که در ٣٠ شهریور ماه به همت جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، به بررسی ابعاد مختلف پیشگیری از اعتیاد پرداخت و بر اهمیت آن در کاهش بار سنگین این معضل اجتماعی تأکید کرد. وی با اشاره به تغییر رویکردها نسبت به اعتیاد در طول زمان، خاطرنشان ساخت که در گذشته، نگاه به افراد معتاد نگاهی تحقیرآمیز بود، در حالی که امروزه این مشکل به عمق خانواده‌ها و اقشار مختلف جامعه نفوذ کرده است. گسترش مواد مخدر صنعتی و ترکیبی و تغییر الگوهای مصرف، چالش‌های پیشگیری را پیچیده‌تر کرده است. غلامی با ارائه آماری تکان‌دهنده از تعداد جانبازان و شهدای مبارزه با مواد مخدر (حدود ۱۱ هزار جانباز و ۳۸۰۰ شهید)، بر اهمیت اولویت‌بخشی به پیشگیری نسبت به درمان تأکید کرد و هزینه‌های هنگفت درمان اعتیاد را در مقایسه با هزینه‌های به‌مراتب کمتر پیشگیری، یادآوری کرد.
وی در ادامه، به جایگزینی مفهوم “وابستگی” (Dependency) به جای “اعتیاد” پرداخت و توضیح داد که وابستگی یک فرآیند تدریجی است که با کنجکاوی آغاز می‌شود. این کنجکاوی، که غریزه‌ای ذاتی در انسان است، می‌تواند با باورهای نادرست و غلط درباره اثرات تفریحی یا جوان‌کننده مواد مخدر تقویت شود و به میل و تمایل به مصرف منجر گردد. اولین مصرف، که اغلب در جمع دوستان رخ می‌دهد، با ترشح دوپامین و ایجاد احساس لذت همراه است و این لذت، زمینه را برای تکرار مصرف و در نهایت، وابستگی فراهم می‌کند. غلامی تداوم مصرف تا ۱۲ ماه را بر اساس استانداردهای تشخیصی، نشان دهنده اعتیاد دانست.
این روانشناس با اشاره به نشانه‌های اولیه مصرف که در اکثر مواد مخدر مشترک است، تغییر الگوی خواب و اشتها را دو نشانه اصلی و تقریباً همگانی عنوان کرد. وی افزود که بسته به نوع ماده مخدر، نشانه‌های دیگری مانند قرمزی چشم یا تغییرات رفتاری نیز ممکن است ظاهر شود. غلامی سپس، مدل‌های پیشگیری از اعتیاد را به سه دسته تقسیم کرد: پیشگیری عمومی (آموزش همگانی در سطح جامعه، مدارس، دانشگاه‌ها و محلات)، پیشگیری انتخابی (هدف‌گیری گروه‌های پرخطر مانند نوجوانان با مشکلات خانوادگی یا نقص عضو) و پیشگیری نشانه‌دار (هدف‌گیری افرادی که اولین تجربه مصرف را داشته‌اند).
خانواده، به عنوان کانون اصلی پیشگیری از اعتیاد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. غلامی همچنین به نقش مؤثر محیط‌های آموزشی (از پیش‌دبستانی تا دانشگاه با رعایت پروتکل‌های سن‌محور)، محلات و اماکن مذهبی (با استفاده از ظرفیت مساجد و محلات پرخطر) و محیط‌های کاری (از طریق آموزش کارکنان) در پیشگیری اشاره کرد.
وی عوامل خطر (مانند ضعف درسی، اعتماد به نفس پایین یا مصرف مواد در خانواده) و عوامل محافظتی (مانند روابط حمایتی قوی، فعالیت‌های ورزشی و اجتماعی) را دو عامل تعیین‌کننده در روند پیشگیری دانست و تأکید کرد که استراتژی‌های پیشگیری باید بر کاهش عوامل خطر و تقویت عوامل محافظتی تمرکز کنند. غلامی با اشاره به پیچیدگی اعتیاد و تأثیر آن بر مغز، درمان اعتیاد را دشوار و نرخ عود آن را بسیار بالا دانست. به گفته او، تنها درصد کمی از افراد به بهبودی پایدار می‌رسند.
در پایان، غلامی به راهکارهای کلیدی پیشگیری از اعتیاد اشاره کرد: توسعه برنامه‌های آموزشی جامع و مستمر، اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف، توسعه فعالیت‌های جایگزین و جذاب برای جوانان، تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی. به گفته وی، هرچه فرد از حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی قوی‌تری برخوردار باشد، احتمال گرایش وی به سمت مواد مخدر به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. این امر نشان می‌دهد که پیشگیری از اعتیاد، یک وظیفه اجتماعی است که نیازمند همکاری و مشارکت همه بخش‌های جامعه می‌باشد. اخبار جهان به اهمیت توجه به این موضوع و تلاش برای ایجاد یک جامعه سالم و عاری از مواد مخدر تأکید دارد. راهکارهای ارائه شده توسط غلامی در این نشست، می‌تواند در برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های پیشگیرانه مفید و مؤثر واقع شود. اخبار جهان معتقد است که پیشگیری تنها راهکار پایدار و انسانی برای مقابله با این معضل بزرگ اجتماعی است.
منبع: ایسنا
