به گزارش اخبار جهان به نقل از تابناک، با استناد به گزارش خبرآنلاین، ارجاع پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط یکی از کشورهای اروپایی، زمینه را برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک فراهم آورده است. این امر می‌تواند منجر به احیای قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران، با هدف توقف فعالیت‌های غنی‌سازی و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی گردد. در این شرایط، سوال اصلی این است که ایران چه تدابیری می‌تواند برای مقابله با این تحولات و جلوگیری از تشدید تنش‌ها در عرصه بین‌المللی اتخاذ نماید.
در یک نشست تخصصی با حضور کارشناسان و تحلیلگران، این موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت. فواد ایزدی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، حسن بهشتی‌پور، تحلیل‌گر مسائل هسته‌ای، و محسن پاک‌آیین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان، به عنوان میهمانان این نشست به تبادل نظر پرداختند.
یکی از سوالات مطرح‌شده در این نشست این بود که با توجه به احتمال بازگشت شش قطعنامه پیشین شورای امنیت که در بازه زمانی ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ علیه ایران تصویب شده‌اند، آیا امکان اتخاذ تدابیری وجود دارد که مانع از بازگشت این قطعنامه‌ها شود؟ و در صورت بازگشت آنها، چه پیامدهایی قابل انتظار خواهد بود؟
ایزدی در پاسخ به این سوال، با اشاره به آنچه “توهم” اروپایی‌ها خواند، تاکید کرد که فعال‌سازی مکانیسم ماشه تنها زمانی امکان‌پذیر است که یک کشور عضو توافق مربوطه باشد. وی با استناد به اظهارات وزیر امور خارجه ایران و مقامات روسیه و چین، استدلال کرد که کشورهای اروپایی به دلیل عدم اجرای تعهدات خود در برجام، نمی‌توانند عضو این توافق محسوب شوند.
او با انتقاد از مواضع اروپایی‌ها در قبال حملات به ایران، به حمایت آنها از این حملات اشاره کرد و آن را مغایر با اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دانست. ایزدی همچنین با اشاره به تعیین سقف ۳.۶۷ درصدی برای غنی‌سازی در برجام، یادآور شد که کشورهای اروپایی رسماً خواستار توقف کامل غنی‌سازی در ایران شده‌اند، که این امر نیز با مفاد برجام مغایرت دارد.
ایزدی با استناد به حکم دیوان بین‌المللی دادگستری در پرونده نابودی‌ها، تاکید کرد که نمی‌توان بخشی از یک توافق را اجرا کرد و بخش دیگر را نادیده گرفت.
در ادامه، در پاسخ به این سوال که آیا با فرض عدم عضویت اروپایی‌ها در برجام، قطعنامه‌های شورای امنیت در روز پنجم مهرماه علیه ایران باز نخواهند گشت و ایران تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار نخواهد گرفت؟ ایزدی توضیح داد که سه کشور اروپایی در تاریخ ۲۸ آگوست نامه‌ای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارسال کردند. او با اشاره به اینکه در برجام یک پروسه مشخص برای این موضوع پیش‌بینی شده که باید طی ۳۰ روز تکمیل شود، ادعا کرد که این کشورها آن پروسه را طی نکرده و ناگهان در میانه مسیر اقدام کردند.
در پاسخ به ادعای مطرح‌شده مبنی بر اینکه این کشورها مدعی هستند که در سال ۲۰۲۰ این کار را انجام داده‌اند و آن ۵۰ روز در سال ۲۰۲۰ طی شده است، ایزدی این ادعا را یکی دیگر از “توهمات” آنها خواند. او استدلال کرد که در پروسه پیش‌بینی‌شده در برجام، سه کشور دخیل هستند: کشوری که مدعی است، کشوری که متهم است و کشوری که نقش میانجی را ایفا می‌کند. وی با تاکید بر اینکه چنین جلسه‌ای اصلاً تشکیل نشده است، این ادعا را رد کرد.
بهشتی‌پور در این زمینه اظهار داشت که استناد اروپایی‌ها به قطعنامه ۲۲۳۱ بوده و در نامه خود رسماً به ماده ۱۱ این قطعنامه استناد کرده‌اند.
ایزدی در ادامه با اشاره به اینکه در تاریخ ۲۸ سپتامبر کره جنوبی ریاست دوره‌ای شورا را بر عهده دارد، اظهار داشت که این کشور به صورت سنتی تحت نفوذ کشورهای غربی قرار دارد. او با اشاره به سفر اخیر رئیس‌جمهور کره جنوبی به ایالات متحده و تمجید او از ترامپ، این احتمال را مطرح کرد که کره جنوبی تحت فشار ایالات متحده، ممکن است جانب آنها را بگیرد. وی در عین حال ابراز امیدواری کرد که دیپلمات‌های ایرانی با توانمندی‌های خود بتوانند در این زمینه اقداماتی انجام دهند.
با این حال، ایزدی یادآور شد که مهلت ده ساله قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۱۶ اکتبر (۲۶ مهرماه) به پایان می‌رسد و در آن زمان ریاست دوره‌ای شورای امنیت بر عهده روسیه خواهد بود. وی در نتیجه‌گیری، این احتمال را مطرح کرد که کره جنوبی در تاریخ ۲۸ سپتامبر تحت فشار آمریکا و اروپا، ممکن است اعلام کند که مکانیسم ماشه فعال شده است.
ایزدی با اشاره به نامه‌های ارسالی از سوی چین و روسیه و همچنین وزرای خارجه سه کشور اروپایی در سفر به چین، ابراز امیدواری کرد که با تلاش‌های دیپلماتیک، بتوان چین و روسیه را در مواضع قبلی خود حفظ کرد. وی تاکید کرد که در صورت ایجاد اختلاف بین اعضای دائم شورای امنیت، شرایط بهتری قابل تصور خواهد بود.
ایزدی با انتقاد از رویکرد برخی کشورهای غربی، اظهار داشت که حتی در شرایط فعلی نیز برخی از کشورها با ایران همکاری نمی‌کنند. وی تاکید کرد که هنر ایران باید این باشد که در ماه اکتبر نیز این کشورها را در کنار خود حفظ کند.
در پاسخ به این سوال که آیا ایران باید منتظر بماند تا در مورد آن در شورای امنیت تصمیم‌گیری شود؟ ایزدی با اشاره به عضویت اسلوونی و سومالی در شورای امنیت و ظرفیت‌های موجود در این کشورها، تاکید کرد که حتی خود گوترش نیز تلاش می‌کند از این موضوع کناره‌گیری کند، زیرا هر فرد عاقلی می‌داند که برای استفاده از ابزاری درون یک توافق، باید خود عضو آن توافق بود.
در ادامه، بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که آیا باید سه کشور اروپایی را کاملاً کنار گذاشت و به سراغ دیگران رفت؟ با اشاره به اینکه ایزدی اصلاً در مورد مذاکره صحبت نکرده است، تاکید کرد که در صورت تمایل، می‌توان در مورد مذاکره نیز صحبت کرد، اما موضوع آن جداست.
بهشتی‌پور با اشاره به اینکه ایزدی به‌درستی به موضوعات حقوقی اشاره می‌کند، تصریح کرد که اینها موضوعات حقوق بین‌الملل هستند و منطق مطرح‌شده از سوی ایزدی را هر حقوقدانی می‌پذیرد. او با تاکید بر اینکه نمی‌توان بخشی از یک توافق‌نامه را پذیرفت و بخشی دیگر را اجرا نکرد، یادآور شد که اروپا باید برجام را در کلیت خود قبول می‌کرد.
بهشتی‌پور با استناد به رأی دادگاه لاهه دربارۀ نامیبیا، این موضوع را بسیار مهم ارزیابی کرد و خاطرنشان ساخت که قواعد بین‌المللی و حقوق بین‌الملل تصریح می‌کنند که کشورها اگر چیزی را می‌پذیرند، باید در کلیت آن را بپذیرند و نمی‌توانند بخشی را نپذیرند و بخشی دیگر را بپذیرند.
بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که با توجه به خصومت‌های صورت‌گرفته و حملات آمریکا، ایران چه باید بکند تا بیشترین منفعت را به دست آورد؟ تصریح کرد که در این مورد کاملاً حق با جمهوری اسلامی ایران است. او با اشاره به دلایل دیگری که در اینجا فرصت پرداختن به آنها نیست، تاکید کرد که حق به جانب جمهوری اسلامی ایران است و آنها حق ندارند اقدامی انجام دهند.
بهشتی‌پور با تاکید بر اینکه در نظام بین‌المللی، قدرت و زور بیش از حق تعیین‌کننده هستند، اظهار داشت که کشورهای اروپایی تحت فشار ایالات متحده آمریکا و اسرائیل این اقدامات را انجام می‌دهند. او معتقد است که تمام این عجله و فشار‌ها به همین دلیل است و اسناد مربوط به این موضوع نیز از منابع آمریکایی منتشر شده است.
بهشتی‌پور در ادامه با اشاره به اظهارات وزیر خارجه ایالات متحده مبنی بر اینکه این خواسته دونالد ترامپ بوده که مدت‌ها قصد انجام آن را داشته است، تصریح کرد که عمده این موضوع تحت فشار ایالات متحده آمریکا است و اسرائیل نیز در آن نقش دارد. وی با بیان اینکه آن بحث حقوقی را کنار می‌گذاریم، تاکید کرد که بخش سیاسی و واقعیت زور و قدرت و تحمیل‌های بین‌المللی نیز اهمیت دارد.
به استناد این بخش دوم، بهشتی‌پور برخلاف ایزدی، معتقد است که بالای ۹۹ درصد این قطعنامه‌ها برمی‌گردد. او با اشاره به فشاری که ایالات متحده آمریکا آورده و نقشه‌ای که کشیده، پیش‌بینی می‌کند که حتی ۹ رأی معمول هم به دست نخواهد آمد.
بهشتی‌پور ابراز امیدواری کرد که جمهوری اسلامی ایران از اکنون خود را آماده کند و افکار عمومی را برای بازگشت قطعنامه‌های شش‌گانه آماده کند و تمهیداتی را در داخل و خارج کشور برای این اقدامات انجام دهد.
پاک‌آیین در پاسخ به این سوال که با توجه به دیدگاه‌های مطرح‌شده مبنی بر اینکه سرنوشت قطعنامه‌ها در دستان دیگران است، ایران چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ اظهار داشت که ایران در دو حوزه می‌تواند فعالیت کند.
پاک‌آیین معتقد است که محور فعالیت ایران باید دیپلماسی باشد و اقدامات دیپلماتیک خود را با هدف اقناع دوستان و کشورهای مختلف، از جمله چین، روسیه و اعضای غیردائم شورای امنیت، ادامه دهد و افزایش دهد. وی تاکید کرد که کاری که اروپایی‌ها انجام می‌دهند، کاری غیرحقوقی و در عین حال غیراخلاقی است.
وی معتقد است که حتی اگر با زور این قطعنامه‌ها برگردانده شوند، ایران باید تلاش کند که این قطعنامه‌ها را بی‌اعتبار کند. او تاکید کرد که قطعنامه‌های شورای امنیت در صورتی می‌تواند برای کشورهای مختلف خطرناک و الزام‌آور باشد که معتبر باشد و یک پشتوانه قوی اعتباری داشته باشد.
پاک‌آیین معتقد است که اکنون از ۶ کشور عضو برجام، آمریکا که رفته و از بین مانده‌ها، انگلیس، آلمان و فرانسه یک طرف و ایران و روسیه و چین طرف دیگر، یعنی اکثریتی وجود ندارد. او معتقد است که این باعث اعتبارزدایی از این قطعنامه می‌شود و کشورها خود را موظف به اجرای آن نمی‌بینند.
در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان جلوی قطعنامه‌های شورای امنیت را گرفت، در حالی که ایران نتوانسته جلوی تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا را بگیرد؟ پاک‌آیین تاکید کرد که حتی اگر چین و روسیه هم اکنون قرار است منتظر کمک آنها باشیم، وقتی آمریکا از برجام خارج شد، روسیه آزمایشگاه ایزوتوپ‌های ناپایدار در فوردو را رها کرد و رفت؛ چین نیز پروژه بازسازی نیروگاه آب سنگین اراک را رها کرد و رفت.
پاک‌آیین تاکید کرد که او نگفته جلوی برگشت قطعنامه‌ها را بگیریم، بلکه گفته حتی ممکن است اتفاق بیفتد. او اظهار داشت که هدف ایران باید این باشد که این قطعنامه‌ها را بی‌اعتبار کند. وی تاکید کرد که چین و روسیه برای خود معیارهایی دارند و اگر امروز در حمایت از ایران آمدند، تنها به خاطر ایران نیست؛ منافع خودشان نیز ایجاب می‌کند که قطعنامه‌ها برنگردد.
پاک‌آیین با اشاره به اینکه چین شریک اصلی اقتصادی ایران است، تصریح کرد که وقتی قطعنامه‌ها بازگردد و چین خود را موظف بداند به اجرا، چین نیز متضرر خواهد شد.
پاک‌آیین با تاکید بر اینکه در منطقه اوراسیا، ایران، روسیه و چین تاثیرگذار هستند، تصریح کرد که چین و روسیه صرفاً به دلیل عشق و علاقه به ایران، این اقدامات را انجام نداده‌اند؛ آنها نیز منافعی دارند که آمدند و قوی هم آمدند. او با اشاره به بیانیه‌ای که در اجلاس شانگهای در چین منتشر شد، این بیانیه را بسیار قوی ارزیابی کرد.
پاک‌آیین تاکید کرد که قطعنامه‌هایی که قرار است بازگردد، به قوت قطعنامه‌های تحریمی آمریکا و اروپا نیست.
در پایان، در پاسخ به این سوال که اما کشورها موظف به اجرای تحریم‌های آمریکا نیستند؟ پاک‌آیین تصریح کرد که وقتی این قطعنامه‌ها بی‌اعتبار باشند، حتی اگر به اسم هم اینها موظف باشند، می‌توانند اجرا نکنند؛ همان‌طور که اجرا نکردند.
پاک‌آیین با تاکید بر اینکه پس از فروپاشی شوروی، حاکمیت ملی کشورها اصالت پیدا کرد، اظهار داشت که آمریکا فاعل مایشاء نیست و آنچه او بگوید باید انجام شود.
ایزدی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا باید مذاکره کرد؟ تاکید کرد که قطعاً باید مذاکره کرد. او افزود که باید با سومالی، اسلوونی و چین مذاکره کرد تا مطمئن شد مسیر عوض نمی‌شود و این کشورها به همان نامه‌ها پایبند خواهند ماند.
در پاسخ به این سوال که آیا باید با دشمنان مذاکره کرد؟ ایزدی اظهار داشت که نه، با دشمنان هم بعضی وقت‌ها نیاز به مذاکره است و بعضی وقت‌ها نیست. او تاکید کرد که مذاکره ارزش نیست، مذاکره ابزار است. او تصریح کرد که مذاکره با این تصور که می‌تواند خطر جنگ را دور کند، تصور غلطی بود.
ایزدی با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها این ظرفیت را دارند که وسط مذاکرات حمله کنند، تصریح کرد که ملاک حمله، هزینه است. وی تاکید کرد که نباید فراموش شود که ملاک حمله مذاکره نیست، بلکه هزینه است.
ایزدی تاکید کرد که اکنون اروپایی‌ها گفته‌اند که آمادگی دارند شش ماه (اسنپ‌بک را) به تعویق بیاندازند. وی افزود که حرف اروپایی‌ها و آمریکا این است که چون به سایت‌های هسته‌ای شما حمله کرده‌ایم و نمی‌دانیم کجا‌ها درست هدف قرار گرفته و کجا‌ها درست هدف قرار نگرفته است، شما بگذارید نمایندگان آژانس بیایند و به ما گزارش بدهند که دفعه بعد کجا‌ها را باید بزنیم!
وی افزود که حرف دوم آنها این است که ایران نباید موشک بالستیک با برد بالای ۳۰۰ کیلومتر داشته باشد و باید محدودیت موشکی بپذیرد.
ایزدی تاکید کرد که اگر به طرف مقابل بگویید کجا‌ها هنوز خوب نخورده، این قطعاً جنگ را تسریع می‌کند.
ایزدی در ادامه تصریح کرد که اگر اروپایی‌ها، آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها بدانند کجا‌ها را باید بزنند، می‌زنند؛ اکنون نمی‌دانند، یعنی دچار شک و شبهه هستند.
ایزدی در ادامه اظهار داشت که شمشیری به نام مکانیزم ماشه بالای سر ما بلند کرده‌اند. وی افزود که رسانه‌هایی که هزینه آنها را نتانیاهو می‌دهد، چون در متن ابعاد تحریمی آن بسیار کمتر از تحریم‌های آمریکا است، می‌خواهند با استفاده از ابزار‌های تبلیغی قیمت دلار را در کشور بالا ببرند و با یک عملیات روانی به اهداف خود برسند.
ایزدی با تاکید بر اینکه اکنون کشور باید یک سری اقدامات دیپلماتیک انجام دهد که قبلاً اشاره شد، افزود که باید یک سری فعالیت‌ها طراحی شود تا مطمئن شویم عملیات نظامی علیه ایران، عملیات دیپلماتیک علیه ایران و اقدامات خلاف علیه مردم ایران هزینه‌دار خواهد بود.
ایزدی با اشاره به اینکه در مجلس شورای اسلامی گفته‌اند که می‌خواهیم روابط خود را با آژانس تعلیق کنیم، تصریح کرد که در حال حاضر نیازی نیست کشور از ان‌پی‌تی خارج شود، زیرا اگر واقعاً همکاری با آژانس تعلیق شود، یعنی این بازرسان آژانس نتوانند بیایند و اطلاعات مورد نیاز برای حمله بعدی را تکمیل کنند.
ایزدی در ادامه به موضوع دکترین هسته‌ای اشاره کرد و گفت: سؤالی که قاعدتاً باید به آن پاسخ داده شود این است که آیا ما با سلاح‌های متعارف می‌توانیم از این ۹۰ میلیون نفر جمعیت دفاع کنیم یا نه، با توجه به اینکه طرف مقابل بمب اتم دارد!
ایزدی تصریح کرد که خودشان هم گفته‌اند که ما می‌خواهیم الگوی لیبی را در ایران اجرا کنیم. وی تاکید کرد که ما باید با کشور‌هایی که ظرفیت همکاری با ما دارند، اکنون کار دیپلماتیک جدی انجام دهیم.
ایزدی تاکید کرد که اکنون ببینید، در مجلس شورای اسلامی گفته‌اند که می‌خواهیم روابط خود را با آژانس تعلیق کنیم. تنها راهی که توانستند این موضوع را تصویب کنند همین بوده است.
ایزدی افزود که اگر واقعاً همکاری با آژانس تعلیق شود، یعنی این بازرسان آژانس نتوانند بیایند و اطلاعات مورد نیاز برای حمله بعدی را تکمیل کنند.
ایزدی افزود: اینکه شما به طرف مقابل بگویید کجا‌ها هنوز خوب نخورده، این قطعاً جنگ را تسریع می‌کند.
ایزدی در ادامه گفت: اگر واقعاً همکاری با آژانس تعلیق بشود یعنی این بازرسان آژانس نتوانند بیایند اطلاعات مورد نیاز برای حمله بعدی‌اش را تکمیل کنند، قطعا نباید این کار را بکنیم، حالت دیوانگی دارد، حالا اشتباه می‌کنیم، ولی آن‌قدر هم حالمان خراب نیست! این کار را قطعا نباید انجام بدهیم.
بهشتی‌پور در ادامه گفت: آنچه که اروپایی‌ها مکتوب کرده‌اند سه خواسته از ما دارند می‌گویند که شما باید نماینده آژانس را داخل کشور راه بدهید می‌گویند اورانیوم غنی‌شده کجاست و می‌گویند شما باید مذاکره مستقیم با آمریکا داشته باشید.
ایزدی در ادامه خاطرنشان کرد: خانم سوزان مالونی، اکنون معاون بروکینگز شده است؛ و می‌گوید به سه دلیل ما باید مذاکره مستقیم با ایران داشته باشیم وقت بخریم باید اختلاف بیاندازیم و باید اطلاعات خود را تکمیل کنند.
پاک‌آیین در پایان اظهار داشت: آمریکا توانایی ندارد به رژیم صهیونیستی نه بگوید. حالا اگر ما با آمریکایی‌ها بنشینیم و به توافق اندکی هم برسیم، باز هم همین مشکل پابرجاست. آیا آمریکا می‌تواند به اسرائیل بگوید حمله نکن به ایران؟
منبع: تابناک
