به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، پروژه‌ای به نام «انصاری شرقی» در بافت تاریخی قزوین، که روزگاری پایتخت صفویان بود، به یکی از جدی‌ترین چالش‌های شهری سال‌های اخیر تبدیل شده است. این طرح با هدف توسعه شهری و کاهش ترافیک آغاز شد، اما بیم آن می‌رود که به بافت تاریخی محله بلاغی و خیابان سپه (نخستین خیابان ایران) آسیب نهایی را وارد کند.
در حالی که پیش از این، وزارت میراث فرهنگی از مخالفان اصلی این طرح بود، اخیراً سید مهدی حسینی، مدیرکل میرا-ث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین، در گفت‌وگو با یک رسانه محلی، اجرای آن را موجب رفاه مردم دانست. او با دفاع از هزینه‌های شهرداری گفت: «فاز نخست و دوم این پروژه اجرا شده و اگر فاز نهایی اجرایی نشود، به هدر رفت هزینه‌ها منجر خواهد شد.» به گفته وی، اجرای کامل پروژه دو تا سه ماه زمان می‌برد.
این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که شورای عالی شهرسازی و معماری در تاریخ ۸ مهر ۱۴۰۴ با احداث این محور ترافیکی مخالفت کرده و بر مصوبات پیشین خود تأکید ورزیده بود. تغییر موضع مدیرکل میراث فرهنگی قزوین، که سابقه زیادی در این حوزه ندارد، نگرانی‌ها درباره تخریب بافت تاریخی شهر با سکوت یا همراهی این اداره‌کل را افزایش داده است.
هیچ مجوزی برای انصاری شرقی صادر نشده است
مطهره کشاورز، پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی، اظهار کرد که طرح انصاری شرقی از میان بافت تاریخی شهر عبور می‌کند و آثار ارزشمندی مانند حمام بلاغی و مسجد و مدرسه حیدریه را تهدید می‌کند. به گفته او، این طرح بیش از سه دهه است که به عنوان یک چالش مطرح بوده و هیچ سند قانونی یا مجوزی برای اجرای آن صادر نشده است.
این پژوهشگر افزود: «تاکنون هیچ کارشناس یا مقام قانونی مجوزی برای اجرای این طرح صادر نکرده است.» او اشاره کرد که بررسی‌ها نشان می‌دهد خانه‌های واقع در مسیر طرح، از جمله آرامگاه تاریخی چهل‌دختران، توسط شهرداری تملک یا تخریب شده‌اند. کشاورز با اشاره به اعلام شهردار قزوین مبنی بر پیشرفت ۸۰ درصدی طرح، این اقدام را کاملاً غیرقانونی و تجاوز به حریم آثار ثبت ملی دانست، زیرا پروژه فاقد مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی و مجوز وزارت میراث فرهنگی است.
انصاری شرقی مانع ثبت جهانی خیابان شهدا
کشاورز با تأکید بر موقعیت تاریخی خیابان سپه (شهدا) گفت که این خیابان یک اثر ثبت ملی است و هرگونه دخل و تصرف در آن غیرقانونی است. او هشدار داد که تخریب جداره‌های خانه ابوترابی، که توسط شهرداری تملک شده، شانس ثبت جهانی خیابان سپه را برای همیشه از بین خواهد برد. وی تصریح کرد که محدوده اجرای طرح در حریم آثار ارزشمندی مانند دولتخانه صفوی قرار دارد و نیازمند حفاظت ویژه است.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد که این نخستین بار است که یک مقام استانی میراث فرهنگی از اجرای این طرح دفاع می‌کند، در حالی که مدیران پیشین مانند آقای خزائلی به دلیل آگاهی از پیامدهای سنگین آن، هرگز از آن حمایت نکردند. او با رد ادعای کاهش ترافیک گفت: «این طرح در بهترین حالت تنها چهار درصد از بار ترافیکی را کاهش می‌دهد، اما قزوین را از فرصت ثبت جهانی محروم می‌کند.» به گفته وی، کاوش‌های باستان‌شناسی در این محدوده، مانند کشفیات دکتر چگینی از دوران سلجوقی، نشان‌دهنده لایه‌های تاریخی پنهان است و تخریب آن به معنای نابودی بخشی از تاریخ کشور است. کشاورز در پایان با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب بر حفظ هویت تاریخی قزوین، استناد به «خواست رهبری» برای تخریب بافت تاریخی را نادرست خواند.
انصاری شرقی حاصل تصمیم گیری اشتباه
مریم اطیابی، کارشناس حوزه گردشگری، اجرای پروژه‌هایی مانند انصاری شرقی را نتیجه تصمیم‌های اشتباه و تکراری دانست که باعث از بین رفتن محله‌های تاریخی و فروپاشی ارتباطات اجتماعی در قزوین شده است. او معتقد است تقلید از شهرسازی پایتخت‌محور، سرمایه‌های میراثی و طبیعی شهر را فدا کرده است.
اطیابی افزود: «کارشناسان میراث، باستان‌شناسان و شهرسازان بارها مخالفت خود را اعلام کرده‌اند و طرح در مراجع تخصصی رد شده است، اما شهرداری با تملک املاک تصور کرده می‌تواند بدون مجوز، مسیر خیابان را باز کند.»
قلب تاریخی قزوین در محله بلاغی واقع است
این کارشناس تأکید کرد که قلب تاریخی قزوین در محله بلاغی قرار دارد و اسناد باستان‌شناسی، لایه‌هایی از دوره‌های سلجوقی و حتی آل بویه را در این منطقه نشان می‌دهد. او اجرای طرح را به معنای قربانی کردن لایه‌های تاریخی قاجار، صفوی و دوره‌های کهن‌تر برای ساخت یک خیابان جدید دانست. اطیابی با اشاره به مخالفت‌های مکرر شورای عالی معماری و شهرسازی با این طرح، پرسید چرا پس از سه دهه همچنان بر اجرای آن اصرار می‌شود. وی یادآور شد که مدیران موظف به حفاظت از آثار ثبت ملی به عنوان سرمایه عمومی هستند و ادامه این روند، خیابان سپه و دولتخانه صفوی را از ثبت جهانی محروم خواهد کرد.
چیزی به نام انصاری شرقی وجود ندارد
محسن طوسی‌ثانی، سرپرست اداره‌کل حفظ و احیای بناهای تاریخی وزارت میراث فرهنگی، تصریح کرد: «در هیچ‌کدام از مراحل بررسی در کمیته فنی و شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، چیزی تحت عنوان پروژه انصاری شرقی تصویب نشده است.» او افزود که از دیدگاه شورای عالی، هیچ عملیات عمرانی برای خیابان‌کشی جدید در محله بلاغی تعریف نشده و تأکید شورا بر ساماندهی بافت و احیای فضاهای تاریخی است.
طوسی‌ثانی توضیح داد که مصوبه شورای عالی شهرسازی بر ساماندهی محله بلاغی، بازسازی تخریب‌های گذشته و احیای حدود ۶۷ پلاک تاریخی تأکید دارد و هیچ عنوانی مانند «خیابان جدید» یا «محور انصاری شرقی» در اسناد مصوب وجود ندارد. او خاطرنشان کرد هرگونه اقدامی تحت عنوان طرح انصاری شرقی در بافت تاریخی قزوین فاقد مبنای قانونی است و مسیر درست، اجرای کامل طرح احیا و حفظ میراث تاریخی محله است.
پروژه انصاری شرقی اکنون به نمادی از چالش میان «میراث و توسعه» تبدیل شده است. شواهد نشان می‌دهد طرحی که با عنوان ساماندهی بافت تاریخی آغاز شد، در عمل به مسیری متفاوت رفته که نه به توسعه پایدار شهری می‌انجامد و نه به حفظ هویت تاریخی قزوین. این تناقض‌ها پرسش‌هایی جدی درباره شفافیت در تصمیم‌گیری‌های شهری، به‌ویژه در مناطق تاریخی، ایجاد کرده است.
منبع: خبرگزاری مهر
