به گزارش اخبار جهان به نقل از ایسنا، زبان سواحیلی، زبان اصلی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در ۱۴ کشور شرق و مرکز آفریقا، ریشه‌های عمیقی در تاریخ و فرهنگ منطقه دارد و حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ واژه فارسی به صورت مستقیم در این زبان وجود دارد؛ عددی که با احتساب ریشه‌های عمیق‌تر، بسیار بیشتر می‌شود. این نفوذ زبان فارسی، عمدتا در حوزه‌های دریانوردی، معماری، نساجی، تجارت و زندگی شهری قابل مشاهده است.
محسن معارفی، رایزن فرهنگی ایران در تانزانیا و نماینده بنیاد سعدی در این کشور، در یادداشتی با عنوان ««زبان فارسی» در جغرافیای سواحیلی؛ گذشته، حال و آینده»، به بررسی این موضوع پرداخته است. وی در این یادداشت، سواحل سواحیلی (Swahili Coast) را نوار طولانی در امتداد سواحل شرقی آفریقا از جنوب سومالی تا بخش‌هایی از موزامبیک و شمال ماداگاسکار معرفی می‌کند. زبان سواحیلی، به عنوان یک زبان بانتو، نه تنها زبان رسمی چهار کشور تانزانیا، کنیا، اوگاندا و کنگو است، بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر منطقه نیز گویشوران بسیاری دارد. تانزانیا به عنوان مهد این زبان، نهادی به نام شورای ملی سواحیلی (BAKITA) را برای استانداردسازی، واژه‌گزینی و توسعه‌ی این زبان تشکیل داده است. زبان سواحیلی زبان اصلی آموزش در مدارس ابتدایی تانزانیا است و یونسکو، هفتم جولای را به عنوان روز جهانی سواحیلی اختصاص داده است؛ روزی که یادآور نقش جولیوس نیرره، رهبر استقلال تانزانیا، در استفاده از زبان سواحیلی به عنوان ابزار اتحاد در مبارزه با استعمار است. امروزه نیز، رئیس جمهور کنیا از زبان سواحیلی به عنوان زبان مشترک قاره آفریقا یاد کرده است، پیشنهادی که اگرچه با سکوت بسیاری از رهبران آفریقایی مواجه شد، اما زمینه را برای پذیرش سواحیلی به عنوان زبان رسمی در سازمان‌های منطقه‌ای مانند EAC و SADC هموار کرده است.
معارفی در ادامه به ریشه‌های تاریخی نفوذ زبان فارسی در زبان سواحیلی می‌پردازد. اگرچه زبان عربی با حدود چهل درصد واژگان، بیشترین تأثیر را بر سواحیلی داشته است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حدود ۲۱.۸ درصد از هزار وام‌واژه‌ی سواحیلی، ریشه فارسی دارند و ۲۶.۳ درصد دیگر، مشترک بین فارسی و عربی هستند. این واژه‌ها، گواهی بر حضور پررنگ ایرانیان، به ویژه شیرازیان، در شکل‌گیری تمدن سواحیلی بین قرن‌های نهم تا هفدهم میلادی هستند. استفاده از کلمات فارسی مانند «ناخدا»، «لنگر»، «بندر»، «استرلاب»، «سیمان»، «مرمر» و انواع پارچه‌ها در زبان سواحیلی، مصداق این ادعا است. سواحیلی زبانان، به زبان فارسی «زبان عجمی» می‌گویند و به خط قدیمی سواحیلی که با حروف عربی نوشته می‌شد، «خط سواحیلی عجمی» می‌گویند. این نشان از ارتباط مستقیم سواحیلی زبانان با فارسی زبانان در گذشته دارد. حتی سبک‌های شعر و شاعری در ادبیات سواحیلی، از سوی برخی محققان، الهام گرفته از زبان و ادبیات فارسی دانسته شده است. کتیبه‌های فارسی بر روی توپ‌های جنگی در زنگبار و حمام کیدیچی زنگبار، با اشعاری به خط نستعلیق، به خوبی این ارتباط را نشان می‌دهند. حتی واژه زنگبار، که در ادبیات فارسی به معنای «بندر قوم زنگ» (سیاهپوستان شرق آفریقا) استفاده شده، گواهی بر این پیوند تاریخی است.
وضعیت فعلی آموزش زبان فارسی در شرق آفریقا، با وجود علاقمندان از جمله شیعیان خوجه، بلوچ‌های مهاجر و برخی افراد بومی، با چالش‌هایی مانند کمبود منابع آموزشی، اساتید متخصص و هزینه‌های بالای آموزش روبرو است. با این وجود، رایزنی‌های فرهنگی ایران در تانزانیا و کنیا، آموزش‌های آنلاین و مراکز دینی، نقش مهمی در آموزش زبان فارسی دارند.
در نهایت، معارفی برای توسعه‌ی زبان فارسی در جغرافیای سواحیلی، به سه محور کلیدی اشاره می‌کند: توسعه‌ی آموزش از طریق دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، تولید مشترک آثار علمی، هنری و رسانه‌ای و ایجاد بسترهای تبادل گردشگری فرهنگی و مذهبی. ترکیب این سه رویکرد، می‌تواند زمینه‌ی گسترش پایدار زبان و فرهنگ فارسی در شرق آفریقا را فراهم آورد.
منبع: ایسنا
