به گزارش اخبار جهان به نقل از اعتماد، سفرنامه ماهوان، سیاح و منشی دربار امپراتوری چین در قرن پانزدهم میلادی، منبعی بی‌نظیر برای پژوهشگران تاریخ ایران و آسیای میانه به‌شمار می‌رود. این سفرنامه که حدود 150 سال پس از سفرنامه مارکوپولو نگاشته شده، روایتی از سفر دریایی به ایران در عصر حمله تیمور لنگ، همزمان با دوران رنسانس در اروپا، ارائه می‌دهد. اهمیت این سند تاریخی نه تنها در نادر بودن آن، بلکه در نگاه متفاوت نویسنده چینی آن نسبت به سفرنامه‌نویسان اروپایی است؛ نگاهی که از شرق امپراتوری ایران، برخلاف روایت‌های رایج از امپراتوری روم شرقی، به وقایع می‌نگرد. ماهوان که در سال ۱۳۸۰ میلادی در خانواده‌ای فرودست در شرق چین متولد شد، پس از فراگیری ادبیات چینی و زبان‌های فارسی و عربی، به عنوان مترجم دربار امپراتور یونگ لو برگزیده شد.
وی در سی و دو سالگی به عنوان منشی و کاتب مخصوص چنگ هو، خواجه اعظم امپراتور، در هفت سفر دریایی بزرگ به غرب شرکت کرد. این سفرها که شاهکاری در تاریخ دریانوردی چین محسوب می‌شوند، ماهوان را به نقاط مختلفی از جمله مالزی، اندونزی، ویتنام، تایلند، هندوستان، جزیره هرمز و شبه جزیره عربستان رساند. او در سفرهای خود مشاهدات و شنیده‌های خود را ثبت کرد و پس از اولین سفر رسمی‌اش در سال ۱۴۱۵ میلادی، این یادداشت‌ها را همراه با گزارش‌های سفرهای بعدی، در سال ۱۴۵۱ میلادی به صورت کتابی با عنوان “یینگ – یای شنگ – لان” (بررسی کلی سواحل اقیانوس) منتشر کرد. این کتاب، حاصل همکاری ماهوان و همکارش کو چئونگ – لی و با مقدمه‌ای از کو پئو، دبیر دربار چین، به چاپ رسید. ماهوان در میانسالی مسلمان شد و در آخرین سفرش از مکه و مدینه دیدن کرد و مراسم حج را به جا آورد. وی در حدود سال ۱۴۶۰ میلادی درگذشت و محل دفن او ناشناخته باقی مانده است.
دوران زندگی ماهوان مصادف با ناآرامی‌های ناشی از تاخت و تازهای تیمور لنگ در ایران و آسیای میانه بود. احتمالاً همین ناامنی‌ها، علت انتخاب مسیر دریایی به جای راه زمینی ابریشم توسط چینی‌ها بوده است. مقایسه سفرنامه ماهوان با دیگر سفرنامه‌های دریایی، مانند سفرنامه سلیمان سیرافی، نشان می‌دهد که مسیر اصلی دریایی میان ایران و چین، همان راه آبی ابریشم بوده است. هرچند سفرنامه‌های ابن بطوطه و مارکوپولو به لحاظ زمانی به دوره زندگی ماهوان نزدیک‌ترند، اما مقایسه این سفرنامه با سفرنامه‌های قدیمی‌تر نیز نکات ارزشمندی را آشکار می‌کند. ماهوان در بخشی از سفرنامه خود، به توصیف جزیره هرمز می‌پردازد و از ثروت و رفاه ساکنان آن می‌گوید. توصیف او از سکه‌های رایج در هرمز، اطلاعات ارزشمندی در مورد سیستم پولی آن دوران ارائه می‌دهد.
سفرنامه ماهوان، به عنوان منبعی کم‌یاب و ارزشمند، نگاهی بی‌واسطه به تاریخ ایران و آسیای میانه در عصر تیموریان ارائه می‌دهد و این اهمیت آن را به عنوان یک سند تاریخی بی‌بدیل برای پژوهشگران تاریخ و جغرافیای این دوره دوچندان می‌کند. بررسی سفرنامه ماهوان می‌تواند درک ما را از روابط تجاری و فرهنگی میان شرق و غرب در این دوره تاریخی افزایش دهد و به بازسازی دقیق‌تر نقشه‌های تجاری و دریایی آن زمان کمک کند. مطالعه این اثر و مقایسه آن با دیگر منابع تاریخی، می‌تواند اطلاعات جدید و ارزشمندی را در مورد فرهنگ، سیاست و اقتصاد این مناطق به دست دهد. این اثر سهم قابل توجهی در غنی‌سازی دانش تاریخی و جغرافیایی ما دارد.
منبع: اعتماد
