به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از خبرنگار مهر، ایران به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ انرژی در جهان، با شبکه‌ای از میادین نفت و گاز مشترک مواجه است که از خلیج فارس تا مرزهای غربی و شمال شرقی کشور کشیده شده‌اند. این میادین به دلیل ماهیت فرامرزی، از حساسیت‌های فنی و ژئوپلیتیک بالایی برخوردارند و هرگونه اقدام از سوی یک کشور می‌تواند مستقیماً بر میزان برداشت و عمر ذخایر کشور دیگر تأثیر بگذارد.
در حال حاضر، ایران ۲۷ میدان مشترک، شامل ۱۵ میدان نفتی و ۱۲ میدان گازی، دارد و سیاست اصلی کشور «توسعه مستقل» است. در این روش، هر کشور بخش خود را بدون قرارداد مدیریت یکپارچه برداشت می‌کند. این رویکرد در بسیاری از موارد به رقابت شتاب‌زده، افت فشار مخزن، انتقال منابع به سمت طرفی که سریع‌تر برداشت می‌کند و در نهایت کاهش بازدهی منجر شده است.
توافق «یکپارچه‌سازی مخزن» یک راهکار جهانی کارآمد است که در آن، کل مخزن به یک واحد عملیاتی مشترک تبدیل می‌شود. سهم هر کشور بر اساس ذخایر قابل برداشت تعیین شده و استخراج طبق یک برنامه فنی و هماهنگ انجام می‌گیرد. این مدل نه تنها از رقابت مخرب جلوگیری می‌کند، بلکه عمر میدان را افزایش داده، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و درآمد طرفین را در بلندمدت بهینه می‌سازد.
معیارهای انتخاب میادین مناسب برای یکپارچه‌سازی
برای موفقیت قراردادهای یکپارچه‌سازی، باید مشخص شود که کدام میادین شانس بیشتری برای این نوع همکاری دارند. شاخص‌های کلیدی برای این انتخاب عبارت‌اند از:
حجم و اهمیت اقتصادی میدان: میادین بزرگ به دلیل بازده اقتصادی بالا، انگیزه بیشتری برای همکاری مشترک ایجاد می‌کنند.
ذخیره قابل برداشت باقی‌مانده: در میادینی که ذخایر بزرگی باقی مانده و فشار مخزن مناسب است، نتایج مثبت یکپارچه‌سازی محسوس‌تر خواهد بود.
سطح توسعه زیرساخت‌ها: وجود زیرساخت‌های نزدیک به هم، هزینه عملیات مشترک را کاهش داده و اجرای آن را آسان‌تر می‌کند.
کیفیت روابط سیاسی و حقوقی: سطح اعتماد میان کشورها و وجود چارچوب‌های همکاری، نقش مهمی در موفقیت این توافق‌ها دارد.
بررسی میادین نفتی اولویت‌دار
۱. آزادگان (مشترک با عراق)
میدان آزادگان با حدود ۳۳ میلیارد بشکه ذخیره درجا، یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان است و میان ایران و عراق قرار دارد. عراق با کمک شرکت‌های چینی و ژاپنی، سرعت توسعه را افزایش داده و تولید خود را به بیش از ۲۵۰ هزار بشکه در روز رسانده است.
مزیت برای یکپارچه‌سازی: وجود مرز زمینی و کمیسیون‌های مشترک اقتصادی، امکان مذاکره و هماهنگی فنی را فراهم می‌کند.
سناریوی همکاری: تشکیل تیم‌های مشترک برای شناسایی لایه‌های پرریسک و طراحی برنامه هماهنگ تزریق آب یا گاز.
۲. یادآوران (مشترک با عراق)
یادآوران یکی دیگر از میادین بزرگ در مرز جنوب غربی است. توسعه بخش ایرانی این میدان با تأخیر انجام شد و در حال حاضر عراق برداشت بیشتری از آن دارد.
مزیت: قرار گرفتن یادآوران و آزادگان در یک منطقه و امکان استفاده مشترک از برخی زیرساخت‌ها.
پیشنهاد: اجرای همزمان توافق یکپارچه در این دو میدان می‌تواند یک مدل همکاری موفق میان تهران و بغداد باشد.
۳. آرش/الدوره (مشترک با کویت و عربستان)
این میدان در شمال خلیج فارس دارای ذخایر قابل توجه نفت و گاز است و اخیراً مذاکرات سه‌جانبه‌ای میان ایران، کویت و عربستان درباره آن انجام شده است.
مزیت: جدید بودن پروژه و عدم برداشت گسترده، فرصتی برای طراحی یک چارچوب همکاری از ابتدا فراهم می‌کند.
چالش: حساسیت مرزهای آبی و پیچیدگی روابط سیاسی که نیازمند دیپلماسی فعال انرژی است.
بررسی میادین گازی اولویت‌دار
۱. فرزاد A و B (مشترک با عربستان)
این دو میدان گازی در خلیج فارس ده‌ها تریلیون فوت مکعب ذخیره دارند و بخش بزرگی از مخزن آن‌ها دست‌نخورده باقی مانده است.
مزیت: ظرفیت بالا برای صادرات گاز یا LNG در قالب همکاری منطقه‌ای.
چالش: روابط سیاسی پرتنش که به یک چارچوب حقوقی قوی و احتمالاً حضور واسطه‌ها نیاز دارد.
۲. سلمان (مشترک با امارات)
میدان سلمان تولید مشترک نفت و گاز دارد و هر دو کشور زیرساخت‌های فعالی در آن دارند.
مزیت: موقعیت جغرافیایی نزدیک و امکان استفاده از سکوهای مشترک.
پیشنهاد: اجرای یک پروژه مشترک برای بهینه‌سازی فشار و بازیافت می‌تواند به سرعت سودآوری عملیاتی را نشان دهد.
۳. پارس جنوبی – بلوک‌های کمتر توسعه‌یافته (مشترک با قطر)
پارس جنوبی بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است، اما اختلاف برداشت میان ایران و قطر بسیار زیاد است. با این حال، برخی بلوک‌های مرزی که کمتر حفاری شده‌اند، می‌توانند زمینه مناسبی برای همکاری باشند.
مزیت: تمرکز بر بخش‌های کمتر توسعه‌یافته، فشار رقابتی کمتری دارد و امکان آزمایش روش‌های نوین را فراهم می‌کند.
چالش: برتری فناوری قطر و وابستگی آن به شرکت‌های بین‌المللی.
میادینی که ذکر شد، به دلیل ذخایر بزرگ، پتانسیل زیرساخت مشترک و وجود کانال‌های ارتباطی، بیشترین شانس را برای رسیدن به یک توافق یکپارچه‌سازی در کوتاه‌مدت دارند. اجرای این توافق در یک یا دو میدان اولویت‌دار مانند آزادگان یا یادآوران، می‌تواند به اعتمادسازی سیاسی و فنی کمک کرده و این مدل را به سایر میادین نیز گسترش دهد.
موفقیت نهایی این راهبرد نیازمند آن است که ایران همزمان با مذاکرات، چارچوب حقوقی داخلی برای مدیریت میادین مشترک را تدوین کند، ظرفیت فنی خود را ارتقا دهد و از دیپلماسی انرژی برای افزایش همکاری‌ها بهره ببرد.
منبع: خبرنگار مهر
