به گزارش اخبار جهان به نقل از مهر، با فرا رسیدن پاییز و رنگ‌آمیزی طبیعت به رنگ‌های گرم و دل‌انگیز، تالاب میانکاله در شرق مازندران، مأمن هزاران پرنده مهاجر، جان تازه‌ای می‌گیرد. پیش‌قراولان این سفر فصلی، فلامینگوهای صورتی که در امتداد ساحل به صف ایستاده‌اند، اردک‌هایی که در میان نیزارها به جستجوی غذا می‌پردازند و غازهای پیشانی‌سفید که با بال زدن‌هایشان نوید ورود هزاران پرنده دیگر را می‌دهند، نشانه‌ای از شروع این رویداد طبیعی شگفت‌انگیز هستند. این روزها برای پرنده‌نگران و دوستداران طبیعت، فرصتی طلایی است تا شاهد شکوه و عظمت این پناهگاه حیات وحش باشند؛ اما در کنار این زیبایی خیره‌کننده، بحران‌های زیست‌محیطی تالاب میانکاله به وضوح نمایان هستند و زنگ خطری جدی را به صدا درآورده‌اند.
رسیدن اولین دسته از پرندگان مهاجر، هر سال با اشتیاق بسیار توسط پرنده‌نگران و راهنمایان محلی مازندران استقبال می‌شود. این رویداد، یادآور آغاز فصل پاییز و زیبایی‌های منحصربه‌فرد طبیعت است. اما امسال، پسروی قابل‌توجه سطح آب تالاب، نشان از کاهش سطح آب نسبت به سال‌های قبل دارد و برخلاف شور و هیجان ورود پرندگان، نگرانی‌ها درباره آینده این اکوسیستم ارزشمند را افزایش داده است. تالاب میانکاله با مساحت تقریبی ۷۴ هزار هکتار، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در شمال ایران و مقصدی اصلی برای هزاران پرنده از جمله فلامینگوها، غازهای پیشانی‌سفید، اردک‌ها و چنگرها به شمار می‌رود. علاوه بر ارزش اکولوژیکی بی‌نظیر، این تالاب از اهمیت بالایی در حوزه گردشگری طبیعی و پرنده‌نگری برخوردار است و به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعات اکولوژیکی مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد.
علی یاوری، پرنده‌شناس و فعال محیط زیست، دلایل کاهش سطح آب تالاب را به کاهش سطح آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی و افزایش دمای آب و در نتیجه افزایش تبخیر نسبت می‌دهد. به گفته وی، اگر اقدامات حفاظتی فوری و مؤثری انجام نشود، تالاب میانکاله با تهدید جدی نابودی مواجه خواهد شد. مطالعات نشان می‌دهند که بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰، سطح آب دریای خزر حدود ۵۰ سانتی‌متر کاهش یافته است که این امر سبب عقب‌نشینی ۱۰ تا ۱۰۰ متری خط ساحل در مناطق مختلف شده است. این کاهش سطح آب، تأثیر مستقیمی بر تالاب میانکاله و خلیج گرگان داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، ۲۰ تا ۲۵ درصد از مساحت شمالی دریای خزر کاهش یابد. این امر، تالاب میانکاله و خلیج گرگان را با خطر جدی خشک شدن مواجه می‌کند.
علاوه بر کاهش سطح آب، آتش‌سوزی‌های مکرر در نیزارها و پوشش گیاهی تالاب، تصرف اراضی و تغییر کاربری زمین، فشار مضاعفی را بر این اکوسیستم شکننده وارد کرده است. هر سال بخش‌هایی از تالاب به دلیل آتش‌سوزی‌های عمدی یا اتفاقی از بین می‌رود و احیای آن‌ها پروسه‌ای دشوار و زمان‌بر است.
در راستای مقابله با این بحران، اقدامات مختلفی در دست اجرا قرار دارد. لایروبی کانال آشوراده باعث بهبود تبادل آب بین دریای خزر و تالاب میانکاله شده است. محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، در این خصوص اشاره می‌کند که لایروبی کانال آشوراده امکان جابه‌جایی آب تا تراز منفی ۲۹ متر بین دریا و تالاب را فراهم کرده است. وی همچنین بر اهمیت تالاب میانکاله در حوزه طبیعت‌گردی و اکوتوریسم و نقش آن به عنوان یک ذخیره‌گاه ارزشمند تأکید دارد و از برنامه‌های احیای تالاب خبر می‌دهد. مطالعاتی نیز در خصوص احداث ایستگاه پمپاژ برای تغذیه مصنوعی تالاب در حال انجام است تا در صورت کاهش بیشتر سطح آب، جریان کافی به تالاب منتقل شود.
احیای تالاب میانکاله، سال‌هاست که به عنوان یک پروژه ملی در استان مازندران تعریف شده است. در کنار این طرح، انتقال آب مازاد رودخانه‌های تجن و نکارود نیز در دستور کار قرار دارد. حیدر داودیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، از انتقال سالانه ۱۵ تا ۲۵ میلیون مترمکعب آب مازاد نکارود در فصل غیرزراعی به تالاب در پنج سال گذشته خبر می‌دهد. همچنین امسال با بهسازی یک زهکش، امکان انتقال دو مترمکعب در ثانیه آب از رودخانه تجن به نکارود و سپس به تالاب فراهم شده است.
با شروع ورود پرندگان مهاجر، نظارت و پایش تالاب افزایش یافته است. روح‌الله اسماعیلی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی مازندران، از افزایش فعالیت‌های نظارتی و پایش اکولوژیک برای حفاظت از زیستگاه پرندگان و کاهش تهدیداتی مانند شکار غیرمجاز و تخریب خبر می‌دهد. وی همچنین بر نقش آب‌بندان‌های مجاور تالاب در مواقع خشکسالی برای تأمین شرایط مناسب برای پرندگان تأکید می‌کند.
اگرچه دیدن اولین دسته از غازها و فلامینگوها همیشه هیجان‌انگیز است، اما کوچک شدن تالاب و عقب‌نشینی سطح آب، نگرانی‌های جدی را درباره آینده پرندگان و زیستگاه آن‌ها به همراه دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت عدم انجام اقدامات حفاظتی فوری، تالاب میانکاله ممکن است بخش عمده‌ای از خود را از دست بدهد. خبرگزاری اخبار جهان گزارش داده است که در صورت عدم انتقال آب کافی، بین ۴۶ تا ۵۲ هزار هکتار از تالاب و خلیج گرگان به کانون گرد و غبار تبدیل خواهد شد که پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی سنگینی برای منطقه به همراه خواهد داشت. خشکی تالاب و فرسایش خاک همچنین تهدیدی جدی برای جوامع محلی، کشاورزان، صیادان و گردشگران است که از منابع تالاب بهره می‌برند. تجربه تلخ دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که چنین بحران‌هایی علاوه بر محیط زیست، سلامت مردم و اقتصاد محلی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
با وجود همه این چالش‌ها، تالاب میانکاله هنوز فرصت نجات دارد. اجرای طرح جامع احیا، تأمین منابع مالی پایدار، همکاری دستگاه‌ها و مشارکت جوامع محلی می‌تواند این تالاب ارزشمند را از نابودی نجات دهد. ابوذر موسوی، فعال حوزه محیط زیست، بر لزوم تداوم مطالعات علمی، اجرای هماهنگ برنامه‌های اکولوژیک و همکاری بین‌بخشی برای نجات میانکاله تأکید می‌کند و معتقد است بدون اراده ملی، هیچ طرحی به نتیجه نمی‌رسد.
تالاب میانکاله با چشم‌اندازهای پاییزی، ورود پیش‌قراولان مهاجر و نیزارهای پهناور، هنوز نشان می‌دهد که با تلاش و اقدامات درست، می‌توان آن را از خطر نجات داد. آینده تالاب و پرندگان مهاجر، آینده‌ای است که امروز با تصمیم‌های درست و همکاری جمعی شکل می‌گیرد.
منبع: مهر
