به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از همشهری، مشکلات اقتصادی موجب شده است که امکان خرید نقدی بسیاری از کالاها وجود نداشته باشد و شهروندان ناچار به خرید اقساطی شوند. با این حال، بسیاری از کالاهایی که به صورت قسطی عرضه می‌شوند، مانند دمپایی پلاستیکی و هواپز، کالاهای ضروری محسوب نمی‌شوند. این موضوع این پرسش را مطرح می‌کند که چرا خرید قسطی تا این اندازه در زندگی مردم فراگیر شده است.
غذا و دندانپزشکی در سبد خرید اقساطی
در گذشته، معمولاً کالاهای سرمایه‌ای مانند مسکن و خودرو یا کالاهای بادوام و ضروری مثل لوازم خانگی به صورت قسطی خریداری می‌شدند. اما اکنون، این شیوه خرید به کالاهای کوچک و مصرفی نیز رسیده است. در زمستان سال ۱۴۰۳، آگهی‌هایی برای فروش گوشت قرمز با چک کارمندی منتشر شد اما با افزایش شدید قیمت گوشت در تیر ماه ۱۴۰۴، فروش اقساطی آن گسترش یافت. در این دوره شش ماهه، قیمت گوشت دو برابر شد و به یک کالای لوکس تبدیل گشت. در نتیجه، برخی قصابی‌ها و فروشگاه‌های بزرگ پروتئینی، فروش قسطی گوشت را آغاز کردند.
در حوزه پزشکی نیز، پیش از این برخی درمان‌های طولانی‌مدت دندانپزشکی به صورت اقساطی انجام می‌شد. اما در حال حاضر، دندانپزشکان حتی درمان‌های کوتاه‌مدت یا کاشت یک ایمپلنت را نیز به صورت قسطی انجام می‌دهند. با گران شدن مواد و تجهیزات، بیماران توان پرداخت هزینه‌هایی بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان برای یک دندان را ندارند و این هزینه را طی ۶ ماه تا یک سال پرداخت می‌کنند.
حدود یک ماه پیش، خرید اقساطی لوازم‌التحریر برای دانش‌آموزان نیز رواج پیدا کرد. تبلیغات فروش قسطی دفتر و مداد با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شد، چرا که این موضوع نشان‌دهنده مشکلات نقدینگی شدید برخی خانواده‌ها برای تأمین ابتدایی‌ترین نیازهای تحصیلی فرزندانشان بود.
فروش اقساطی کالاهای غیرضروری و نگاه جامعه‌شناختی
در کنار کالاهای ضروری، بازار فروش اقساطی کالاهای غیرضروری نیز رونق گرفته است. گوشی آیفون یکی از این موارد است که کلاهبرداری‌های بزرگی نیز در زمینه فروش اقساطی آن رخ داده است.
مهرداد ناظری، جامعه‌شناس، در این باره به اخبار جهان می‌گوید: «مدتی پیش برای تحقیقی به یکی از مناطق محروم کشور سفر کردم که شغل ساکنان آن کشاورزی بود. متوجه شدم که تقریباً همه آنها گوشی آیفون پیشرفته داشتند، در حالی که استفاده چندانی از امکانات آن نمی‌کردند.»
این جامعه‌شناس چهار دلیل اصلی برای این نوع رفتار مصرفی را تشریح می‌کند: اول، همسان‌سازی برای پذیرفته شدن در شبکه‌های اجتماعی و کسب امنیت. دوم، ایجاد حس تعلق از طریق مالکیت کالا. سوم، صعود توهمی به طبقات بالاتر جامعه با خرید کالای لوکس. و چهارم، اختلالی که در آن، ناتوانی در مالکیت کالاها به خشونت منجر می‌شود.
ناظری در مورد شیوه‌های تبلیغاتی پلتفرم‌های فروش اقساطی توضیح می‌دهد که آنها با شعارهایی مانند «به خانواده ما بپیوند» تلاش می‌کنند حس عضویت در یک گروه خاص را به مشتری القا کنند. او می‌افزاید: «این پلتفرم‌ها دائماً تأکید می‌کنند که برای ارتقای منزلت اجتماعی، نیازی به پیش‌پرداخت یا ضامن نیست.» به گفته این جامعه‌شناس، قرار گرفتن در چرخه خرید بی‌رویه و پرداخت اقساط، ابتدا به فشار مالی و سپس ورشکستگی اقتصادی خانواده و در نهایت به فروپاشی ساختار آن منجر می‌شود.
سودجویی در بازار فروش اقساطی
مشکلات اقتصادی باعث شده است که شهروندان برای تأمین نیازهای خود به خرید اقساطی روی بیاورند، اما این شرایط، فرصتی برای سودجویی دلالان فراهم کرده است. فروشگاه‌های بزرگی که فروش بدون چک، ضامن و پیش‌پرداخت را تبلیغ می‌کنند، از این روش سود قابل توجهی کسب می‌کنند. این زنجیره فروش به بانک‌هایی متصل است که مشتریان را برای مدت طولانی بدهکار کرده و جمعیت بزرگی از مردم را ملزم به پرداخت اقساط ماهانه می‌کنند.
راهکارهای تعدیل بازار
سیاست‌های تنظیم بازار، مانند طرح کالابرگ، می‌توانند تا حدی نیازهای اولیه مردم را تأمین کرده و ضرورت خرید اقساطی کالاهای اساسی را کاهش دهند. حمید حاج اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی، در گفتگو با اخبار جهان می‌گوید: «طرح کالابرگ زمانی موفق است که دولت کالاهای مورد نیاز را پیش از توزیع‌کنندگان داخلی خریداری کند یا با دلار حمایتی وارد و ذخیره نماید و سپس با قیمتی کمتر از بازار بین گروه‌های هدف توزیع کند تا قیمت‌ها کنترل شوند.»
طبقه متوسط؛ هدف اصلی فروش اقساطی
طرح‌های خرید اقساطی کالاهای مصرفی، عمدتاً برای طبقه متوسط حقوق‌بگیر طراحی شده‌اند. اقشار کم‌درآمد جامعه که درآمد ثابتی ندارند، معمولاً وارد این فرآیند نمی‌شوند. هرچند گفته می‌شود برخی وام‌دهندگان خرد، کارت یارانه را به عنوان ضمانت قبول می‌کنند، اما مبالغ این وام‌ها برای تأمین نیازهای اساسی این طبقه کافی نیست. هدف اصلی فروش اقساطی، افرادی هستند که درآمد ماهانه دارند و می‌توانند به اعتبار آن خرید کنند، حتی اگر این درآمد ناچیز باشد و ارزش آن به مرور زمان کاهش یابد.
منبع: همشهری
