به گزارش وبسایت اخبار جهان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند – دیپلمات‌ها و تحلیلگران بر این باورند که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، که بر اساس توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی) لغو شده بود، کشورهای غربی را به نقطه شروع در زمینه چگونگی نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران بازمی‌گرداند.
کشورهای اروپایی شامل فرانسه، انگلیس و آلمان (معروف به E۳) امیدوار بودند که تهدید به فعالسازی «مکانیسم ماشه» یا همان «بازگشت سریع» تحریم‌ها، ایران را وادار به پذیرش خواسته‌هایی نظیر اجازه بازگشت فوری بازرسان هسته‌ای سازمان ملل به تاسیسات اتمی کند؛ تاسیساتی که در ماه ژوئن مورد هدف قرار گرفتند. همچنین، این کشورها خواستار ازسرگیری مذاکرات با آمریکا در مورد فعالیت‌های اتمی ایران بودند.
با وجود تلاش‌های دیپلماتیک فشرده در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، گروه E۳ مدعی شد که ایران اقدامات قابل توجهی انجام نداده تا از اجرایی شدن «بازگشت سریع» تحریم‌ها در روز یکشنبه جلوگیری کند. این اتفاق، یک ماه پس از آغاز فرآیند ۳۰ روزه فعالسازی این مکانیسم رخ داد.
یک نماینده مجلس ایران، که به دلیل حساسیت مذاکرات خواست نامش فاش نشود، در ساعات پایانی مذاکرات اظهار داشت: «مکانیسم بازگشت سریع، آخرین تیر ترکش غرب است. اگر آن‌ها ماشه را بکشند، دیگر چیزی برایشان باقی نخواهد ماند. چماقی که بالای سر ما نگه داشته‌اند، اگر استفاده شود، تمام می‌شود و آن‌ها دیگر هیچ اهرم فشاری نخواهند داشت.»
در مقابل، دیپلمات‌های غربی معتقدند که آمریکا و E۳، برعکس، اهرم پیشنهاد لغو این تحریم‌ها و تحریم‌های دیگر را در اختیار دارند. با این حال، فرآیند لغو تحریم‌ها کاری دشوار است و احتمال کمتری دارد که به امتیازات سریعی مانند آنچه E۳ اخیراً به دنبال آن بود، منجر شود.
«اریک برور» از اندیشکده «ابتکار تهدید هسته‌ای» در این خصوص گفت: «آمریکا با خروج از برجام و اعمال تحریم ها، “برگ برنده” خود را بازی کرد. در حالی که برنامه هسته‌ای ایران برای مدتی با عقب‌افتادگی مواجه شده، اما از بین نرفته است. ایران تمایلی به پذیرش شرایط آمریکا برای یک معامله ندارد. با این حال، آمریکا همچنان برای هر راه‌حل پایداری به یک معامله نیاز دارد؛ بنابراین از بسیاری جهات، غرب به نقطه شروع خود بازگشته است.»
توافق سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵) بین تهران و کشورهای بزرگ، فعالیت‌های اتمی ایران را در ازای لغو تحریم‌ها محدود کرد. این توافق به مدت دو سال طبق برنامه پیش رفت تا اینکه دونالد ترامپ در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) واشنگتن را از آن خارج کرد و تحریم‌های آمریکا را مجدداً اعمال نمود. تهران نیز در پاسخ به این اقدام، غنی‌سازی اورانیوم را سرعت بخشید.
کشورهای غربی مدعی هستند که هیچ توجیه غیرنظامی برای غنی‌سازی پیشرفته اورانیوم توسط ایران وجود ندارد و نگرانند که ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کند. این در حالی است که ایران همواره این موضوع را رد کرده و اعلام کرده که به دنبال ساخت بمب اتمی نیست.
با اجرایی شدن «بازگشت سریع» تحریم‌ها، ایران اعلام کرده است که به طور دیپلماتیک تلافی خواهد کرد و احتمالاً همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را کاهش خواهد داد. این در حالی است که کشورهای غربی و IAEA خواستار پاسخ در مورد وضعیت ذخیره بزرگ اورانیوم با غنای بالای ایران هستند.
یک مقام ارشد ایرانی دقیقاً قبل از اجرایی شدن این مکانیسم اظهار داشت: «اگر مکانیسم بازگشت سریع فعال شود و تحریم‌ها بازگردند، ما قطعاً رابطه خود با IAEA را بازبینی خواهیم کرد و محدودیت‌ها بر بازرسی‌ها قطعاً سخت‌تر خواهد شد.»
مجلس ایران پس از حملات صورت گرفته، قانونی را تصویب کرد که همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد و الزام کرد که بازرسی‌ها باید توسط شورای عالی امنیت ملی ایران تأیید شوند. ایران و IAEA در این ماه توافقی اعلام کردند که قرار بود راه را برای ازسرگیری کامل بازرسی‌ها هموار کند، اما از آن زمان پیشرفت چندانی حاصل نشده است.
دیپلمات‌های E۳ گفته‌اند که به همان استراتژی خود از سال ۲۰۰۳ بازخواهند گشت: ترکیبی از فشار و گفت‌وگو. با این حال، در مغایرت با یک دهه پیش، اکنون قدرت‌های بزرگ به دلیل رویداد‌هایی مانند جنگ اوکراین دچار اختلاف شده‌اند که فشار آوردن به ایران برای توافق را دشوارتر می‌سازد.
روسیه و چین در بعد از ظهر روز جمعه در شورای امنیت سازمان ملل تلاشی برای جلوگیری از «بازگشت سریع» انجام دادند که ناموفق بود.
یک دیپلمات از گروه E۳ گفت: «همکاری ایران با IAEA در حال حاضر محدود است و ممکن است محدودتر شود، اما فکر نمی‌کنم آن‌ها آنقدر پیش روند که از NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) خارج شوند.» او افزود که فکر نمی‌کند چین یا روسیه قبول کنند که ایران برای ساخت بمب عجله کند و «اگر چنین کردند، اسرائیل تحمل نخواهد کرد.»
یک مقام اسرائیلی گفت اسرائیل در حال حاضر دلیلی برای ازسرگیری حملات به ایران ندارد، مگر اینکه تهران برنامه هسته‌ای خود را مخفیانه پیش ببرد.
به نظر می‌رسد بن‌بست دیپلماتیک وارد مرحله‌ای پرتنش و طولانی شده است و اقدامات عملی ایران احتمالاً در غیاب بازرسان IAEA افزایش خواهد یافت.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
