به گزارش اخبار جهان به نقل از آرشیو عکس‌های وزارت امور خارجه، تصویری از عباسعلی خلعتبری، وزیر امور خارجه در دوران پهلوی، همراه با دو چهره سرشناس دیگر در عرصه سیاست خارجی ایران، منتشر شده است. این عکس، علاوه بر ارزش تاریخی خود، به یادآوری یکی از مهمترین رویدادهای دیپلماسی ایران در قرن بیستم، یعنی امضای پیمان ۱۹۷۵ الجزایر، می‌پردازد. در این تصویر، خلعتبری در مرکز قرار دارد و در سمت چپ او، احمد میر فندرسکی، وزیر امور خارجه پس از وی، دیده می‌شود. در سمت راست تصویر نیز اردشیر زاهدی، آخرین سفیر ایران در ایالات متحده آمریکا، حضور دارد.
پیمان الجزایر، نقطه عطف مهمی در روابط ایران و عراق محسوب می‌شود. این پیمان، که در سال ۱۹۷۵ میلادی در الجزیره به امضا رسید، مرز آبی دو کشور را در اروندرود تعیین کرد و به دهه‌ها اختلاف و تنش مرزی میان دو کشور پایان داد. این توافق، که تحت نظارت سازمان ملل متحد به انجام رسید، پس از مذاکرات طولانی و پیچیده میان دو کشور حاصل شد و نقش مهمی در تثبیت مرزهای آبی دو کشور در خلیج فارس ایفا کرد. قبل از امضای این پیمان، اختلافات مرزی در اروندرود، به ویژه در مورد مسیر آبراهه، موجب کشمکش‌های متعددی شده بود که گاهی به درگیری‌های نظامی نیز منجر می‌شد. تعیین مرزهای دقیق با این پیمان، به کاهش تنش‌ها در منطقه و بهبود روابط دو کشور کمک شایانی کرد.
اما پیمان الجزایر، تنها جنبه سیاسی و مرزی نداشت. این پیمان، در بستر روابط پیچیده ژئوپلیتیکی خاورمیانه و رقابت‌های قدرت‌های بزرگ آن زمان امضا شد. برخی تحلیلگران معتقدند امضای این پیمان، نشانه‌ای از سیاست خارجی تعادلی و pragmatist ایران در آن دوران بوده است. ایران با امضای این پیمان، ضمن حل اختلاف مرزی با عراق، تلاش می‌کرد تا از تعاملات منطقه‌ای سود ببرد و از تنش‌های اضافی در منطقه جلوگیری کند. علاوه بر این، پیمان الجزایر، نشان دهنده توانایی دیپلماسی ایران در حل و فصل اختلافات مرزی با همسایگان خود، با استفاده از مکانیسم‌های بین‌المللی است. این موفقیت دیپلماتیک، نقش مهمی در ارتقای جایگاه ایران در روابط بین‌الملل و خاورمیانه داشت.
نقش شخصیت‌هایی مانند عباسعلی خلعتبری، احمد میر فندرسکی و اردشیر زاهدی، در امضای پیمان الجزایر و شکل گیری سیاست خارجی ایران در آن دوران، غیرقابل انکار است. این سه دیپلمات، تجربیات ارزشمندی در مذاکرات بین‌المللی و درک عمیقی از پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی منطقه داشتند. تصویری که از این سه نفر منتشر شده، فراتر از یک عکس یادگاری ساده، گویای بخشی از تاریخ دیپلماسی ایران است و به ما یادآور می‌شود که چگونه دیپلماسی هوشمندانه می‌تواند نقش مهمی در حل و فصل اختلافات منطقه‌ای داشته باشد.
ارزیابی اهمیت پیمان الجزایر، نیازمند توجه به زمینه تاریخی آن است. این پیمان، در دوره‌ای امضا شد که ایران در اوج اقتدار اقتصادی خود به سر می‌برد و روابط با غرب نیز در وضعیت نسبتا خوبی بود. این شرایط، فضای مناسب‌تری برای مذاکره و توافق با عراق فراهم کرده بود. با این حال، پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ و تغییر در ساختار سیاسی کشور، این توافق بارها مورد بازبینی و نقد قرار گرفت و سرانجام در جریان جنگ ایران و عراق به طور کامل نقض شد. نقض این پیمان، بسیاری از اختلافات مرزی قبلی را دوباره احیا کرد و زمینه ساز تنش‌های جدیدی شد که تا سال‌ها گریبانگیر دو کشور بود. این تجربه‌ی تلخ، نشان می‌دهد که پایبندی به توافقات بین‌المللی و رعایت قواعد حقوقی، از اهمیت بسیار زیادی در روابط بین‌الملل برخوردار است.
امضای پیمان ۱۹۷۵ الجزایر، اگرچه در نهایت پایدار نماند، اما به عنوان یک رویداد مهم و نمونه‌ای از دیپلماسی ایران در آن دوران، همواره مورد توجه محققان و تحلیلگران خواهد بود. این عکس، به عنوان یک سند تاریخی، به ما فرصتی می‌دهد تا به بررسی زمینه تاریخی امضای این پیمان، و تحلیل پیامدهای آن، بپردازیم. این رویداد، درسی ارزشمند برای دیپلماسی امروزی به ما می‌دهد: ضرورت توجه به عوامل داخلی و خارجی در سیاست خارجی، اهمیت پایبندی به توافقات بین‌المللی و نقش دیپلماسی هوشمندانه در حل و فصل اختلافات منطقه‌ای.
منبع: آرشیو عکس‌های وزارت امور خارجه
