به گزارش وبسایت اخبار جهان، اگر تا به حال مجبور به مصرف قرص یا شربت تلخی شده‌اید، احتمالاً این سوال برایتان پیش آمده که چرا داروها طعم مطلوبی ندارند. پاسخ این پرسش به عوامل متعددی بستگی دارد. بسیاری از داروها ریشه در ترکیبات طبیعی دارند که در طول فرآیند تکامل، طعم تلخی به خود گرفته‌اند تا از خورده شدن آن‌ها توسط حیوانات جلوگیری شود. علاوه بر این، ماده فعال دارو باید به گونه‌ای طراحی شود که اثر درمانی خود را حفظ کند، در بدن پایدار بماند و به خوبی جذب شود. در نهایت، محدودیت‌های موجود در فناوری تولید دارو باعث می‌شود که همیشه نتوان طعم نامطبوع دارو را به طور کامل پوشاند یا آن را شیرین کرد. مجموع این عوامل باعث می‌شود که تجربه مصرف دارو برای بسیاری از بیماران ناخوشایند باشد.
بسیاری از داروها از ترکیبات طبیعی (گیاهان، قارچ‌ها یا جانوران دریایی) مشتق شده‌اند که طی میلیون‌ها سال برای دفاع در برابر شکارچیان یا رقبا تکامل یافته‌اند. به نقل از لایوساینس، بسیاری از این ترکیبات دارای طعم تلخ یا زننده هستند تا حیوانات را از خوردن آن‌ها بازدارند. زمانی که انسان‌ها این ترکیبات را به عنوان دارو مصرف می‌کنند، همان سیگنال تلخی که منشأ آن برای بقا بوده است، برای ما ناخوشایند جلوه می‌کند.
از منظر زیستی، بدن انسان دارای گیرنده‌های چشایی تلخ است که در زبان و بخش‌هایی از دستگاه گوارش قرار دارند. این گیرنده‌ها به ما کمک می‌کنند تا ترکیبات بالقوه سمی را شناسایی کرده و از مصرف آن‌ها اجتناب کنیم. داروها، حتی اگر مفید باشند، از نظر بدن ما به عنوان مواد خارجی قوی تلقی می‌شوند و بنابراین طعمی هشداردهنده دارند.
هنگامی که قرص یا شربت دارویی تولید می‌شود، صرفاً وجود ماده فعال کافی نیست. این ماده باید به گونه‌ای فرموله شود که در بدن به خوبی جذب شود، پایداری لازم را داشته باشد، بدون تجزیه شدن اثر خود را حفظ کند و در نهایت به طور مؤثر به هدف درمانی برسد. برای دستیابی به این ویژگی‌ها، از اجزای کمکی استفاده می‌شود که مواد بی‌اثر هستند و در فرآیند تولید نقش دارند. اگرچه افزودن طعم‌دهنده‌ها ممکن است به پوشاندن طعم نامطبوع کمک کند، بسیاری از طعم‌دهنده‌ها یا شیرین‌کننده‌ها ممکن است بر عملکرد دارو تأثیر بگذارند یا پایداری آن را تغییر دهند یا با ماده فعال تداخل کنند. بنابراین، اولویت طراحان دارو اغلب بر حفظ عملکرد و پایداری دارو است تا ایجاد طعم مطلوب.
خوشایند بودن دارو تنها به طعم آن محدود نمی‌شود، بلکه ترکیبی از طعم، بو، بافت، عطر و پس‌مزه را در بر می‌گیرد. ممکن است یک دارو هنگام مصرف طعمی قابل قبول داشته باشد، اما پس از بلعیدن، پس‌مزه‌ای تلخ یا ناخوشایند ایجاد کند. بنابراین، تجربه کلی بیمار از دارو، نه فقط مزه اولیه، بر پذیرش و مصرف منظم آن تأثیر می‌گذارد.
برای گروه‌های حساس مانند کودکان یا سالمندان، طعم ناخوشایند دارو می‌تواند مانع جدی باشد و باعث شود دارو را بیرون بریزند، آن را نبلعند یا به موقع مصرف نکنند. در واقع، گزارش شده است که بیش از ۹۰ درصد پزشکان اطفال، طعم نامطبوع داروها را بزرگ‌ترین مانع برای تکمیل درمان می‌دانند. در درمان‌هایی مانند داروهای ضد ویروس برای HIV، تلخی زیاد دارو، به ویژه در کودکان، مشکلی واقعی برای پایبندی به درمان است.
شرکت‌های دارویی و محققان حوزه علوم پزشکی و داروسازی تلاش کرده‌اند با به کارگیری مجموعه‌ای از راهکارهای نوآورانه و فناورانه، تلخی و طعم ناخوشایند داروها را کاهش دهند یا آن‌ها را به شکلی دلپذیرتر برای مصرف‌کنندگان عرضه کنند تا بر این چالش مهم که همان طعم ناخوشایند بسیاری از داروها است و می‌تواند مانعی برای مصرف منظم و پایبندی بیماران به درمان باشد، غلبه کنند.
پوشش‌دهی قرص یکی از این راهکارها است: استفاده از پوشش شیرین یا ژلاتینی روی قرص به منظور جلوگیری از تماس مستقیم ماده فعال با زبان. به عنوان مثال، ایبوپروفن گاهی اوقات با روکش شیرین تولید می‌شود.
استفاده از طعم‌دهنده‌ها و شیرین‌کننده‌ها: در داروهای مایع یا شربتی، افزودن طعم‌دهنده می‌تواند تلخی را کمتر کند، هرچند انتخاب آن آسان نیست، زیرا ممکن است اثربخشی دارو را تغییر دهد.
تغییر ساختار شیمیایی دارو: گاهی اوقات ساختار دارو به گونه‌ای تغییر داده می‌شود که تلخی آن کاهش یابد، اما همچنان اثر درمانی آن حفظ شود.
ایجاد مدل‌های پیش‌بینی تلخی با استفاده از هوش مصنوعی: پژوهشگران در دانشگاه‌ها از “زبان الکتریکی” یا حسگرهای مصنوعی استفاده می‌کنند تا تلخی داروها را از قبل پیش‌بینی کرده و در مرحله طراحی اصلاح کنند.
برای کاهش حس تلخی داروها، چند راهکار ساده می‌تواند به بیماران کمک کند. یکی از این روش‌ها قرار دادن قرص در قسمت پشتی زبان و بلعیدن سریع آن با آب است که تماس ماده فعال با جوانه‌های چشایی را به حداقل می‌رساند.
همچنین، گرفتن بینی هنگام مصرف دارو مؤثر است؛ زیرا حدود ۸۰ درصد تجربه طعم به حس بویایی مربوط می‌شود و با این کار شدت مزه ناخوشایند کاهش می‌یابد. راهکار دیگر، پوشاندن قرص با مواد شیرین مانند عسل یا شربت است؛ البته تنها در صورتی که مصرف چنین ترکیبی از نظر پزشکی و شرایط فردی مجاز باشد.
منبع : لایوساینس
