به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، استان کرمانشاه، علی‌رغم جایگاه ممتاز خود به عنوان قطب اصلی تولید نخود در ایران، با چالش‌های جدی در زنجیره ارزش این محصول استراتژیک مواجه است. سال‌هاست کشاورزان زحمتکش این دیار سهم ناچیزی از سود نهایی تولید نخود را نصیب خود می‌کنند و بخش اعظم منافع به جیب دلالان و واسطه‌ها سرازیر می‌شود. این مسئله، چرخه معیوبی را ایجاد کرده که تداوم آن می‌تواند امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی این منطقه را به خطر اندازد.
در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، سطح زیر کشت نخود در کرمانشاه به بیش از ۵۰ هزار هکتار رسید و حدود ۴۳ هزار تن محصول برداشت شد. این رقم، رشد قابل توجهی نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد و از پتانسیل عظیم این استان در تولید و حتی صادرات نخود حکایت دارد. میانگین عملکرد نخود در روش‌های سنتی کشت حدود ۴۵۰ کیلوگرم در هکتار است، اما با استفاده از روش‌های نوین، این میزان به ۱.۵ تن در هکتار قابل افزایش است. این امر نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در دانش و فناوری می‌تواند بهره‌وری را به طور قابل توجهی افزایش دهد. بیش از نیمی از نخود تولیدی کشور در دیم‌زارهای کرمانشاه تولید می‌شود و هزاران خانواده روستایی از این راه امرار معاش می‌کنند. برداشت و فرآوری نخود نیز فرصت‌های شغلی برای زنان و جوانان روستایی ایجاد کرده است. فعالیت‌هایی مانند پاک کردن، بسته‌بندی، تولید لپه و آرد نخودچی و حتی برپایی کارگاه‌های کوچک نخود برشته، نقش مهمی در اقتصاد خانوارهای روستایی ایفا می‌کند، به ویژه در شهرستان‌هایی مانند سنقر، کنگاور و صحنه.
با وجود این ظرفیت‌ها، موانع متعددی بر سر راه کشاورزان نخودکار استان کرمانشاه قرار دارد. نبود ماشین‌آلات برداشت پیشرفته، نوسان شدید قیمت در فصل برداشت، ضعف در صنایع بسته‌بندی و برندسازی، از جمله این موانع هستند. اما مهم‌ترین چالش، حضور پررنگ دلالان است که با خرید محصول با کمترین قیمت ممکن از کشاورزان، سود کلانی را به جیب می‌زنند. نبود انبارهای مناسب، تاخیر در خرید تضمینی و ضعف تعاونی‌های روستایی، کشاورزان را مجبور به فروش فوری محصول می‌کند و این امر، زمینه‌ساز سودجویی بیشتر واسطه‌ها می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد که سهم کشاورز از سود نهایی بازار تنها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است، در حالی که واسطه‌ها بیش از ۶۰ درصد سود خالص را به خود اختصاص می‌دهند. این نابرابری اقتصادی، تداوم رنج برای کشاورزان و رفاه برای دلالان را به همراه دارد.
مجتبی حاتمی، معاون امور زراعت جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، در گفتگو با اخبار جهان، رتبه نخست کرمانشاه در سطح کشت و تولید نخود کشور را تایید کرد و از نخود کرمانشاه به‌عنوان یک برند معتبر صادراتی یاد کرد. وی سطح کشت نخود در سال جاری را بیش از ۱۶۰ هزار هکتار و میزان برداشت را بیش از ۱۱۱ هزار تن اعلام کرد و افزود که این میزان کشت، برای ۱۵۷۰۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده است. حاتمی به توسعه کشت نخود پاییزه از ارقام اصلاح‌شده اشاره کرد و گفت که این ارقام، عملکرد بالاتری داشته و در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر هستند. وی همچنین بر اهمیت تکمیل زنجیره ارزش نخود، توسعه صنایع تبدیلی، ساماندهی صادرات و کاهش خام‌فروشی تاکید کرد و نوسان قیمت و ممنوعیت‌های صادراتی را از مشکلات عمده کشاورزان عنوان کرد.
احمد رضایی، یکی از کشاورزان نخودکار کرمانشاهی، در گفتگو با اخبار جهان، به مشکلات متعددی اشاره کرد. کمبود آب، آفات و بیماری‌ها، قیمت بالای نهاده‌های کشاورزی، دلالان، عدم قیمت‌گذاری عادلانه و نبود ماشین‌آلات برداشت پیشرفته، از جمله این مشکلات بود. وی تاکید کرد که ادامه این روند، بسیاری از کشاورزان را مجبور به رها کردن زمین‌های خود خواهد کرد. محمد قاسمی، کشاورز دیگری از کرمانشاه، در مصاحبه با اخبار جهان، نبود صنایع تبدیلی، فقدان خرید تضمینی و ممنوعیت‌های صادراتی را از چالش‌های اصلی دانست و خواستار ایجاد خرید تضمینی، احداث صنایع تبدیلی و جایگزینی محدودیت‌های منطقی به جای ممنوعیت‌های کلی در حوزه صادرات شد.
کارشناسان معتقدند برای حل این مشکلات، باید تعاونی‌های محلی تقویت شوند، صنایع بسته‌بندی مدرن ایجاد گردد، خرید تضمینی به طور واقعی اجرا شود و برندسازی «نخود کرمانشاه» در سطح ملی و بین‌المللی دنبال گردد. تنها در این صورت است که می‌توان عدالت اقتصادی را در این حوزه برقرار کرد و آینده‌ای روشن‌تر برای کشاورزان و محصول استراتژیک نخود کرمانشاه رقم زد. وضعیت کنونی نشان می‌دهد که نیاز به یک برنامه جامع و هماهنگ برای حمایت از کشاورزان و ساماندهی بازار نخود در کرمانشاه وجود دارد. عدم توجه به این مسئله می‌تواند منجر به کاهش تولید، از دست رفتن فرصت‌های شغلی و تضعیف امنیت غذایی کشور شود.
منبع: خبرگزاری مهر
