به گزارش اخبار جهان به نقل از منابع خبری، توزیع نامتوازن پزشکان در ایران، چالشی جدی و دیرینه در نظام سلامت این کشور است. این موضوع، نه تنها دسترسی به خدمات پزشکی باکیفیت را برای بسیاری از شهروندان، به ویژه در مناطق محروم، دشوار کرده، بلکه به فرار مغزها و مهاجرت گسترده پزشکان نیز دامن زده است. در حالی که برخی این مشکل را ناشی از قدرت مافیای پزشکی می‌دانند، بسیاری بر نحوه توزیع نامناسب و مدیریت ناکارآمد منابع انسانی در این زمینه تأکید می‌کنند.
تمرکز بیش از حد پزشکان در کلان‌شهرها، به ویژه تهران، تصویر نگران‌کننده‌ای از این نابرابری را ترسیم می‌کند. حدود ۴۵ درصد از پزشکان متخصص ایران در تهران فعالیت می‌کنند. این در حالی است که مناطق محروم، به‌ویژه شهرهای کوچک و روستاها، با کمبود شدید پزشک متخصص روبرو هستند. برای نمونه، در سال ۱۳۹۵، دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۸۹ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، بالاترین نسبت متخصص به جمعیت را داشت، در حالی که این نسبت در دانشگاه علوم پزشکی جیرفت تنها ۱۰ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بود. این اختلاف فاحش، شکاف عمیقی در دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی بین مناطق مختلف کشور ایجاد کرده است. حتی در سال‌های اخیر و با وجود تلاش‌های اعلام شده، این نابرابری‌ها همچنان پابرجا هستند. به عنوان مثال، در سال 1404 همچنان برخی مناطق با کمبود پزشک متخصص مواجه‌اند. برخی شهرستان‌های خوزستان حتی فاقد پزشک متخصص در رشته‌های کلیدی مانند رادیولوژی و بیماری‌های عفونی هستند. این کمبودها بیماران را مجبور به مسافت‌های طولانی و سفر به شهرهای بزرگ برای دریافت خدمات درمانی می‌کند. این مسئله نه تنها هزینه‌های درمانی را افزایش می‌دهد، بلکه دسترسی به درمان به موقع را نیز برای بسیاری از بیماران دشوار می‌سازد. تفاوت چشمگیر در توزیع پزشکان در سال ۱۳۸۹ نیز قابل تأمل است؛ استان یزد با ۱۹.۲۲ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بالاترین شاخص و سیستان و بلوچستان با ۸ متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر پایین‌ترین شاخص را دارا بودند.
این نابرابری‌ها در سطح تخصصی نیز مشهود است. از حدود ۴۰ هزار پزشک متخصص و فوق‌تخصص در ایران، تنها ۱۷ هزار نفر (۴۳.۶ درصد) در بخش دولتی یا نهادهای عمومی غیردولتی فعالیت می‌کنند. نسبت کلی پزشکان (عمومی و متخصص) به جمعیت ایران، حدود ۱.۶ تا ۱.۶۵ به ازای هر هزار نفر است که به‌طور قابل توجهی کمتر از توصیه سازمان بهداشت جهانی (۲.۵ پزشک به ازای هر هزار نفر) می‌باشد. در سال ۱۳۹۵، بیشترین تعداد متخصصان در رشته زنان و زایمان و فوق تخصص‌ها (۴,۷۴۷ نفر) و کمترین تعداد در رشته سالمندان (۴ نفر) گزارش شده است. رشته‌هایی مانند جراحی مغز و اعصاب (با ۹۴۵ متخصص در سال ۲۰۱۸)، به دلیل وسعت جغرافیایی ایران و کمبود نیروی انسانی در مناطق محروم، با چالش‌های جدی روبرو هستند. این عدم توازن در تخصص‌ها نیز به ناهمگونی در ارائه خدمات درمانی در سراسر کشور دامن می‌زند.
عوامل متعددی در این بحران نقش دارند. سیاست‌های دستوری وزارت بهداشت، حقوق پایین، مالیات بالا و شرایط کاری نامناسب، بسیاری از پزشکان را به مهاجرت ترغیب کرده است. بر اساس گزارش‌ها، بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴، حدود ۱۶ هزار پزشک به دلیل شرایط نامساعد از ایران مهاجرت کرده‌اند. این امر، به کاهش نیروی انسانی در نظام سلامت و تشدید بحران کمبود پزشک در مناطق مختلف کشور منجر شده است. علاوه بر این، انحصار آموزش پزشکی، محدودیت‌های صدور مجوز مطب، و تعارض منافع در وزارت بهداشت (که برخی مدیران آن خود پزشک هستند) به‌عنوان موانع اصلی در بهبود توزیع پزشکان مطرح شده‌اند. مناطقی مانند هرمزگان نیز به دلیل همین سیاست‌های دستوری، با بی‌رغبتی پزشکان به کار مواجه هستند.
مشکل اصلی نه تنها تعداد کم پزشکان، بلکه توزیع ناعادلانه و مدیریت ناکارآمد منابع انسانی در این بخش است. تمرکز پزشکان در بخش خصوصی در شهرهای بزرگ، منجر به کمبود نیروی متخصص در بیمارستان‌های دولتی مناطق محروم شده است. بنابراین، حل این معضل نیازمند یک رویکرد جامع و چندوجهی است که شامل اصلاحات در سیاست‌های وزارت بهداشت، بهبود شرایط کاری و رفاهی پزشکان، افزایش ظرفیت آموزش پزشکی در رشته‌های مورد نیاز، و به‌کارگیری استراتژی‌های هوشمندانه برای توزیع عادلانه پزشکان در سراسر کشور می‌شود. این موضوع، نیاز به همکاری بین‌بخشی، برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت دارد تا به عدالت در دسترسی به خدمات سلامت برای همه شهروندان ایرانی دست یابیم. اخبار جهان پیگیر این موضوع خواهد بود و به تحلیل و بررسی آخرین تحولات در این زمینه خواهد پرداخت.
منبع: منابع خبری
