به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، اولین نشست از سلسله نشست‌های بررسی چهار دهه سینمای دفاع مقدس، چهارشنبه ۲۶ شهریور در موزه سینما برگزار شد. این نشست با نمایش قسمت اول و دوم مستند «پرده‌خوانی سینمای جنگ» و حضور سازندگان مستند، آریان عطارپور و فرزاد خشنودان، و همچنین جواد طوسی، منتقد سینما، همراه بود. مستند «پرده‌خوانی سینمای جنگ» به کارگردانی آریان عطارپور، به بررسی تحولات سینمای دفاع مقدس در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ می‌پردازد.
عطارپور در این نشست، به تشریح فرآیند خلق این مستند پرداخت و از همکاری خود با فرزاد خشنودان، پژوهشگر فیلم، سخن گفت. وی با اشاره به تغییرات عظیم سینمای ایران در فاصله کوتاهی پس از انقلاب اسلامی، به تولد زیرگونه سینمای دفاع مقدس اشاره کرد و تأکید کرد که مستند، تمرکز خود را بر جنگ ایران و عراق گذاشته و به بررسی التهابات پیش از انقلاب و ضعف سینمای جنگ در آن دوره نیز پرداخته است. خشنودان، پژوهشگر فیلم، نیز از شش ماه زمان صرف‌شده برای پژوهش سخن گفت که شامل مطالعه منابع مختلف، از کتاب‌ها و نشریات تا آثار سینمایی، بوده است. وی اذعان داشت که بدون دانش و تجربیات قبلی، گردآوری اطلاعات در این مدت زمان کوتاه ممکن نبوده است. هدف اصلی، مرور کامل سینمای جنگ ایران از اولین فیلم جنگی تا سال ۱۴۰۰ بوده است. خشنودان همچنین به محدودیت در تعداد مصاحبه‌شوندگان به دلیل عدم دسترسی به برخی افراد و عدم همکاری برخی دیگر اشاره کرد و این موضوع را دلیل اصلی تکیه بر راوی اصلی در روایت فیلم عنوان نمود. او نگاه پژوهشی خود و همکارش را به عنوان نسلی پس از جنگ، به این نوع سینما تشریح کرد؛ نگاهی که در کنار بررسی خود پدیده، ظرفیت‌های سینمایی آن را نیز مورد کنکاش قرار می‌دهد.
جواد طوسی، منتقد سینما، با اشاره به اهمیت ژانر سینمای دفاع مقدس و مسیر پر فراز و نشیب شکل‌گیری آن، بر نقش شرایط اجتماعی و تاریخی جامعه و جنگ هشت ساله ایران و عراق تأکید کرد. وی خاطرنشان ساخت که فیلمسازانی همچون رسول ملاقلی‌پور، ابراهیم حاتمی‌کیا، احمدرضا درویش، کمال تبریزی و جمال شورجه، با حضور مستقیم در جبهه و مواجهه با رزمندگان، توانستند تصویری اولیه از این ژانر ارائه دهند. طوسی با بیان اینکه سینمای جنگ ایران به‌طور تدریجی قابلیت‌های خود را نشان داد، به ویژگی‌های متمایز آن در مقایسه با نمونه‌های مشابه در سایر کشورها اشاره کرد و حضور رزمندگان در جنگ را عاملی تعیین‌کننده در این تمایز دانست.
در ادامه، طوسی به نقد مستند «پرده‌خوانی سینمای جنگ» پرداخت و ضمن اشاره به کدگذاری‌های احتمالی از سوی سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده، بر اهمیت پژوهش دقیق و توانایی کارگردان و پژوهشگر در غلبه بر این کدگذاری‌ها تأکید کرد. وی در این باره گفت: «در اینجا آمیزه‌ای از نقاط قوت و ضعف در وجه پژوهشی دیده می‌شود. به طور مشخص روشن است که روی حوزه پژوهشی کار شده و به همین دلیل، متریال کلامی و راوی که عهده‌دار تشریح و تعریف موقعیت‌هاست، نقش اصلی و محوری دارد؛ به‌نحوی‌که می‌توان گفت شخصیت اصلی و مرکزی اثر، همین راوی و پژوهش کلامی است.» طوسی همچنین معتقد بود که حضور پررنگ پژوهشگران در مستند، گاهی مانع از بیان کامل دیدگاه کارشناسان شده و باعث شده است که در برخی موارد، تحلیل‌های پژوهشگران بر دیدگاه کارشناسان غلبه یابد. با این حال، وی به نگاه منصفانه و عدالت‌خواهانه فیلم نسبت به فیلمسازان گذشته و داوری منصفانه آن، حتی در نقد آثار شاخص، اشاره کرد.
طوسی در ادامه به وضعیت کنونی سینمای دفاع مقدس پرداخت و با اشاره به فراز و فرودهای این ژانر و پیشتازی هنرمندان در فرهنگ‌سازی نسبت به سیاست‌گذاران، به نمونه‌هایی همچون فیلم‌های محمدعلی باشه‌آهنگر مانند «فرزند خاک» و «ملکه» اشاره کرد که نگاه انسانی و انسان‌دوستانه‌ای حتی به شخصیت‌های دشمن دارند. او ضعف در ایجاد آشتی ملی در بخش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و کم‌کاری سیاست‌گذاران فرهنگی را عاملی در تبدیل شدن سینمای جنگ به ابزار بیلان کاری و ویترین فرهنگی عنوان کرد و افزود که عدم توجه به بودجه و بازگشت سرمایه، بسیاری از فیلم‌های اخیر سینمای جنگ را از اکران عمومی محروم کرده است. وی با اشاره به جنگ ۱۲ روزه و ضرورت استفاده مؤثر از سینما برای نشان دادن چهره واقعی دشمن و بهره‌برداری درست از الگوهای تاریخی، بر اهمیت هوشمندی در استفاده از رسانه‌های سینمایی تأکید کرد و هشدار داد که عدم توجه به این امر منجر به از دست رفتن فرصت‌های آموزشی، فرهنگی و تاریخی خواهد شد.
در پایان، آریان عطارپور، مستندساز، به مخالفت‌های جدی با برخی فیلم‌های ساخته‌شده در دوره قبل از انقلاب و عدم نمایش برابر و یکسان برای همه آثار اشاره کرد و نمونه‌هایی مانند توقیف «باشو غریبه کوچک» و پایین کشیدن «برزخی‌ها» از پرده را مثال زد. او افزود که حتی نوشتن درباره برخی از این آثار در مجلات سینمایی ممنوع بود.
منبع: خبرگزاری مهر
