به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری تسنیم، رهبری سید حسن نصرالله در جنبش حزب‌الله لبنان، تحولات چشمگیری را در این سازمان رقم زد و آن را از یک نیروی نامتمرکز به یک نیروی مدافع ملی تبدیل کرد. این تحول با پایان اشغال جنوب لبنان در سال 2000 و پیروزی مقاومت در جنگ 33 روزه سال 2006 تثبیت شد.
مقاومت لبنان در این جنگ، نه تنها در برابر ارتش اسرائیل ایستادگی کرد، بلکه مانع از دستیابی آن به اهداف استراتژیک خود شد. این پیروزی، از دیدگاه بسیاری از پژوهشگران، به منزله تثبیت “بازدارندگی متقارن” برای یک دولت کوچک در برابر یک قدرت نظامی برتر تلقی می‌شود.
در مباحث مربوط به دولت‌ـ‌ملت‌سازی، این تجربیات نوعی “انسجام از پایین به بالا” را به وجود آورد، به این معنا که مردم حول یک ایده مشترک یعنی استقلال و کرامت ملی، در برابر تهدید خارجی متحد شدند. چنین انسجامی در ساختارهای چند طایفه‌ای که اغلب با شکاف‌های عمودی و افقی مواجه هستند، یک پدیده نادر است.
یکی از ویژگی‌های بارز سیاست‌ورزی نصرالله، در مقایسه با برخی رهبران جنبش‌های فراملی منطقه، توجه مداوم به پیوند سیاست منطقه‌ای با منافع ملی لبنان بود. در حالی که حزب‌الله در معادلات محور مقاومت از غزه و سوریه تا یمن نقش فعالی ایفا می‌کرد، نصرالله در مواضع علنی خود تأکید می‌کرد که هر اقدام منطقه‌ای باید با ملاحظات امنیتی، سیاسی و اقتصادی لبنان سازگار باشد.
این رویکرد دو پیامد مهم داشت: اول، افزایش مشروعیت داخلی حزب‌الله حتی در میان بخشی از مسیحیان و سنی‌هایی که از نظر ایدئولوژیک با حزب همراه نبودند؛ دوم، جلوگیری از تصویرسازی حزب‌الله به عنوان یک “نیروی دست‌نشانده خارجی” در افکار عمومی داخلی، روایتی که مخالفان داخلی و خارجی تلاش می‌کردند ترویج کنند. این امر به حفظ انسجام ملی و جلوگیری از تفرقه‌افکنی کمک شایانی نمود.
موضوع سلاح حزب‌الله یکی از جدی‌ترین مباحثات سیاسی در لبنان پس از سال 2006 بوده است، که با عنوان انحصار سلاح در ارتش لبنان مطرح شده است. طرفداران این ایده معتقد بودند که وجود یک نیروی مسلح خارج از چارچوب ارتش ملی، حاکمیت دولت را تضعیف می‌کند. اما مخالفان، به ویژه جامعه شیعی و بخشی از مسیحیان و سنی‌ها، این درخواست را معادل سلب یکی از ارکان هویت ملی خود می‌دانستند.
از دیدگاه نظریه بازدارندگی، خلع سلاح حزب‌الله بدون ارائه جایگزین مؤثر، به معنای گشودن جبهه‌ای برای تهدیدات خارجی است. علاوه بر این، سلاح حزب‌الله برای بسیاری از لبنانی‌ها یادآور آزادسازی سال 2000 و پیروزی سال 2006 است؛ دو رویدادی که به شکل‌گیری غرور ملی و انسجام هویتی کمک کرده‌اند.
میراث سید حسن نصرالله را می‌توان در سه سطح مورد بررسی قرار داد. در سطح نظامی، ایجاد یک ساختار بازدارندگی پایدار در برابر اسرائیل مهم‌ترین دستاورد او به شمار می‌آید. این بازدارندگی، امنیت لبنان را در برابر تجاوزات خارجی تضمین کرده است. در سطح سیاسی، او توانست گفتمان مقاومت را به محور وحدت ملی تبدیل کند و آن را از انحصار یک طایفه خاص خارج سازد. این امر، مقاومت را به یک نیروی فراگیر ملی تبدیل کرد. در سطح فرهنگی‌ـ‌هویتی، مقاومت را به بخشی از حافظه جمعی و سرمایه اجتماعی لبنان تبدیل کرد؛ سرمایه‌ای که حتی پس از شهادتش نیز در گفتمان ملی حضور دارد.
تجربه لبنان در دوره رهبری سید حسن نصرالله، نمونه‌ای مهم در مطالعات تطبیقی دولت‌ـ‌ملت‌سازی و امنیت ملی در جوامع چندطایفه‌ای است. او نشان داد که حتی در ساختاری برآمده از مداخلات استعماری و مملو از شکاف‌های داخلی، می‌توان با تکیه بر یک محور هویتی مشترک و مدیریت هوشمندانه تهدیدات، نوعی انسجام سیاسی و اجتماعی ایجاد کرد. این تجربه می‌تواند برای سایر کشورهای منطقه که با چالش‌های مشابه روبرو هستند، الهام‌بخش باشد.
امروز، یک سال پس از شهادت او، بازخوانی کارنامه نصرالله نه تنها برای درک تحولات لبنان بلکه برای شناخت راهبردهای موفق در برابر تهدیدات خارجی، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. تجربه‌ای که در آن، مقاومت از یک واکنش نظامی به یک اندیشه سیاسی‌ـ‌اجتماعی ارتقا یافت و روند ملت‌سازی را شتاب بخشید، می‌تواند الگوی الهام‌بخشی برای کشورهای منطقه باشد که در جست‌وجوی وحدت ملی و ثبات سیاسی هستند. این میراث، همچنان در تحولات سیاسی و اجتماعی لبنان و منطقه تأثیرگذار است و الهام‌بخش جنبش‌های مقاومت در سراسر جهان است.
با توجه به نقش محوری حزب‌الله در تحولات منطقه‌ای، بررسی آینده این جنبش و تأثیر آن بر معادلات قدرت در خاورمیانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چالش‌هایی که حزب‌الله با آن مواجه است، از جمله فشارهای داخلی و خارجی، تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات نظامی، نیازمند راهبردهای نوآورانه و انعطاف‌پذیر برای حفظ و تقویت جایگاه آن در عرصه سیاسی و امنیتی لبنان و منطقه است.
رهبری آینده حزب‌الله با الگوبرداری از سید حسن نصرالله، باید بر حفظ وحدت داخلی، تقویت روابط با متحدان منطقه‌ای و ارائه راهکارهای عملی برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی لبنان تمرکز کند.
منبع: خبرگزاری تسنیم
