به گزارش اخبار جهان به نقل از خبرگزاری مهر، ادبیات کودک و نوجوان فراتر از یک سرگرمی صرف یا ابزار آموزشی ساده است. این ادبیات، ستون اصلی شکل‌گیری تجارب اولیه ذهنی و روحی کودک را تشکیل می‌دهد. هر داستان، شعر و تصویر، دریچه‌ای به دنیای تخیل، احساس و کنجکاوی کودک است که نه تنها مهارت‌های شناختی و اجتماعی او را پرورش می‌دهد، بلکه خاطرات ماندگار و ارزشمندی را در ذهنش می‌سازد. کودک در مواجهه با یک قصه، فراتر از واژه‌ها و جملات، با شخصیت‌های داستان زندگی می‌کند، احساسات آن‌ها را تجربه می‌نماید و مسیرهای مختلف تصمیم‌گیری و اخلاقی را می‌آموزد. ادبیات کودک و نوجوان به او این امکان را می‌دهد تا همزمان با لذت و سرگرمی، مهارت‌های زندگی، همدلی، خلاقیت و درک جهان پیرامونش را توسعه دهد؛ جهانی که بعدها به پایه و اساس رشد شخصیتی و فرهنگی او تبدیل خواهد شد. با این حال، به نظر می‌رسد این حوزه در ایران مدت‌هاست به حاشیه رانده شده و آن‌طور که باید به آن توجه نمی‌شود.
در گفتگویی با عاطفه باقری، استاد دانشگاه، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان و شاعر، که در کافه خبر خبرآنلاین انجام شد، به بررسی مشکلات این حوزه پرداخته شد. باقری با اشاره به کم‌کاری‌های صورت گرفته در این حوزه، اذعان داشت که تولیدات ادبیات کودک و نوجوان به موضوعات محدودی خلاصه شده است، در حالی که کودکان به موضوعاتی چون عشق، حل مسئله و … نیاز دارند تا پیش از مواجهه با آموزش رسمی مدرسه، از طریق نقاشی، تصویرگری و قصه‌گویی با آن‌ها آشنا شوند. وی با مقایسه آثار کلاسیک جهانی مانند «جوجه اردک زشت» و «شازده کوچولو» با منابع غنی فرهنگی ایران، از جمله شاهنامه فردوسی، به غنای اسطوره‌ها، تخیل و جادو در فرهنگ ایرانی اشاره کرد و این را متذکر شد که در حالی که کودکان امروز با آثاری مانند «ارباب حلقه‌ها»، «هری پاتر» و «نارنیا» آشنا هستند، کمتر با ریشه‌های اسطوره‌ای این آثار و ارتباطشان با شاهنامه آشنا هستند.
باقری بر ضرورت رویکرد حرفه‌ای و تخصصی در این حوزه تأکید کرد و بیان داشت که هر کسی با ذوق و دانش اندک نمی‌تواند وارد عرصه ادبیات کودک و نوجوان شود. وی بر لزوم وجود یک گروه متخصص با نظارت جدی تأکید کرد، زیرا با گروه سنی حساسی سروکار داریم که به بزرگسالان نگاه می‌کنند و ارائه هر محتوایی به آن‌ها مجاز نیست.
در مورد جایگاه کتاب کودک در بازار ایران، باقری اظهار داشت که اقبال خانواده‌ها به خرید کتاب کودک برای فرزندانشان بالا است، اما ناشران از لحاظ انتخاب و ویرایش متن، تصویرگری و طراحی جلد، حرفه‌ای عمل نمی‌کنند. وی به تناقض موجود در زبان نوشتاری کتاب‌های کودک و زبان گفتاری کودکان اشاره کرد که موجب سردرگمی آن‌ها در مواجهه با آموزش رسمی مدرسه می‌شود. به گفته‌ی باقری، نبود یک گروه متخصص نظارتی متشکل از روان‌شناسان کودک و کارشناسان ادبیات کودک، به‌شدت احساس می‌شود. این گروه باید جایگزین افرادی شود که صرفا دغدغه‌های اخلاقی و فرهنگی خودخواسته دارند.
وی همچنین به عقب‌ماندگی ایران در معرفی فرهنگ از طریق کتاب کودک و نوجوان نسبت به سایر کشورهای صاحب تمدن اشاره کرد و بر لزوم استفاده از روش‌های مختلف مانند کتاب صوتی، کتاب الکترونیک، اجراهای زنده و قصه‌گویی برای معرفی ادبیات کودک و نوجوان تأکید نمود. باقری با اشاره به نقش ناشران در این زمینه، بیان داشت که اگرچه ناشران قدیمی کارهای خوبی انجام می‌دهند، اما میزان تولید محتوا برای کودک به اندازه کافی نیست و رویکرد بیشتر ناشران تجاری است تا فرهنگی. وی همچنین به مشکلات ترجمه‌های سطحی و عدم نظارت بر کیفیت آن‌ها و درنتیجه به خطر افتادن هویت ایرانی اشاره نمود.
باقری به کاهش هماهنگی میان تألیف و ترجمه در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت که کاهش تألیف به کاهش زبان و هویت فرهنگی منجر می‌شود. وی تأکید کرد که نوجوان باید با چالش روبرو شود و خودش هویت خود را پیدا کند، نه اینکه هر محتوای دم‌دستی به او تحمیل شود. باقری همچنین به کمبود تنوع در آثار ادبیات نوجوان و تمرکز بیش از حد بر موضوعات خاص اشاره کرد. وی گفت که نوجوانان امروز با “نسل آلفا”، دیجیتال و متفاوت هستند و نیازمند محتوای متناسب با خودشان هستند.
وی ضمن انتقاد از کمبود آثار متنوع ادبیات کودک و نوجوان و عدم هماهنگی میان ادبیات و سینما، به نبود محتوای ارزشمند در سینمای کودک و نوجوان و عدم استفاده از منابع غنی ادبیات فارسی برای اقتباس و ساخت فیلم و انیمیشن اشاره کرد.
باقری با اشاره به ضرورت آموزش غیرمستقیم در کتاب‌های کودک و نوجوان، به مشکلات رده‌بندی سنی و عدم نظارت کافی بر محتوای کتاب‌ها اشاره کرد. وی همچنین بر اهمیت تصویرگری مناسب و کیفیت چاپ کتاب برای تاثیرگذاری بر کودک تأکید کرد. با اشاره به تسلط خود بر زبان‌های مختلف، از فعالیت‌های ترجمه خود به ویژه در حوزه‌ی پژوهشی گفت و در پایان بر اهمیت عشق و همدلی در آموزش و پرورش و حمایت از معلمان توانمند تأکید کرد.
منبع: خبرگزاری مهر
