به گزارش اخبار جهان، در ژاپن قرن دوازدهم، دوران فئودالی با جنگ‌های خونین، معابد شینتو و قلعه‌های استوار در دل کوه‌ها تعریف می‌شد. در این دوران، صدای برخورد شمشیرهای کاتانا و تاخت و تاز سامورایی‌ها که برای افتخار خاندان خود می‌جنگیدند، طنین‌انداز بود. در میان این تصویر مردانه، زنانی بودند که زره بر تن، موهای بسته با روبان جنگی و سلاحی به نام ناگیناتا در دست، نه تنها تماشاگر نبودند، بلکه به عنوان فرماندهان نبرد، دوشادوش مردان می‌جنگیدند و گاه از آنان نیز پیشی می‌گرفتند.
این زنان که در تاریخ به نام اونابوگیشا شناخته می‌شوند، بخشی فراموش‌شده اما واقعی از فرهنگ نظامی ژاپن را تشکیل می‌دهند. آن‌ها نشان دادند که جنگجو بودن محدود به جنسیت نیست و در لحظات سرنوشت‌ساز، زن نیز می‌تواند نماد شجاعت، وفاداری و قدرت باشد. داستان‌های متعددی از آن‌ها روایت شده است، از جمله سرگذشت توموئه گوزن، زنی که در قرن دوازدهم در کنار ارباب خود جنگید و نامش در ادبیات و فرهنگ ژاپن جاودانه شد.
پرسشی که مطرح می‌شود این است که چگونه در جامعه‌ای که زنان اغلب در حاشیه قرار داشتند، این گروه توانستند وارد میدان نبرد شوند و هویت جنگجویی خود را شکل دهند؟ پاسخ به این سوال نه تنها ما را با تاریخ نظامی ژاپن آشنا می‌کند، بلکه پرده از جنبه‌ای پنهان برمی‌دارد که تصور ما از نقش زنان در تاریخ را دگرگون می‌سازد.
**ریشه‌های تاریخی اونابوگیشا در ساختار فئودالی ژاپن**
اونابوگیشاها محصول شرایط خاص اجتماعی و سیاسی ژاپن فئودالی بودند. در قرون یازدهم تا پانزدهم، ژاپن درگیر جنگ‌های مداوم بین خاندان‌ها بود و این امر باعث شد که مرز بین خانه و میدان نبرد کمرنگ شود. بسیاری از خاندان‌ها برای دفاع از قلمرو خود، زنان را نیز آموزش می‌دادند. این زنان عمدتاً از طبقه سامورایی یا خانواده‌های اشرافی بودند و وظیفه اصلی‌شان حفاظت از کاخ، روستا یا قلعه در غیاب مردان بود.
برخلاف انتظار، برخی از آن‌ها تنها به نقش دفاعی بسنده نکردند. با یادگیری هنرهای رزمی، استفاده از ناگیناتا و کمان، و پوشیدن زره‌های سبک، به میدان نبرد نیز قدم گذاشتند. این حضور هم ناشی از ضرورت بود و هم از تغییر نگرش نسبت به توانایی زنان. در متون تاریخی مانند Heike Monogatari به زنان جنگجویی اشاره شده که در کنار ارتش‌ها می‌جنگیدند. این منابع نه تنها وجود آنان را تأیید می‌کنند، بلکه نشان می‌دهند که در برخی نبردها نقش تعیین‌کننده‌ای داشتند. بنابراین، اونابوگیشاها استثنایی موقتی نبودند، بلکه بخشی از نظام فئودالی بودند که شرایط جنگ‌زده ژاپن را بازتاب می‌دادند.
**ناگیناتا؛ سلاح نمادین زنان جنگجو**
برای ترسیم تصویری روشن از اونابوگیشا، ناگیناتا در مرکز آن قرار می‌گیرد. این سلاح، نوعی نیزه بلند با تیغه خمیده، به دلیل طول و انعطافش برای مبارزه زنان ایده‌آل محسوب می‌شد. وزن سبک‌تر آن نسبت به کاتانا و قابلیت ضربه‌زدن از فاصله، امکان دفاع در برابر سواران دشمن را فراهم می‌کرد. ناگیناتا نه تنها ابزاری جنگی، بلکه به نمادی فرهنگی از زنان جنگجو تبدیل شد. بسیاری از خاندان‌های سامورایی، دختران خود را از کودکی در استفاده از آن آموزش می‌دادند. این تمرینات بعدها به سنتی تبدیل شد که حتی در قرون بعدی، وقتی نقش زنان در میدان نبرد کاهش یافت، همچنان ادامه پیدا کرد. در حقیقت، ناگیناتا فراتر از سلاح بود؛ نمادی از قدرت، عزت و حق دفاع زنان از خود و خانواده‌شان. در ادبیات و هنر ژاپنی، تصویر زنانی که این سلاح را حمل می‌کنند، به یک نشانه فرهنگی و گاه اسطوره‌ای تبدیل شده است.
**توموئه گوزن؛ نماد شجاعت زنانه**
توموئه گوزن یکی از مشهورترین زنان جنگجوی ژاپن است که داستانش در قرن دوازدهم در جریان جنگ‌های Genpei روایت شده است. منابع او را زنی توصیف کرده‌اند که در عین زیبایی، در میدان جنگ بی‌رحم و شکست‌ناپذیر بود. گفته می‌شود که در نبردها با چنان مهارتی می‌جنگید که دشمنان از شنیدن نامش دچار ترس می‌شدند. او نه تنها در کنار اربابش میناموتو نو یوشیناکا جنگید، بلکه به فرماندهی بخش‌هایی از ارتش نیز رسید. حضور او نشان داد که زنان می‌توانند نقش رهبری و تصمیم‌گیری در میدان جنگ داشته باشند. توموئه در ادبیات ژاپنی به “ماه درخشان و طوفان میدان” تشبیه شده است. این تصویر نشان‌دهنده ترکیبی از زیبایی و خشونت است که به یک نماد فرهنگی جاودانه تبدیل شد.
داستان او در طول قرن‌ها الهام‌بخش نمایش‌های نو و روایت‌های تاریخی بوده است. امروزه نیز نام او در فرهنگ عامه ژاپن زنده است و در فیلم‌ها، انیمه‌ها و بازی‌های ویدیویی به تصویر کشیده می‌شود. در تئاتر و نمایش‌های سنتی ژاپنی، نمایش نو و کابوکی، چندین نمایش سنتی درباره زندگی و نبردهای توموئه اجرا شده است. مشهورترین آن‌ها نمایش “Tomoe” در تئاتر نو است که صحنه‌های اوج نبرد او را به تصویر می‌کشد. در ادبیات و رمان‌ها، Heike Monogatari (حماسه قرن ۱۳) مهم‌ترین منبع تاریخی است که او را با جزئیات توصیف می‌کند و در دوره‌های بعدی هم داستان‌های حماسی و رمانتیک متعددی با الهام از او نوشته شده است. در انیمه و مانگا، Angolmois: Record of Mongol Invasion (۲۰۱۸) شخصیت اصلی زن الهام‌گرفته از توموئه است و Sengoku Basara (انیمه و مانگا) چند شخصیت مؤنث جنگجو با الهام مستقیم از او طراحی شده‌اند. همچنین در مانگاهای تاریخی مانند Heike Story نیز به‌طور مستقیم حضور دارد. در بازی‌های ویدیویی، Samurai Warriors (سری بازی کویی) توموئه گوزن یکی از شخصیت‌های قابل‌بازی است و Fate/Grand Order (بازی موبایلی بسیار پرطرفدار) توموئه به‌عنوان یک “Servant” معرفی شده است. در Nioh 2 (بازی اکشن سامورایی) شخصیت‌های زن جنگجوی الهام‌گرفته از او وجود دارند و در Age of Empires IV نیز مأموریت‌هایی با الهام از جنگ‌های Genpei و نقش او طراحی شده است. در سینما و سریال، فیلم تاریخی Gozen: The Sword of Pure Romance (۲۰۱۹) شخصیت اصلی‌اش زنی جنگجو به نام توموئه است که آشکارا از او الهام گرفته و در درام‌های ژاپنی تلویزیونی نیز شخصیت او به‌عنوان جنگجوی افسانه‌ای بارها بازسازی شده است.
**جایگاه زنان سامورایی در جامعه مردسالار**
جامعه ژاپن فئودالی عمیقاً مردسالار بود و زنان عموماً در نقش‌های خانگی یا مذهبی محدود می‌شدند. با این حال، وجود اونابوگیشا نشان می‌دهد که حتی در این ساختار سختگیرانه، شکاف‌هایی وجود داشت. این زنان توانستند با مهارت نظامی خود جایگاهی متفاوت بیابند. اما این جایگاه همواره شکننده بود. بسیاری از مورخان معتقدند که موفقیت اونابوگیشاها اغلب به دلیل شرایط اضطراری بوده است، نه پذیرش کامل برابری جنسیتی. پس از پایان جنگ‌ها و تثبیت قدرت شوگون‌ها، نقش آنان به‌تدریج محدود شد و به عرصه آموزش دفاعی درون خانه‌ها تقلیل یافت. با این حال، یاد آنان به‌عنوان زنانی که در برابر سرنوشت ایستادند باقی ماند. آن‌ها نشان دادند که جنگجو بودن صرفاً یک نقش مردانه نیست، بلکه ظرفیتی انسانی است که در شرایط خاص می‌تواند به ظهور برسد.
**میراث اونابوگیشا در فرهنگ معاصر ژاپن**
اگرچه با گذشت زمان نقش نظامی اونابوگیشاها کمرنگ شد، اما میراثشان در فرهنگ ژاپن زنده ماند. در قرون بعدی، هنر ناگیناتا به بخشی از آموزش زنان طبقات بالا تبدیل شد. حتی در دوران مدرن، این هنر رزمی به‌عنوان ورزشی سنتی حفظ شده و زنان ژاپنی همچنان در مسابقات آن شرکت می‌کنند. افزون بر این، اخبار جهان، سینما و انیمه‌های ژاپنی بارها به بازآفرینی تصویر زنان جنگجو پرداخته‌اند. این بازنمایی‌ها اغلب آنان را به نماد مقاومت، استقلال و زیبایی تبدیل کرده‌اند. در سطح جهانی نیز، داستان‌هایی مانند توموئه گوزن الهام‌بخش شخصیت‌های خیالی در فیلم‌ها و بازی‌های ویدیویی شده است. بنابراین، می‌توان گفت که هرچند حضور واقعی آنان در میدان‌های نبرد محدود به دوره‌ای خاص بود، اما تأثیر فرهنگی و نمادینشان تا امروز ادامه دارد.
**خلاصه**
اونابوگیشاها، زنان جنگجوی ژاپن فئودالی، نمونه‌ای کم‌نظیر از شکستن مرزهای جنسیتی در تاریخ نظامی جهان بودند. آن‌ها با سلاح ناگیناتا و آموزش رزمی، نه تنها از خانواده و سرزمین خود دفاع کردند، بلکه در برخی نبردها به فرماندهی نیز رسیدند. توموئه گوزن، برجسته‌ترین چهره این جریان، به نمادی فرهنگی بدل شد که زیبایی و خشونت را هم‌زمان در خود داشت. اگرچه ساختار مردسالار ژاپن حضور آنان را محدود کرد، اما میراثشان در حافظه فرهنگی زنده ماند. سنت ناگیناتا به هنر رزمی و ورزشی برای زنان تبدیل شد و الهام‌بخش ادبیات و رسانه‌های معاصر شد. داستان آنان نشان می‌دهد که شجاعت و جنگجویی فراتر از مرز جنسیت معنا پیدا می‌کند. به همین دلیل، اونابوگیشاها نه فقط بخشی از تاریخ ژاپن، بلکه بخشی از تاریخ جهانی مبارزه برای جایگاه زنان هستند.
منبع: یک پزشک
